کم نیستند خانواده‌هایی که برای فرزند آوری تلاش می‌کنند اما به دلایل گوناگون نتوانسته‌اند صاحب فرزند شوند؛ یکی از روش‌های صاحب فرزند شدن، مراجعه به مراکز معرفی شده بهزیستی برای پذیرش فرزند خوانده است اما برای بسیاری از والدینی که قصد پذیرش فرزندخوانده را دارند این مسیر بسیار پر پیچ و خم به نظر می‌رسد؛ از همین رو در این گزارش به بررسی روند پذیرش فرزند از بهزیستی پرداختیم.
فرزندخواندگی، اعطای سرپرستی کودکان بدون سرپرستی است که تحت سرپرستی سازمان بهزیستی قرار دارند. متقاضی‌ها باید واجد شرایط قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست در کشور باشند. این طیف از کودکان جامعه، والدین یا جد پدری شناخته‌شده‌ای ندارند.
خانواده‌ها پیش ازپذیرش سرپرستی کودک، باید از طریق مراجع قضایی احراز هویت شوند و پس‌ازآن قانون می‌تواند وضعیت کودک بی سرپرست را تعیین تکلیف کند. در واقع امور مربوط به فرزندخواندگی در استان‌های کشور از طریق کمیته‌های ستادی استان سازمان بهزیستی و از سوی کمیته شبه خانواده آن استان انجام خواهد گرفت که اعضای آن مدیرکل بهزیستی استان، معاون امور اجتماعی، کارشناس شبه خانواده استان، کارشناس فرزندخواندگی، مددکار و کارشناس حقوقی استان هستند.
باید توجه داشت، آن دسته از کودکانی به عنوان فرزندخوانده انتخاب می‌شوند که تمامی تلاش‌های حرفه‌ای در جهت شناسایی خانواده و حتی بازگشت کودک به آغوش والدین آن کودک موفق نبوده است.
شرایط پذیرش فرزندخواندگی چگونه است؟
تمامی اتباع ایرانی مقیم ایران و ایرانیان مقیم خارج از کشور، براساس ماده ۵ و ۶قانون می‌توانند درخواست فرزندخواندگی خود را به سازمان بهزیستی ارسال کنند، براساس ماده ۵ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بد سرپرست، این افراد می‌توانند سرپرستی کودکان و نوجوانان مشمول این قانون را از سازمان بهزیستی درخواست کنند:
الف) زن و شوهری که پنج سال از تاریخ ازدواج آنان گذشته باشد و از این ازدواج صاحب فرزند نشده باشند، مشروط به اینکه حداقل یکی از آنان بیش از سی سال سن داشته باشد.
ب) زن و شوهر دارای فرزند مشروط بر اینکه حداقل یکی از آنان بیش از سی سال سن داشته باشد.
ج )دختران و زنان بدون شوهر، درصورتی‌که حداقل سی سال سن داشته باشند، منحصراً حق سرپرستی اناث را خواهند داشت.
همچنین براساس ماده ۶ قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بد سرپرست، درخواست کننده سرپرستی باید دارای این شرایط باشد:
الف) تقید به انجام واجبات و ترک محرمات، ب) عدم محکومیت جزایی مؤثر با رعایت موارد مقرر در قانون مجازات اسلامی، ج) تمکن مالی، د) عدم حجر، هـ) سلامت جسمی و روانی لازم، و) نداشتن اعتیاد به مواد مخدر، مواد روان‌گردان و الکلی، ز) صلاحیت اخلاقی، ج) عدم ابتلا به بیماری‌های واگیردار و یا صعب‌العلاج، ط) اعتقاد به یکی از ادیان مصرح در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
چگونگی تغییر سرپرستی موقت کودک به دائم
سرپرستی دائم (فرزندخواندگی): در این حالت سرپرستی کودکان بدون ولی شناخته‌شده‌ای که تحت پوشش سازمان بهزیستی هستند به خانواده‌هایی که متقاضی فرزندخوانده بوده و واجد شرایط هستند براساس قوانین جاری اعطا می‌شود.
اما سرپرستی موقت یا (امین موقت) نیز به این صورت است که براساس ماده ۱۰ قانون در تمامی مواردی که هیچ‌یک از پدر، مادر یا جد پدری یا وصی منصوب از سوی ولی قهری صلاحیت سرپرستی را ولو با ضم امین یا ناظر نداشته باشند، دادگاه می‌تواند مطابق این قانون و با رعایت مواد (۱۱۸۴) و (۱۱۸۷) قانون مدنی و با اخذ نظر مشورتی سازمان بهزیستی مسئولیت قیم یا امین موقت را به یکی از درخواست‌کنندگان سرپرستی واگذار کند.
چگونگی ثبت سامانه‌ای مراحل فرزندخواندگی
متقاضیانی که قصد پذیرش فرزند خوانده را دارند باید به سامانه فززندخواندگی مراجعه و درخواست اولیه خود را ثبت کنند، همچنین پس‌ازآن از سوی کارشناسان شهرستانی و استانی برای مصاحبه اولیه تعیین وقت صورت می‌گیرد و مدارک لازم برای تشکیل پرونده دریافت می‌شود.
پس‌ازآنجام مصاحبه، از منزل متقاضی بازدید صورت می‌گیرد و مشاوره‌های فرزند پذیری، روان‌شناختی و دینی به خانواده‌ها داده می‌شود. اگر خانواده در کمیته فرزندخواندگی تأیید شود کودک را به متقاضی معرفی می‌کنند.
پس از عبور از این مراحل، متقاضیان به دادگاه برای تشکیل پرونده قضایی و صدور قرار سرپرستی آزمایشی معرفی می‌شوند و از آن‌ها تعهدنامه‌ای در دفاتر رسمی اخذ می‌شود تا در دوره آزمایشی ۶ ماهه بتوانند حضور یابند. اگر در پایان این شش ماه خانواده بتوانند شرایط مناسب و مطلوبی را برای کودک مهیا کند حکم قطعی سرپرستی را دریافت و شناسنامه جدید کودک از سوی ثبت‌احوال صادر می‌شود.
سرپرستی کدام کودک به شما سپرده می‌شود؟
ازآنجایی‌که تعداد متقاضیان نسبت به کودکان بیشتر است سازمان بهزیستی نمی‌تواند پاسخگوی تمامی درخواست‌ها باشد، بیشتر خانواده‌ها متقاضی کودکان شیرخوار تا ۲ ساله بوده و بنابراین اگر شما به عنوان یک خانواده این درخواست را دارید باید انتظار بیشتری بکشید.نکته حائز اهمیت آن است که متقاضیان دریافت سرپرستی کودک نیز باید توجه کنند که باید حتماً بین آن‌ها و کودک فاصله چندانی وجود نداشته باشد و بنابراین اگر متقاضی دریافت کودک هستند بدانند که به افراد دارای سن بالا کودک داده نمی‌شود.
ازآنجایی‌که بیشتر متقاضیان کودک دختر هستند بنابراین باید متقاضیان نیز زمان بسیاری را منتظر بمانند تا بتوانند سرپرستی این کودک را دریافت کنند.
آیا سرپرستی دو یا چند کودک را می‌دهند؟
براساس آخرین اطلاعات دریافتی، امکان پذیرش تقاضای سرپرستی یک یا دو کودک به‌صورت هم‌زمان وجود ندارد مگر آنکه در مواردی که شما بخواهید کودکانی که با هم برادر و خواهر هستند را بپذیرید، اما در این حین استثناهایی وجود دارد که به آن‌ها اشاره می‌کنیم: ۱) اینکه از تاریخ تحویل نخستین کودک به خانواده متقاضی حداقل ۲ سال گذشته باشد،۲) پذیرش تقاضاهای پیش از ۲ سال، بستگی به آن دارد که کسی در لیست انتظار نباشد و آنکه خانواده کودکی را بپذیرند که از نظر سن بالا، بیماری یا معلولیت و عللی دیگر نپذیرند.
چگونگی پذیرش فرزندخواندگی در خارج کشور
اگر متقاضی پذیرش فرزندخواندگی در خارج از کشور استان مدنظر خود را انتخاب نکند بهزیستی به‌صورت پیش‌فرض استان تهران را انتخاب می‌کند، پس‌ازآن باید برای دریافت مدارک به مراجع ذی‌صلاح فرزند پذیری محل اقامت خود مراجعه کنید که پس‌ازآن به کنسولگری معرفی خواهید شد.
کشور محل اقامت خانواده باید به‌صورت کتبی متعهد شود که تا پایان سن ۱۸ سالگی بر وضعیت کودک تحت سرپرستی و خانواده نظارت کرده و گزارش‌های دوره‌ای آن را از طریق سفارتخانه یا دفتر حافظ منافع و کنسولگری به سازمان بهزیستی ارسال کند. البته برای پذیرش فرزندخوانده در خارج از کشور نیازمند حضور خانواده به مرجع متناظر با اداره سوءپیشینه و سازمان پزشکی قانونی در ایران است و تا وضعیت جسمی و روانی، عدم اعتیاد به مواد مخدر، روان‌گردان و الکل، ناباروری و نازایی آن خانواده مشخص شود.
خانواده متقاضی علاوه بر دریافت گواهی سوءپیشینه از مراجع خارج از کشور باید به اداره تشخیص هویت در ایران که از سوی بهزیستی معرفی می‌شود نیز مراجعه کند.پس‌ازآن‌که کلیه سوابق خانواده متقاضی تأیید شد می‌توانند در کمیته فرزند پذیری در ایران حضور یابند و پس از تأیید نهایی از سوی این کمیته دادگاه رأی را صادر و پس‌ازآن نیز به‌صورت آزمایشی و براساس اصل پذیرفتن کودک از سوی خانواده، صورت‌جلسه تحویل امضا و کودک به‌صورت ۶ ماه به‌صورت آزمایشی از کشور خارج می‌شود.
در دوره ۶ماهه امکان دریافت یا اصلاح شناسنامه کودک وجود ندارد و ازآنجایی‌که کشورها اجازه ورود کودک به کشورشان را نمی‌دهند از این‌رو خانواده متقاضی باید ۶ ماه به‌صورت آزمایشی در کشور زندگی کند و در این مدت نیز نظارت جدی بر کودک صورت می‌گیرد، پس از پایان این مدت نیز به‌صورت دائمی سرپرستی کودک به خانواده تحویل اعطاء می‌شود.
