بر اساس اعلام شرکت کنترل کیفیت هوای تهران از ابتدای سال دو روز هوای پاک، ۱۵۵ روز هوای قابل قبول، 35 روز هوای ناسالم برای افراد حساس جامعه و یک روز هوای ناسالم برای همه افراد داشته است.این در حالی است که تهران در مدت مشابه سال دو روز هوای پاک، 135 روز هوای قابل قبول، 41 روز هوای ناسالم برای افراد حساس جامعه و 2 روز هوای ناسالم برای همه افراد داشته است.
بر اساس اعلام شرکت کنترل کیفیت هوا، شاخص کیفیت هوای تهران در حال حاضر بر روی عدد 97 قرار گرفته و کیفیت هوای پایتخت قابل قبول است.همچنین شاخص کیفیت هوای تهران طی ۲۴ ساعت گذشته هوا بر روی عدد 112 قرار داشت و هوای پایتخت برای افراد حساس جامعه ناسالم بود.
آلودگی هوا زمانی اتفاق می‌افتد که حجم زیادی از ذرات یا مواد مضر از قبیل گازها، ذرات و زیست‌مولکول‌ها وارد اتمسفر کرهٔ زمین شود. آلودگی هوا مخلوطی از ذرات معلق و گازهایی است که غلظت آن به محدوده مضر برای انسان رسیده‌است که می‌تواند هم در داخل ساختمان و هم در خارج ساختمان باشد. آلودگی هوای داخل ساختمان به دلیل سوزاندن منابع سوخت ایجاد می‌شود. آلودگی هوای خارج از ساختمان هم عامل افزایش چندین علت اصلی مرگ‌ومیر در جهان، از جمله سکته مغزی، بیماری‌های قلبی، سرطان ریه و بیماری‌های تنفسی، مانند آسم است.
درباره موضوعات مختلف از جمله آلودگی هوای پایتخت در نخستین روزهای پاییز، آلودگی ناشی از ازن، کرونا و آلودگی هوا، نقش حمل و نقل عمومی در کاهش آلودگی هوا، وضعیت دستگاه‌های شرکت کنترل کیفیت هوا، آلودگی صوتی در پایتخت و بهره‌مندی از نیروهای تخصصی در شرکت کنترل کیفیت هوا با حسین شهیدزاده، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران به بحث و گفت‌وگو نشستیم که جزئیات آن به شرح ذیل است.
علت آلودگی روزهای نخست پاییز امسال
طی نخستین روزهای پاییز تهران شاهد تشدید آلودگی هوا بوده است در حالی که مدارس به صورت حضوری بازگشایی نشده و ترددها به قبل از شرایط کرونا در سطح شهر نرسیده است علت این آلودگی هوا چه بود؟
آلودگی هوایی که از ابتدای پاییز ایجاد شد آلودگی زودتر از موعد نبود و سال‌های قبل هم شاهد چنین آلودگی بودیم البته آلودگی سال‌های قبل‌تر به دلیل تغییر الگوی ترافیک ناشی از بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها بود ولی امسال گرد و غبار و خاک سبب ایجاد آلودگی هوا در پایتخت در نخستین روزهای پاییز شد. گرد و غبار از سمت غرب ساعاتی وارد تهران شد و این آلودگی ناشی از ذرات معلق زیر 10 میکرون بود که نسبت به ذرات کوچک‌تر (pm2.5) درشت‌تر است و به نوعی انسان‌ساخت محسوب نمی‌شود چرا که خشک بودن زمین و وزیدن باد با سرعت مناسب سبب ایجاد آن خواهد شد.
همچنین در نیمه نخست سال جاری تعداد روزهای دارای بارش، کمتر از سال گذشته بود و به همین علت ملاحظه شد که با خشکی بیشتر، تعداد روزهای نامطلوب به لحاظ ذرات معلق ناشی از گرد و غبار نیز بیشتر از سال گذشته بود.با سرد شدن هوا و ایجاد شرایط خاص به لحاظ پارامترهای هواشناسی و همین طور ترافیک موجود در شهر، تعداد روزهای آلوده به دلیل آلایندههای ناشی از وسایل نقلیه، افزایش خواهد یافت و لازم است شهروندان به مواردی همچون معاینه فنی وسایل نقلیه خود و همچنین استفاده کمتر از وسایل نقلیه اهتمام ورزند.
آلودگی ناشی از گرد و غبار توسط سیستم دفاعی بدن به دام می افتد/ شاخص از 150 عبور کند آلودگی برای همه افراد ضرر دارد
خطر آلودگی ناشی از گرد و غبار بیشتر است یا ذرات ریزتر؟
به هر حال ذرات درشت‌تر نمی‌توانند چندان خود را به عمق ریه‌های انسان برسانند و سیستم دفاعی بدن آنها را به دام می‌اندازند. البته وقتی که میزان آلودگی را تبدیل به شاخص می‌کنیم یعنی اینکه به غلظت آن کاری نداریم و زمانی که شاخص از 100 عبور کند افراد و گروه‌های حساس جامعه مانند افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی عروقی سلامت‌شان به خطر می‌افتد و زمانی که شاخص از 150 عبور کند آلودگی برای همه افراد ضرر دارد.
با خنک‌تر شدن هوا، آلاینده ازن کمتر می‌شود/گرد و خاک غلظت ازن را کاهش می دهد
وضعیت آلایندگی ناشی از ازن در پایتخت در حال حاضر چگونه است؟
خوشبختانه با خنک‌تر شدن هوا، آلاینده ازن کمتر می‌شود چرا که تابش نور خورشید کاهش یافته و اکنون شاهد آلاینده ازن در پایتخت نیستیم. ازن آلاینده ثانویه است و مستقیم تولید نمی‌شود و زمانی که ناکس و ترکیبات آلی فرار در نور شدید خورشید با یکدیگر واکنش دهند شوند ازن تولید می‌کنند از طرفی زمانی که گرد و خاک باشد ازن با آن واکنش نشان داده و بسیار سریع غلظت آن کاهش می‌یابد.
البته به طور کلی در مقایسه آلودگی هوای زمستان و تابستان به غیر از موضوع گرد و غبار باید توجه داشت که آلودگی هوای زمستان مربوط به ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون است و وقتی این ذرات از راه دستگاه تنفسی وارد رگ‌های بدن می‌شود در سرتاسر بدن جابه‌جا خواهد شد و می‌تواند مغز، قلب و همه اعضای بدن را تحت تأثیر قرار دهد. در نتیجه تنوع مشکلات ایجاد شده در انسان ناشی از ذرات معلق بسیار زیاد است.
اما آلودگی هوا در تابستان مربوط به ازن است که این آلاینده تنها بر روی دستگاه تنفسی انسان تأثیرگذار است ولی ذرات معلق ناشی از آلودگی هوای زمستانی حتی بر روی جنین هم اثر می‌گذارد.
متهم اصلی آلودگی هوای تهران
همچنین هر سال در فصول سرد، میزان آلودگی هوای پایتخت افزایش می‌یابد و در دسته‌بندی کلی، متهم اصلی آلودگی هوای تهران، حمل و نقل است ولی تمرکز بر روی منابع متحرک به معنای این نیست که منابع ثابت آلاینده هوای تهران را فراموش کنیم، البته منابع خارج از شهر همچون صنایع، نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌های اطراف پایتخت نیز سهم قابل توجهی در تولید آلودگی هوای تهران دارند. بنابراین در جهت مقابله با آلودگی هوا دستگاه های مختلف باید همکاری های لازم را در مشارکت با یکدیگر داشته باشند و علاوه بر شهروندان، مسوولان با توجه مستمر به کاهش آلودگی هوا و انجام اقداماتی مانند افزایش کیفیت سوخت نیروگاه‌ها در فصل‌های سرد می‌توانند به کاهش این مشکل کمک کنند.
مازوت چقدر دلیل آلودگی هوا است؟
ببینید من بارها اعلام کرده ام بهتر است سوخت آلوده نیروگاه‌ها را به مازوت منحصر نکنیم، چرا که سوخت پرگوگرد اصطلاح مناسب‌تری است. ممکن است در خیلی محل‌های اطراف تهران مازوت مصرف نکنند و گازوئیل بسوزانند ولی این گازوئیل از نظر آلایندگی کمتر از مازوت نباشد.
افزایش آلودگی با کاهش ساعت اجرای طرح ترافیک/اثر ذرات معلق بر سلامت انسان در درازمدت ایجاد می‌شود
با کاهش ساعات طرح ترافیک در پایتخت میزان آلودگی هوا چه تغییراتی داشته است؟
به دلیل شرایط شیوع کرونا ساعات اجرای طرح ترافیک در پایتخت کاهش پیدا کرد و باید به این نکته توجه داشت که اثر ذرات معلق و آلودگی هوا بر سلامت انسان در درازمدت ایجاد می‌شود و اثر کرونا بر سلامت افراد همان زمان است و ما عملا قبول کرده ایم که آلودگی هوا نسبت به کرونا فعلا عواقب کمتری دارد لذا اجرای طرح ترافیک در ساعت کمتری انجام شد و این یعنی مجوز تردد برای پیمایش بیشتر خودروها و طبیعتا آلودگی هوا.
مسؤولیت کاهش آلودگی هوا با شهرداری نیست
شهرداری تهران چقدر در جهت مقابله با آلودگی هوا موفق بوده و مدیریت شهری جدید چه اقداماتی را می‌تواند جهت مقابله با این معضل و رفع آن انجام دهد؟
ببینید مسؤولیت کاهش آلودگی هوا با شهرداری نیست و از بیش از 60 دستورالعمل جهت مقابله با آلودگی هوا فقط سه مورد از دستورالعمل‌ها مربوط به وزارت کشور و شهرداری‌ها است. اینکه توسعه حمل و نقل عمومی در کاهش آلودگی هوا مؤثر است شکی نیست و توجه شهرداری و شورای شهر در این راستا می‌تواند بسیار حائز اهمیت باشد.در سال‌های گذشته یعنی حدود بیش از 15یا 16 سال قبل به آن طرف، وضعیت حمل و نقل عمومی به دلیل حمایت‌های دولت بهتر بود و حدود 82.5 درصد از بودجه مورد نیاز نوسازی اتوبوس توسط دولت پرداخت می‌شد و مابقی را شهرداری تامین می‌کرد. ولی سالهاست این چنین نبوده و امیدواریم در دولت کنونی با همکاری شهرداری تهران ناوگان حمل و نقل عمومی توسعه‌های خوبی را داشته باشد.البته در اکثر کشورهای دنیا نیز این چنین است و دولت مرکزی جهت توسعه حمل و نقل عمومی کمک شایانی می‌کند.
سالانه 5 هزار مرگ زودرس در تهران به دلیل آلودگی هوا ایجاد می‌شود
سالانه در تهران چند نفر به دلیل آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند؟
بر اساس گزارشاتی که توسط بانک جهانی تهیه شده و مورد اجماع متخصصان مربوطه است سالانه 5 هزار مرگ زودرس در تهران به دلیل آلودگی هوا ایجاد می‌شود که اگر آن را با سقوط هواپیما مقایسه کنیم می‌توان گفت که معادل سقوط سالانه 50 هواپیما یعنی هفته ای یکبار سقوط هواپیما، فوتی ناشی از آلودگی هوا داریم.سازمان بهداشت جهانی توصیه‌هایی درباره حدود مجاز آلایندههای هوا اعلام کرده است که کشور ما نسبت به قوانین بین‌المللی فاصله زیادی را دارد.
وضعیت پاییز را به لحاظ آلودگی چگونه ارزیابی می کنید؟
یکی از عوامل تشدید آلودگی هوا وزش گردوخاک به دلیل عدم بارش باران است که از زمین‌های خشک بلند می‌‌گردد و وارد
شهرها می‌شوند همچنین اگر امسال کاهش تولید آلایندههای هوا نداشته باشیم به‌طور حتم در پاییز امسال روزهای آلوده‌تری را تجربه خواهیم کرد
برای اینکه یک ایستگاه را تجهیز کنیم حدود 5 میلیارد تومان اعتبار نیاز است
وضعیت دستگاه‌های شرکت کنترل کیفیت هوا چگونه است؟
در شرکت کنترل هوا سعی کرده‌ایم تجهیزات را به خوبی نگهداری کنیم مقداری لوازم یدکی هم از قبل خریداری شده و در حال استفاده است که البته اکنون جهت تأمین دستگاه‌های جدید با سختی‌های زیاد مواجه هستیم. برای اینکه یک ایستگاه را تجهیز کنیم حدود 5 میلیارد تومان اعتبار نیاز است و هر ایستگاه شرکت کنترل کیفیت هوا 5 آلاینده مختلف را شامل دی‌اکسید گوگرد، اکسیدهای نیتروژن،ازن، منوکسید کربن و ذرات معلق را اندازه‌گیری می‌کند که همه این اندازه‌گیری‌ها نیاز به دستگاه‌های مخصوص به خود دارد.
دقت دستگاه‌های سنجش آلودگی هوا به چه صورت است؟
شهیدزاده:در دقت اندازه‌گیری دستگاه‌های سنجش آلودگی هوا شکی نیست چندین سال است که کیفیت داده‌ها را بالا برده‌ایم. کالیبررسان دستگاه‌ها و تست با آزمایشگاه‌های مرجع انجام گرفته و تعمیر و نگهداری به موقع دستگاه‌ها نیز همیشه مورد توجه بوده است.
بهره مندی از نیروهای متخصص در شرکت کنترل کیفیت هوا/ همکاری دانشگاه ها با شهرداری
چقدر از نیروهای تخصصی در شرکت کنترل کیفیت هوا استفاده می‌شوند؟
دارا بودن نیروهای متخصص در هر سازمانی بسیار حائز اهمیت است ما سعی کرده‌ایم از نیروهای کارآزموده و آموزش‌دیده استفاده کنیم. از لحاظ تخصص نیروها در شرکت کنترل کیفیت هوا در سطح خوبی هستند ولی همچنان جا دارد از نیروهای بیشتر متخصص استفاده کنیم. البته در مواردی که ما در این زمینه مشکل داشته‌ایم به صورت پروژه‌ای از دانشگاه‌ها کمک گرفته‌ایم به طور مثال در جهت استفاده از تصاویر ماهواره‌ای از دانشگاه‌ها بهره‌مند شدیم.
آلودگی صوتی تهران بالاتر از حد مجاز/ مصوبه هایی برای مقابله با آلودگی صوتی پایتخت
تهران یکی از کلانشهرهای آلوده در جهان به لحاظ آلودگی صوتی است آخرین وضعیت آلودگی صوتی پایتخت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در همه سال‌های گذشته تا کنون آلودگی صوتی تهران بالاتر از حد مجاز بوده تهران شهری پر سر و صدا است و عوامل متعددی مانند تردد موتورسیکلت‌ها، ساخت و سازها، فعالیت‌های عمرانی و برخی از کسب و کارها مانند صافکاری با تولید سر و صدا همراه است ولی باید توجه داشت آلودگی صوتی مانند آلودگی هوا نیست که از یک نقطه به یک نقطه دیگر برود به طور مثال از عایق صوتی می‌توان جهت مقابله با آلودگی صوت استفاده کرد. مصوباتی در شورای شهر داشته ایم و ان‌شاءالله باید اجرایی شود به طور مثال برای موتورهای برق (موتورهای زمینی)کارهایی پیش‌بینی شده که اطراف آن مواد جاذب صوت نصب شود و این مصوبه اگر به مراحل اجرایی برسد بسیار در کاهش آلودگی صدا حائز اهمیت است و به نوعی معاینه فنی برای موتورهای ثابت زمینی و کنترل آلودگی هوای آنها نیز محسوب می‌شود.
