یکی از دلایل اصلی آلودگی هوا در فصول سرد، وارونگی دماست. وارونگی دما زمانی رخ می‌دهد که بخشی از هوای گرم، بالای هوای سرد در مجاورت کره زمین قرار گیرد و در این شرایط با کاهش ارتفاع کاهش دما و با افزایش ارتفاع، افزایش دما خواهیم داشت.
وارونگی دما خود به ۴ نوع تشعشعی، تربولانسی، فرونشینی و جبهه‌ای تقسیم می‌شود که وراونگی تشعشعی بیشتر باعث آلودگی کلانشهر‌ها می‌شود.
در وارونگی تشعشعی فرآیند سرد شدن هوا برای مدت کافی ادامه می‌یابد و هوای نزدیک سطح زمین سردتر از جو بالای آن می‌شود، در چنین شرایطی وارونگی دمایی در نزدیکی زمین گسترش می‌یابد و در نتیجه در هوای آرام یا هنگام وزش باد خیلی ضعیف و کاهش تشعشع از سطح زمین فرآیند سرد شدن به طرف بالا تا ارتفاع نسبتا کمی گسترش می‌یابد که نوعی وارونگی کم عمق ایجاد می‌شود.
برای وارونگی دما باید شرایط مهیا باشد یعنی باید در طول روز هوا آرام و بدون وزش باد باشد تا وارونگی دما شکل گیرد، همچنین طولانی بودن شب نیز یکی از این شرایط برای وارونگی دماست.
جالب است بدانید زمانی که وارونگی هوا ایجاد می‌شود، هوای شهرها به ویژه کلانشهر‌ها به دلیل ایجاد آلاینده‌های بالا توسط خودروها، کارخانه‌ها، گرمای منازل، آلوده می‌شود، به همین دلیل است که در بیشتر اوقات در فصول سرد پاییز و زمستان ما شاهد افزایش روزهای ناسالم و آلوده هستیم.
در مواقعی که وارونگی دما و به تبع آن تشدید آلودگی‌ها به اوج خود می‌رسد، امکان تهویه افقی وجود ندارد، لذا باید سعی کنیم شرایط آلودگی را تشدید نکنیم. در این شرایط کار زیادی از دستمان بر نمی‌آید، جز آن که تردد خودروها را به حداقل ممکن برسانیم و از تردد خودرو‌های با آلایندگی بالا جلوگیری کنیم، همچنین کودکان و سالمندان و کسانی که دچار مشکلات قلبی و عروقی هستند، تا حد امکان از منزل خارج نشوند.
