سال‌هاست که در منابع معتبر پزشکی، نقش سطح آهن بدن در کارکرد ایمنی، مشخص و واضح است.
در سال‌های اخیر چگونگی اثر آهن در عملکرد سیستم ایمنی بدن تقریبا به طور کامل مشخص شده است. ما در این مقاله بدون این که به جزییات اثر آهن در تقویت سیستم ایمنی بدن بپردازیم به نتایج کلی آن اشاره می‌کنیم: آنچه در عمل برای همگان مفید است.
عنصری ضروری، به استحکام آهن
آهن تقریباً برای زندگیِ همه موجودات زنده، عنصری ضروری به شمار می‌رود. بدون وجود آهن، بسیاری از روندهای مهم حیات حتی در موجودات تک سلولی نیز متوقف می‌شود.
البته فراموش نکنیم که غلظت بالای آهن آزاد می‌تواند برای سلول‌ها مضر و حتی کشنده باشد. آهن آزاد روند آسیب به پروتئین، چربی و حتی مواد ژنتیکی موجود در هسته سلول را تسهیل می‌کند.
فقر آهن را برطرف کنیم
فقر آهن عوارض نامطلوبی روی گروه بزرگی از سلول‌ها، بافت‌ها و اعضای بدن دارد. فقر آهن گاهی روی کارکرد برخی از اعضای مهم بدن مانند خون، به شدت تاثیر منفی می‌گذارد.
بیشترِ ما با کم‌خونی فقر آهن آشنا هستیم. در این بیماری، منابع آهن بدن برای تولید هموگلوبین که در خون، مسؤول جابه‌جایی اکسیژن است، کافی نیست.
به دنبال کمبود هموگلوبین، کم رسیدن خون و اکسیژن به برخی بافت‌های بدن باعث بروز علائم زیر می‌شود:
خستگی و بی‌حالی
تغییرات خُلقی (مانند بداخلاقی)
تپش قلب
کمبود انرژی
گاهی میزان آهن بدن کم می‌شود، ولی این کمبود آن‌قدر زیاد نیست که باعث کم‌خونی فقر آهن شود.
کاهش غلظت آهن در مایع بین‌سلولی و داخل‌سلولی بدن روی بسیاری از فرآیندهای بیوشیمیایی بدن تاثیر می‌گذارد و کارکرد اعضای بدن را از حالت ایده‌آل دور می‌کند. یکی از این اعضا، دستگاه ایمنی بدن است.
اندازه نگه دار
به همان اندازه که فقر آهن برای بدن زیان دارد، ازدیاد سطح آهن هم به کارکرد برخی اعضای بدن آسیب می‌زند.
در بیشتر موارد، کافی نبودن میزان مصرف غذای غنی از آهن، باعث فقر آهن می‌شود.
این نوع از فقر آهن، شایع‌ترین مشکلی است که در مورد میزان آهن بدن در همه جوامع، به‌خصوص کشورهای در حال توسعه گزارش می‌شود.
ازدیاد میزان آهن در بدن بسیار کمتر رخ می‌دهد. عوامل زیر ممکن است باعث ازدیاد سطح آهن در بدن شوند:
برخی بیماری‌های ارثی مانند هموکروماتوز (جذب بیش از حد آهن در روده)
هِمولیز (نابودی بیش از حد گلبول‌های قرمز خون)
تزریق خون به دفعات زیاد
برخی از عفونت‌ها
بیماری کبدی ناشی از الکل
فقر آهن و عفونت‌ها
میزان آهن بدن و کارکرد سیستم ایمنی، رابطه نزدیکی با هم دارند.
برخی پژوهش‌های معتبر پزشکی حاکی از این هستند که فقر آهن باعث می‌شود فرد بیش از پیش مستعد ابتلا به بیماری‌های عفونی شود. به عبارت دیگر کسانی که فقر آهن دارند، بیشتر دچار عفونت می‌شوند.
همچنین گزارش‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد فقر آهن با تشدید علائم عفونی در برخی بیماران همراه بوده است.
همیشه یادمان باشد که کارکرد دستگاه ایمنی فقط به یک عنصر و یک ماده وابسته نیست. وجود تعادل و میزان کافی از مواد بسیار زیادی در داشتن یک سیستم ایمنی قوی نقش دارند. آهن یکی از آنهاست.
مصرف آهن در هنگام عفونت مفید است؟
پاسخ این پرسش دشوار به‌خوبی مشخص نیست.
گزارش‌هایی هستند که نشان می‌دهند مصرف مکمل آهن در بیمارانی که به مالاریا یا سل مبتلا بوده‌اند، علائم را تشدید کرده است. چنین به‌نظر می‌رسد که باکتری‌های بیماریزا هم با افزایش سطح آهن بیشتر تکثیر می‌شوند.
بنابراین، تاثیر مصرف مکمل آهن هنگام بروز عفونت موضوعی پیچیده است که امیدواریم پژوهش‌های آینده پاسخ مناسبی برای آن بیابند.
از همه موارد بالا یک نتیجه می‌گیریم: در هنگامی که احساس سلامتی می‌کنیم به میزان آهن بدن خود حساس باشیم و پیش از بروز مشکل، از فقر آهن پیشگیری کنیم.
