غزاله مسعودی همزمان با آغاز هفته جهانی خودمراقبتی با تاکید بر لزوم آموزش خودمراقبتی جنسی به کودکان و نوجوانان اظهار کرد: برای دانستن مفهوم و لزوم خودمراقبتی جنسی به کودکان ابتدا لازم است تعریفی از کودک آزاری جنسی داشته باشیم. کودک آزاری جنسی در بر گیرنده هر گونه فعالیت جنسی علیه یک فرد در سنین کمتر از ۱۸ سال از طریق تهدید، زور، ارعاب و فریب است، به عبارتی دیگر درگیر کردن کودک یا نوجوان در فعالیت جنسی که درک کاملی از آن ندارد، کودک آزاری محسوب می‌شود.
مولف کتاب کودک آزاری جنسی ادامه داد: این پدیده در تمام کشورها وجود دارد و بررسی ها نشان می‌دهند که شیوع آن در جهان بیشتر از آن چیزی است که تخمین زده می‌شود اما به دلیل تابو بودن موضوعات جنسی این موضوع نادیده گرفته می‌شوند و یا گزارش کردن آنها تحت تأثیر عوامل متعددی نظیر فشارهای اجتماعی، احساس شرم یا خجالت، ترس از سرزنش شدن و نگرانی از پیامدهای احتمالی و... قرار می‌گیرد.
آموزش خودمراقبتی به کودکان و نوجوانان چه لزومی دارد؟
به گفته مجری طرح برگزیده مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی از سوی آموزش و پرورش تهران، افراد آزارگر ممکن است مانند ویروس یک بیماری در هر شرایط و موقعیتی حضور داشته باشند و از آنجایی که والدین برای محافظت از جسم فرزندان، در بدو تولد آنها را واکسینه می‌کنند، برای پیشگیری از کودک آزاری جنسی هم لازم است آموزش‌هایی را به فرزندان خود ارائه دهند که مفهوم خودمراقبتی جنسی به این امر مهم می‌پردازد.
این پژوهشگر منتخب یونیسف در جشنواره پژوهش برتر مددکاری اجتماعی درباره لزوم آگاه سازی خودمراقبتی جنسی به کودکان و نوجوانان، ادامه داد: آزار جنسی پیامدهای مخرب متعددی دارد که می‌تواند کودک و نوجوان را از نظر سلامت روان، با مشکلات متعددی مواجه سازد که در تمام عمر او را تحت تاثیر قرار دهد. از جمله این موارد می‌توان به اختلال استرس پس از سانحه، اضطراب، افسردگی، اختلالات خوردن و خوابیدن، افت عملکرد شناختی و تحصیلی و مشکلات مربوط به عزت نفس، خشم و عدم کارآمدی جنسی در بزرگسالی اشاره کرد. از این رو برای پیشگیری از این آسیب‌ها پرهیز از سکوت و ارائه آموزش امری ضروریست.
آموزش خودمراقبتی جنسی موجب کنجکاوی بیشتر نمی‌شود
مسعودی در پاسخ به این پرسش که آیا خودمراقبتی جنسی منجر به کنجکاوی بیشتر کودک و نوجوان و نمی‌شود؟، گفت: این تفکری سازنده نیست چرا که صحبت در مورد خودمراقبتی جنسی با کودکان و نوجوانان چیزی شبیه به اصول مراقبت از بدن در مقابل بیماری‌ها است که هیچ والدی از آموزش آن امتناع نمی‌کند. آموزش خودمراقبتی به کنجکاوی بیشتر منجر نمی‌شود اما به دلیل ایجاد ارتباط صمیمانه میان والد و کودک، کودکان برای یافتن پاسخ سوالات دیگر خود شروع به پرسش‌های بیشتری از والدین می‌کنند و آنچه والدین را نگران می‌کند این است که فرزندان در مورد موضوعات جنسی از آنها سوال کنند.
سکوت والدین رشد جنسی کودکان و نوجوانان را متوقف نمی‌کند
وی معتقد است که پرداختن به موضوعات جنسی برای والدین در تمام جوامع کار سختی است و تمام والدین از پرداختن به این موضوعات احساس راحتی ندارند چراکه نمی‌دانند چگونه آموزش‌های جنسی را مطرح کنند. همچنین حیا و شرم آمیخته با این موضوعات از موانع پرداختن به آنها محسوب می‌شود. نکته مهم‌تر این است که والدین نگران شکست حریم‌های خانوادگی هستند که ممکن است با کنجکاوی فرزندان نسبت به رابطه جنسی والدین آغاز شود. لذا والدین سکوت را بر آموزش ترجیح می‌دهند در حالیکه سکوت والدین رشد جنسی و کنجکاوی کودکان و نوجوانان را متوقف نمی کند.
این مددکار اجتماعی ادامه داد: رشد جنسی کودکان، مانند رشد جسمی و روانی روند مشخصی دارد. به عنوان مثال کودک در زمان مشخصی سینه‌خیز یا چهاردست و پا حرکت می‌کند، سپس می‌ایستد، راه می‌افتد و می‌دود. این روند برای والدین شناخته شده است. در مورد رشد جنسی نیز همین طور است، فقط والدین نسبت به آن شناخت و آگاهی ندارند و حتی از مواجهه با آن فرار می‌کنند. کودکان نواحی خصوصی بدن خود را مانند سایر اندام‌ها کشف می‌کنند، یا ممکن است نسبت به بدن دیگران کنجکاوی نشان دهند که در بازی هایی مثل دکتر بازی نمود پیدا کند. بنابراین این روند، سیر کاملا طبیعی خود را در همه کودکان سپری می‌کند.
تحقق آموزش چارچوب‌های اخلاقی به فرزندان نیازمند گفتمان است
به گفته مسعودی مراقبت و نظارت در جهت عدم مواجهه زودهنگام کودک با اطلاعات جنسی امری مهم و ضروری است اما روند شکل‌گیری و تکامل بعد جنسی در کودک و نوجوان را نمی‌توان متوقف کرد. ایجاد نگرش مثبت و آموزش ارزش‌ها و چارچوب‌های اخلاقی از طریق والدین انجام می‌شود و تحقق این امر نیاز به گفتمان دارد چراکه کودکان و نوجوانان به شکل اجتناب ناپذیری در ارتباط با دوستان و همسالان در معرض اطلاعات قرار می‌گیرند و بهتر است قبل از آن والدین آموزش‌های درست را به فرزندان خود منتقل کرده باشند.
دریافت اطلاعات غلط از سوی همسالان موجب سردرگمی فرزند می‌شود
مجری طرح برگزیده مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی توسط آموزش و پرورش شهر تهران، آموزش خودمراقبتی جنسی به کودکان و نوجوانان را امری ضروری دانست و ادامه داد: سلامت جنسی که یکی از ابعاد سلامتی انسان به شمار می‌رود از دوران کودکی شکل می‌گیرد و هرگونه اطلاعات غلط می‌تواند نگرش فرد را دچار مشکلاتی کند. دریافت این اطلاعات از طریق دوستان یا فضای مجازی منجر به ایجاد احساسات ناخوشایند مانند ترس، نگرانی و سردرگمی می‌شود. حتی ممکن است منجر به احساس خشم و انزجار و بی‌اعتمادی نسبت به والدین و قطع تعامل با آنها و آغاز پنهان‌کاری در این موضوعات شود.
مولف کتاب کودک آزاری جنسی درباره فرآیند تربیت جنسی، ادامه داد: تربیت جنسی فرآیند کسب اطلاعات جسمانی، روانی و اجتماعی در مورد مسائل مرتبط با موضوعات جنسی است و این آموزش از سال‌های اول زندگی کودک آغاز می‌شود و تا سنین نوجوانی ادامه دارد. سوالات جنسی کودکان از حدود ۴-۵ سالگی آغاز می‌شود که سوالاتی نظیر فرق دختر و پسر چیه؟ بچه‌ها از کجا میان؟ چرا باید ازدواج کرد تا بچه‌دار شد؟ و... از جمله این سوالات هستند.
خودمراقبتی چگونه به کودکان و نوجوانان آموزش داده می‌شود؟
وی درباره نحوه آموزش خودمراقبتی جنسی به کودکان تصریح کرد: این آموزش‌ها کاملا متناسب با سن کودک، با زبانی کودکانه و بدون اشاره به رابطه جنسی بزرگسالان آموزش داده می‌شود. این آموزش می‌تواند با انجام فعالیت‌های شاد و مفرح مانند نقاشی، بازی، اجرای نمایش، خواندن کتاب‌های مرتبط و دیدن انیمیشن‌های مناسب همراه شود.
این مددکار اجتماعی درباره ارائه این آموزش‌ها به نوجوانان، تصریح کرد: در سنین نوجوانی موضوعات مرتبط با بلوغ و تغییرات جسمی و روانشناختی آن و کنجکاوی نسبت به چگونگی تولید مثل و ... مطرح می‌شود که آموزش و ارائه اطلاعات به جهت پیشگیری از آسیب‌های مرتبط امری ضروری است. همچنین در آموزش خودمراقبتی جنسی، به شناخت اندام‌های خصوصی و ضرورت پوشیده بودن آنها، ممنوع بودن لمس اندام‌های خصوصی و ضرورت نه گفتن به آن پرداخته می‌شود که طرح موضوعات می‌تواند با زبانی علمی و با تاکید بر اصول و ارزش ها انجام شود.
والدین باید چه نکاتی را در آموزش خودمراقبتی به فرزندان در نظر بگیرند؟
به گفته پژوهشگر منتخب یونیسف در جشنواره پژوهش برتر مددکاری اجتماعی، لازم است والدین هنگام آموزش خودمراقبتی جنسی به فرزندان بر مقصر نبودن آنها هنگام تعدی آزارگر تأکید کنند و به او بگویند که اگر موضوع را به والدین اطلاع دهد، والدین از او مراقبت و به او کمک می‌کنند. از طرفی فرد خاطی نیازمند کمک برای درمان است تا این کار اشتباه را تکرار نکند. ذکر این نکات از این جهت اهمیت دارد که گاها فرد آزارگر آشناست و کودک و نوجوان ممکن است تصور کنند با اطلاع به والدین او را به دردسر می اندازند.
مسعودی اظهار کرد: آموزش جنسی همواره با سوال کودک آغاز می‌شود و سوال با سوال، پاسخ داده می‌شود به این معنا که وقتی کودک سوالی پرسید والدین ضمن عادی جلوه دادن سوال او با جملاتی نظیر چه سوال خوبی پرسیدی، اتفاقا خودم می‌خواستم راجع بهش باهات صحبت کنم، دقیقا منظورت چیه؟ خودت چی فکر می‌کنی؟ چطور شد که این سوال به ذهنت رسید، دانسته‌های او را ارزیابی می‌کنند و سپس به ارائه اطلاعات می‌پردازند.
وی به والدین توصیه کرد: لازم است والدین با مطالعه کتاب‌های مرتبط و یا دوره‌های آموزشی که توسط کارشناسان برگزار می‌شود، دید جامعی نسبت به موضوع پیدا کنند تا با اعتماد به نفس، مسئولیت آموزش را بر عهده بگیرند و این آموزش‌ها را به همسالان و فضای مجازی واگذار نکنند. همچنین برخی موقعیت‌ها مانند بارداری اطرافیان، تولید مثل حیوان خانگی، رفتن به باغ وحش و روستا برای کودکان و پرداختن به موضوعات بلوغ نوجوانان نقطه شروع مناسبی برای این آموزش‌ها است.
به گفته این مددکار اجتماعی والدین باید از برخورد هیجانی مانند خنده، تعجب و یا خشم خودداری کنند، جواب‌های مبهم و غلط ندهند، کلماتی مانند زشت و عیب و جملاتی مانند خجالت آور است را به کار نبرند، متناسب با سن کودک اطلاعات را به او بدهند، اگر کودک اطلاعاتی از دیگران گرفته است آن را انکار نکنند و اگر پاسخ سوالی را نمی‌دانند، به فرزند خود بگویند نمی‌دانم و جواب را برایت پیدا خواهم کرد.
