اعتیاد در حالت کلی به معنای عادت کردن بیمارگونه، می‌تواند در بسیاری از امور، ما را مبتلا کند. اما این روز‌ها یکی از بزرگترین معضلات خانواده ها، اعتیاد اینترنتی نوجوانان است. شبکه‌های مجازی و سیاست‌های پشت آن، باعث می‌شود نوجوانان فکر کنند اگر به آن دسترسی نداشته باشند، چیز مهمی را از دست داده و بدون آن احساس خلا می‌کنند؛ به این ترتیب به مرور زمان حس وابستگی شان بیشتر و بیشتر می‌شود و در بعضی موارد حتی به اعتیاد می‌رسد.
از علائم اعتیاد اینترنتی می‌توان به آشفتگی ذهنی، مشکلات خواب و در موارد جدی تر، تپش قلب، فشار خون بالا، عرق کردن کف دست، عادات بد غذایی و اشاره کرد.
این روز‌ها که در سایه بیماری کرونا، دانش آموزان در حال دنبال کردن درس‌های مدرسه به صورت آنلاین هستند، خانواده‌ها انواع دستگاه‌های هوشمند را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهند تا مبادا فرزندانشان از تحصیل مناسب جا بمانند. اما این که همه دانش آموزان با رده‌های سنی متفاوت دسترسی کامل به فضای مجازی و اینترنت داشته باشند، نگران کننده است.
شهریاری روان شناس، در خصوص این که از کجا بدانیم استفاده نوجوان ما از اینترنت بیش از حد عادی است، گفت: نوجوانان در حال حاضر در دو حیطه از اینترنت استفاده می‌کنند. حوزه اول، مربوط به آموزش و تحصیل آن هاست که زمان بندی مخصوص خود را دارد و مدرسه آن را تعیین می‌کند که از این رو خوب است خانواده از برنامه فرزند خود خبر داشته باشد و نظارت لازم را به عمل آورد.
وی در ادامه گفت: حوزه دوم، "فرا مدرسه ای" است و مربوط به فضای مجازی می‌شود. دانش آموزان برای شرکت در کلاس‌های خود، شبکه‌های اجتماعی مختلفی را روی تلفن‌های هوشمند خود دارند و همین باعث می‌شود گاهی ناخواسته وارد کانال‌ها و گروه‌هایی شوند که برای سن آن‌ها مناسب نیست و از آن جا که در شرایط قرنطینه، امکان خروج از منزل را به آسانی ندارند، برای رفع نیاز‌های ارتباطی خود، جذب این گروه‌ها و کانال‌ها می‌شوند. به این ترتیب، کرونا شرایط مستعدی را برای اعتیاد اینترنتی فراهم می‌کند.
شهریاری در جواب این سوال که نقش خانواده در ایجاد فضایی مناسب و پرنشاط در محیط خانه و تاثیرات آن در جلوگیری از اعتیاد اینترنتی چیست، گفت: نقش خانواده در برنامه ریزی برای اوقات فراغت فرزندان، نه تنها در دوران قرنطینه، بلکه در همه زمان‌ها بسیار مهم است.
وی با تاکید بر این که خانواده‌ها توجه داشته باشند لازم نیست برنامه ریزی، از قبل تعیین شده و قانون‌مند باشد، عنوان کرد: همان روابط معمول خانوادگی مثل صحبت و تعامل با هم، غذا خوردن جمعی، حضور فیزیکی، می‌تواند کمک به سزایی در پویاسازی فضای خانواده بکند.
وی در ادامه افزود: این که خانواده بخواهد تمام وقت‌های آزاد خود را در مکان‌های تفریحی و در مهمانی‌ها بگذراند، اتفاقا سالم نیست و الگوی رفتاری غلطی را در فرزندان به وجود می‌آورد. هر خانواده باید خودش را مسئول سرگرمی خود بداند نه اینکه دائما به فضا‌های خارجی تکیه کند.
شهریاری با تاکید بر این که این فضای مجازی و جذابیت آن نیست که اعضای خانواده را از هم دور کرده، عنوان کرد: این خود خانواده‌ها هستند که عادت‌های ارتباطی غلط را در پیش گرفته اند و همین به دستگاه‌های هوشمند ارتباطی این فرصت را داده که بر آن‌ها مسلط شود. در این راستا، استفاده از اینترنت که در گذشته، معمولا مخصوص جست و جو و جمع آوری اطلاعات بوده، الان بیشتر مخصوص چت کردن‌های دو نفره و گروهی شده است؛ چرا که نوجوانان برای تامین نیاز‌های ارتباطی خود، این راه‌ها را جذاب‌تر از ارتباطات خانوادگی می‌بینند.
هم چنین شهریاری درباره مراجعه به متخصص و مشاور و این که چه زمانی نیاز به کنترل جدی این اعتیاد است، عنوان کرد: اعتیاد یک لذت و انرژی خاص را به فرد مبتلا می‌دهد و شخص برای این که این انرژی را به طور دائم تجربه کند، به دنبال آن می‌رود.
وی در ادامه گفت: فرض کنیم شخصی هر ۵ ساعت به سراغ تلفن همراه خود می‌رود و آن را چک می‌کند. بعد از مدتی، این ۵ ساعت به ۴ ساعت و سپس به ۳ ساعت می‌رسد و این روند همین طور ادامه پیدا می‌کند تا جایی که می‌بینیم شخص بدون اراده گوشی همراهش را بر می‌دارد. زمانی که لذت به پایان می‌رسد و دسترسی به تلفن همراه خود ندارد، بسیار آشفته و هراسان می‌شود و بی قراری می‌کند.
وی افزود: می‌بینیم که الآن یکی از تنبیه‌هایی که پدران و مادران برای فرزندان خود در نظر می‌گیرند، گرفتن گوشی‌های آن هاست که البته در مواردی که اعتیاد وجود دارد، نوجوان سعی می‌کند مکانی خلوت و دور از چشم والدین پیدا کند و کار خود را انجام دهد. اگر والدین مواردی از این قبیل را در رفتار نوجوانشان دیدند، خوب است به متخصص مراجعه کنند.
شهریاری در انتها با اشاره به این که خیلی از والدین دهه‌های ۵۰، ۶۰ و ۷۰، خود دچار اعتیاد اینترنتی اند و به کمک و راهنمایی متخصص نیاز دارند، افزود: پدران و مادران بدانند اگر زمینه این رفتار نادرست در آن‌ها وجود نداشته باشد، امکان درگیر شدن فرزندانشان به این نوع اعتیاد، کاهش می‌یابد.
چند راهکار:
۱- برای خود برنامه داشته باشید.
ساعات خاصی از روز را به چک کردن شبکه‌های مجازی خود اختصاص دهید و به جز آن ساعات، تلفن خود را کنار بگذارید.
۲- اعلانات تلفن همراه خود را خاموش کنید.
با این کار مدام پیام‌های جدید دریافت نمی‌کنید و به خواسته خود و در زمان مناسب، پیام‌ها را نگاه می‌کنید.
۳- به دنبال کار‌های جدید باشید.
هر بار که حس کردید استفاده شما از اینترنت بیش از حد عادی شده، سریعا گوشی خود را کنار بگذارید و یک کار جدید را شروع کنید. لازم نیست این کار از قبل برنامه ریزی شده باشد؛ می‌تواند تنها تجربه‌ای سالم و کوتاه برای دورکردن شما از عادات بدتان باشد.
۴- رئیس خود باشید.
اگر استفادتان از اینترنت بیش از حدی شد که مقرر کرده بودید، خود را جریمه کنید.
۵- از برنامه‌های محدود کننده استفاده کنید.
برنامه‌هایی وجود دارند که شما به راحتی می‌توانید آن‌ها را روی تلفن همراه خود نصب کنید. شما می‌توانید مدت زمانی را که تصمیم دارید هر روز از گوشی خود استفاده کنید، وارد برنامه کنید؛ به این ترتیب خود برنامه، وقتی استفاده از زمان تعیین شده بیشتر شد، اجازه دسترسی به شما نمی‌دهد.
در پایان، به یاد داشته باشیم اعتیاد اینترنتی مسئله مهم و حساسی است و اگر نوجوان ما درگیر آن است، سعی در کنترل آن داشته باشیم و در موارد جدی تر، به متخصص مراجعه کنیم.
