با توجه به نقش معلمان در پیشرفت همه جانبه کشور، جذب عادلانه معلمان شایسته همواره یکی از مطالبات جامعه بوده و از سویی در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بر آن تاکید شده است. از این رو، آزمون استخدامی رشته شغلی آموزگار ابتدایی و آموزگار استثنایی ۱۴۰۲ وزارت آموزش و پرورش، برای اولین بار در تاریخ آزمون‌های استخدامی کشور، جدول ارزیابی مصادیق شایستگی را به صورت تفصیلی، با تعیین ابزار و حدود امتحان کتبی و ارزیابی تکمیلی تعیین کرده است. سنجش صلاحیت پایه معلمی در ابعاد عمومی، حرفه‌ای و تخصصی به عنوان یکی از راهکارهای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در نگارش جدول ابزار شایستگی مورد توجه بوده و مفاد آزمون استخدامی از وضعیت کلیشه‌ای و البته با اعتبار پایین، با رویکردی تحولی و مبتنی بر اصول علمی بازنویسی شده است.
لازم به ذکر است فرایند ارزیابی تکمیلی در این آزمون استخدامی مبتنی بر ادبیات ارزیابی حرفه‌ای با درجه اعتبار بالا به‌نحوی برنامه‌ریزی شده که بتواند در گستره ملی جایگزین مصاحبه‌های سنتی جذب معلمان گردد. با این هدف که بتواند بسترسازی لازم را برای احراز شایستگی‌های پایه و جذب معلمان با کیفیت فراهم کند و ضمن توجه جامع به مهارت و شایستگی معلمان، اسباب رشد و ارتقای آنان را در ابتدای خدمت فراهم نماید. در این فرایند سعی شده است فرصتی فراهم گردد تا بهترین‌ها بتوانند توانمندی خود را به نمایش بگذارند و ارزیابی، عادلانه و مبتنی بر موقعیت شبیه‌سازی شده در مورد داوطلبان صورت پذیرد.
شکل‌گیری حوزه‌های ارزیابی و مراحل ارزیابی تکمیلی آزمون استخدامی آموزگاری
در سال جاری براساس دفترچه آزمون استخدامی آموزگاری وزارت آموزش و پرورش، ارزیابی تکمیلی آموزگاران در قالب برگزاری و شکل گیری حوزه‌های ارزیابی انجام خواهد شد. در حوزه‌های ارزیابی تکمیلی که بعد از اعلام نتایج آزمون شروع به فعالیت خواهند کرد، رفتارهای استاندارد توسط ارزیابان آموزش دیده در چند تمرین شبیه سازی شده معلمی، طبقه بندی رفتاری می‌شود و درنهایت مورد سنجش قرار خواهد گرفت. این شیوه مبتنی بر استانداردهای علمی معتبری است که سال‌ها در کشورهای مختلف و البته در کشور عزیزمان در عرصه‌های حیاتی، مورد بهره برداری قرار گرفته است.
در فرایند ارزیابی تکمیلی آزمون استخدامی آموزگاری، علاوه بر مصاحبه عمومی، تمرین‌های شبیه‌سازی شده‌ای تحت عنوان ارائه تدریس، ایفای نقش و کار گروهی طراحی شده است که بتواند توانمندی افراد معرفی شده در پذیرش نقش مربی در نسبت با دانش‌آموزان و خانواده ایشان و همچنین نقش مرجعیت اجتماعی، مورد ارزیابی قرار دهد:
مصاحبه عمومی و گزینش: مصاحبه عمومی روند بررسی صلاحیت‌های عمومی داوطلبان آزمون استخدامی آموزگاری است که بر اساس جدول شایستگی مورد انتظار و شاخص‌های مورد نظر گزینش، انجام می‌گردد.
تمرین ارائه تدریس: در این تمرین، رابطه با دانش‌آموز سنجیده می‌شود. به بیان مصداقی، داوطلب در نقش معلم ابتدایی یک مدرسه باید یکی از مباحث درسی را به طور فرضی مانند ریاضی، علوم و... را در مقطع شبیه‌سازی شده و با توجه به اطلاعاتی که در اختیار دارد، ارائه کند.
تمرین ایفای نقش: بررسی نوع مواجهه داوطلب با والدین دانش‌آموزان در راستای اهداف تربیتی نظام آموزش و پرورش خواهد بود. داوطلب در این تمرین باید جلسه‌ای را با والدین دانش‌آموزی که تکمیل اهداف تربیتی او نیازمند همکاری بیشتر معلم و خانواده است، داشته باشد و با بررسی موانع پیش رو، مسیری سازنده و متناسب با نیازهای دانش‌آموز تعریف کند.
تمرین کارگروهی: در این تمرین، توانایی داوطلب در ایفای نقش اجتماعی یک معلم و توانمندی او برای شکوفایی استعدادهای اجتماعی و فرهنگی دانش‌آموزان بررسی می‌شود. در این تمرین، داوطلب به عنوان معلم، مشارکت فعالانه در مسائل حادث جامعه، خواهد داشت و بایستی با همکاران خود در این زمینه، بحث و گفتگوی نقش‌آفرین داشته باشد.
چگونگی انتخاب، آموزش و تایید صلاحیت ارزیابان حوزه‌های ارزیابی تکمیلی
در راستای جذب عادلانه و با کیفیت نیروی انسانی، در فرایند شکل‌گیری حوزه‌های ارزیابی تکمیلی، از میان معلمان دارای صلاحیت، پس از شرکت و در صورت قبولی در دوره‌های آموزش مجازی و حضوری مبتنی ابزارهای ارزیابی و اجرای کانون‌های آزمایشی، به عنوان ارزیاب حرفه‌ای، فعالیت خواهند کرد. معلمان معرفی شده برای انجام فرایند ارزیابی، باید در چارچوب برنامه آموزشی طراحی شده سازمان اداری و استخدامی کشور، آموزش دیده و مورد ارزیابی قرار گیرند. آموزش مجازیِ دو روزه این معلمان شامل کلیات کانون ارزیابی، روش ثبت، طبقه بندی، ارزیابی و مستند سازی است. آموزش حضوری نیز به مدت سه روز مهارت‌های ارزیابی از جمله تمرین خوانی، ثبت مشاهدات، طبقه بندی و ثبت گزارش در سامانه را توسط اساتید مورد تایید این حوزه آموزش می‌دهد. پس از تأیید این افراد در تمامی مراحل مذکور، فرایند اجرای ارزیابی یک روزه به صورت آزمایشی، انجام می‌گیرد.
شایان ذکر است فرایند آموزش ارزیابان حرفه‌ای از اوایل خرداد ماه جاری آغاز شده و تا پایان فرایند ارزیابی به صورت تدریجی ادامه خواهد داشت. با توجه به اهمیت موضوع، حدود سه برابر مورد نیاز ارزیاب مورد آموزش قرار گرفته است. در نهایت عملکرد تمامی افراد معرفی شده از ادارات کل در همه مراحل بررسی خواهد شد و در صورت تایید نهایی، فهرست افراد تایید شده از طرف ستاد اجرایی آزمون جهت شکل‌گیری گروه‌های ارزیابی، به استان‌ها ارسال خواهد شد.
چگونه برای مصاحبه آماده شویم؟
این ارزیابان ضمن پرهیز از مداخلات شخصی و قضاوت در فرایند ارزیابی، تلاش می‌کنند با ثبت کامل شواهد، مصداق‌های رفتاری را احراز نمایند. در راستای بهبود وضعیت عملکرد ارزیابان و جلوگیری از تضییع حقوق داوطلبان نیز، گروه کنترل کیفیت مستقر در ستاد آزمون وزارت به بررسی عملکرد ارزیابان پرداخته و در صورت رخداد هرگونه خطا در فرایند ارزیابی، گروه کنترل کیفیت به صورت برخط نسبت به رفع آن تذکر می دهد.
لازم به ذکر است به منظور جلوگیری از هر نوع شائبه، تخصیص ارزیابان و داوطلبان به هر گروه ارزیابی، به صورت تصادفی خواهد بود.
به منظور ضرورت حفظ امنیت ارزیابی و افزایش اعتبار این فرایند، ابزارهای تکمیلی مورد استفاده در آن، تمرین‌های شبیه‌سازی شده متنوعی برای ارزیابی معلمان و بر اساس بستر بومی نظام تعلیم و تربیت طراحی شده است که به صورت روزانه تغییر خواهد کرد و هر روزه تمرین‌های ارزیابی جدیدی پیش بینی و برای هر حوزه ارسال می‌گردد. همچنین در راستای ایجاد زمینه‌ای عادلانه، امن و غیرقابل دسترس در محیط آزمون و جلوگیری از مداخلات و شائبه هرگونه تخلف، فرایند ارزیابی در بستر نرم‌افزار و بصورت برخط انجام خواهد شد و پس از ارزیابی، دسترسی‌ها از سطح ارزیاب و حوزه ارزیابی، قطع خواهد شد.
