در مدتی که چند مصاحبه و گزارش در حوزه سواد رسانه، بازی‌های رایانه‌ای و چالش‌ها و شبکه‌های مختلف اجتماعی و آسیب‌ها و فواید آن‌ها تهیه کرده‌ام دچار اضطراب و ترس عمیق مادرانه‌ای شده‌ام، ترسی که از یک جنگ تنگاتنگ خبر می‌دهد.
آن طرف میدان جنگ دشمنی قرار دارد مجهز به ابزار‌ها و آخرین مدل تجهیزات و نیرو‌هایی پابه کار، با نفوذ و مسلط به روحیات و خواسته‌های فرزندان ما و این طرف میدان ما نیز ما قرار داریم یعنی والدین و فرزندان و در کل ملت که محافظ و سنگری نداریم که بتواند جلوی ترکش‌ها و بمب‌های آن‌ها را بگیرد، اگر هم هست ضعیف است.
با چند نیروی متعهد انقلابی، اما بی‌خیالی مسؤولان گذر از این جنگ هم بسیار سخت است، اما ما والدین جانمان به نَفَس فرزندانمان بند است حال اگر مسوول و مسوولانی همراهی نمی‌کنند خودمان که نباید دستی دستی فرزندانمان را به کشتن بدهیم، من مادر و پدر باید از خود حرکتی نشان دهم و بهترین و آسان‌ترین راه در این جنگ همان بالا بردن «سواد رسانه» و آموزش دیدن در این زمینه و کسب اطلاعات از افراد دلسوز و متخصص این حوزه است.
امروز علاوه بر این که هر خانواده باید روحانی و پزشک و وکیلی در کنار خود برای دریافت مشاوره داشته باشد باید حتما در این مسیر پرخطر و پرچالش یک متخصص و کارشناس سواد رسانه هم داشته باشد که در زمان وقوع بحران‌ها از او کمک بگیرد.
این مقدمه را نوشتم تا به داستانی که چند روز قبل برایم پیش آمد برسم...
چند روز پیش پسرم که در حال درس خواندن در کلاس مجازی بود سراغم آمد و گفت: «مامان نگاه کن برای یکی از دوستانم پیامی با شماره ناشناس با پروفایلی یه این شکل و شمایل که اسمش «مومو» است آمده که انگلیسی به او سلام داده و خواسته که با او بازی کند، از من پرسیده، این چیه و با من چکار داره؟ و اینکه بچه‌ها برای شما هم پیامی آمده؟» بعد ادامه داد «مامان! من به خاطر اطلاعاتی که تو در مورد این پیام‌ها داده بودی فهمیدم این یک پیام مرموز است و به دوستم گفتم پیامی نده و سریع بلاکش کن».
هر چند در طول مدتی که پسرم این قضیه را برایم تعریف می‌کرد دلم مثل سیر و سرکه می‌جوشید، ولی خدا را شکر کردم که حرف‌هایم را گوش کرده و خودش به درک کافی رسیده که بی‌گدار به آب نزند. اما دائم به خودم می‌گفتم اگر چند روز بعد در حالی که این بچه‌ها گوشی دستشان است و در حال درس خواندن هستند عکس یا فیلم مستهجنی برایشان بیاید آن وقت باید چکار کنم چطور باید توضیح بدهم...
بعد کم کم در گفته‌های دوستان و آشنایان در خصوص «مومو» و تغییر پروفایل برخی افراد و در آخر خبر فوت یک کودک اهوازی به خاطر این چالش موضوع پیگیری برایم حساس‌تر شد؛ هرچند در واکنش به انتشار خبر فوت این کودک جانشین فرمانده انتظامی خوزستان اظهار کرده بود تاکنون هیچ شکایتی به فرماندهی انتظامی اهواز و یا پلیس فتا مبنی بر قربانی گرفتن چالش «مومو» واصل نشده است؛ اما باید در این زمینه هوشیار بود.
هنوز یک ماهی از نگارش گزارشی در خصوص شبکه اجتماعی «لایکی» و گفتگو با کارشناس سواد رسانه نگذشته که الان به چالش «مومو» رسیدیم، سریع با کارشناس و متخصص سواد رسانه که مدت‌هاست در این زمینه دغدغه‌مند فعالیت می‌کند تماس گرفتم و در مورد «مومو» از او اطلاعات خواستم.
علی درویشی، استاد دانشگاه و کارشناس حوزه سواد رسانه و فضای مجازی در خصوص این چالش گفت: هر از چند گاهی ما با چالش‌های مختلفی روبرو می‌شویم قبلا بازی «نهنگ آبی» با آن مراحل طولانی بود که البته بازی نبود بلکه یک ویروس مخرب بود، بعد بازی «مریم»، «دارک وب»، «دیپ وب»، «رد روم‌ها» و. الان «مومو».
وی ادامه داد: چالش «مومو» ابتدا در فیس بوک منتشر شد، تصویر یک مجسمه است که خانمی زشت با یک لبخند جوکر و چشمانی درشت و سیاه با چنگال‌های دایناسوریش توسط یک مجسمه‌ساز ژاپنی طراحی شده است. یعنی ترکیبی از انسان و دایناسور‌ها که در نمایشگاه توکیو به نمایش گذاشته شد و مورد استقبال قرار گرفت.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: خبر فوت یک کودک در شبکه‌های مجازی می‌چرخد، اما صحت و سقم این خبر باید به صورت رسمی توسط مراجع رسمی اعلام شود، اما به هر حال نباید نسبت به این چالش‌ها بی‌تفاوت بود.
وی آموزش و یادگیری سواد رسانه را مانند یک وعده غذایی برای همه اعضای خانواده مهم خواند و گفت: باید این فرهنگ نهادینه شود، باید مانند کشور‌های دیگر عمل کنیم. در برخی کشور‌ها وقتی افراد برای خرید ابزار‌های سخت‌افزار و یا نرم‌افزاری مراجعه می‌کنند حتما به آن‌ها فایل راهنما برای استفاده از ابزار‌ها و برنامه‌های کنترلی و یا موتور‌های جستجوگر معتبر که مناسب سن کودک و نوجوان باشد معرفی شده و حتی در بعضی از کشور‌ها یک شبکه مجزایی برای آموزش سواد رسانه وجود دارد.
درویشی به ترس برخی والدین پروداخت خاطرنشان کرد: این ترس‌ها که ملاک نیست، باید والدین آگاهی و اشراف به موضوع داشته باشند و فرزندان خود را راهنمایی کنند.
وی با اشاره به چالش «مومو» بیان کرد: «مومو» یک فرد نیست بلکه ربات است و به تنهایی باعث خودآزاری کودک و نوجوان نمی‌شود بلکه اگر کودک و نوجوانی از نظر روحی و روانی دچار مشکلی باشد حتما تحت تأثیر قرار گرفته و دست به کار‌های خطرناکی می‌زند.
این کارشناس فضای مجازی ادامه داد: «مومو» امروز با توجه به شرایط کرونا که همه بچه‌ها دسترسی به گوشی و شبکه‌های مجازی مختلف دارند، خود را بروز داده و راه ارتباطی خود را واتس‌آپ انتخاب کرده است.
وی واتس‌آپ را ناامن‌ترین شبکه خواند و گفت: در پیام‌رسان‌های دیگر، چون ایتا و تلگرام که متن‌محور هستند تا زمانی که شماره تلفن طرف مقابل را در گوشی ذخیره نکرده باشید نمی‌توانید ارتباط بگیرید مگر آی‌دی فرد را داشته باشید، ولی در واتس‌آپ همه شماره تلفن‌ها را می‌توانید ببینید چه ذخیره کرده باشید چه نه و این یعنی پایین آمدن امنیت که یک ضعف بزرگ برای واتس‌آپ است و «مومو» دقیقا از این ضعف بهره می‌گیرد.
درویشی با بیان اینکه شماره تلفن «مومو»، شماره تلفن یک فرد نیست، زیرا در فضای مجازی می‌توان شماره تلفن مجازی ساخت افزود: امروز متأسفانه بچه‌ها به علت دسترسی راحت به گوشی و واتس‌آپ و عدم کنترل و نظارت و ناآگاهی رسانه‌ای والدین و کنجکاوی خود بچه‌ها به راحتی وارد این فضا می‌شوند و می‌خواهند به دوستان خود پابت کنند که چالش مومو را بازی می‌کنند.
وی تصریح کرد: «مومو» با جستجو کردن وارد واتس‌آپ نشده بلکه وقتی شماره مومو ذخیره شود و اکثر بچه‌ها این کار را می‌کنند و با یک جستجو پروفایل مومو بالا می‌آید و وقتی پیام به او داده شود براحتی می‌تواند ارتباط بگیرد.
این کارشناس فضای مجازی ادامه داد: «مومو» آن قدر به بچه پیام می‌دهد که اعتماد او را جلب کند بعد کم کم با پیام‌ها و تماس‌های مکرر باعث ایجاد ترس و اضطراب در کودک و نوجوان می‌شود و حتی از این ارتباط‌گیری استفاده کرده و خیلی راحت به تمام اطلاعات گوشی، چون گالری عکس، شماره تلفن‌ها و ... دسترسی پیدا می‌کند.
وی ادامه داد: «مومو» با این اطلاعات بچه‌ها را تهدید می‌کند و بدا به حال خانواده‌هایی که ارتباط صمیمی بین فرزندان و والدین وجود ندارد و بچه‌ها این موضوع را از خانواده پنهان می‌کنند، اینجا باید ترسید، زیرا خطر در اینجاست.
درویشی گفت: در این ارتباط‌گیری مومو دائم لینک و حتی شارژ می‌فرستد و از او می‌خواهد که روی لینک بزند و وقتی لینک را بزند ویروس وارد گوشی شده و دسترسی مومو به اطلاعاتی که در بالا توضیح دادم اتفاق می‌افتد.
وی در پاسخ به افرادی که می‌پرسند اگر اکانت «مومو» یا هر اکانت غریبه‌ای که از عکس این موجود زشت استفاده می‌کند و به ما پیام می‌دهد چه کار کنیم؟ گفت: در مرحله اول به هیچ عنوان جواب ندهید، زیرا تا وقتی جواب ندهید از مزاحمت‌هایش در امان هستید و دوم اینکه بدون باز کردن پیام این اکانت را بلاک و به واتس‌آپ ریپورت کنید.
این کارشناس فضای مجازی تصریح کرد: نباید با پیام «مومو» هراسان شد فقط نباید به پیامش پاسخ داد و اگر پیام را باز کرده‌اید و جواب نداده‌اید خیلی بعید است که تنها با دیدن پیام خط شما درگیر این مزاحمت شود بلافاصله این اکانت را بلاک کنید.
وی با بیان اینکه باید والدین رسانه خوب و بد را یاد گرفته و برای فرزندان خود توضیح بدهند اظهار کرد: در مصاحبه‌ها بار‌ها گفته‌ام که باید والدین کنترل و نظارت روی گوشی فرزندان خود داشته باشند و قبلا راهکار هم داده‌ام چگونه.
درویشی آخرین راهکار برای در امان ماندن از چالش «مومو» را که کودک و نوجوان را اذیت می‌کند عوض کردن سیم‌کارت معرفی کرد و گفت: معتقدم مهمترین راهکار برای در امان ماندن از همه این چالش‌ها که هر روز موضوع جدیدی بروز و ظهور می‌کند برقراری ارتباط گرم و صمیمی به فرزندانمان است که آن‌ها در همه شرایط تنها خانواده و پدر و مادر خود را محل امن بدانند و به آن‌ها مراجعه کنند، اصل مهم و اساسی که این روز‌ها در خانواده‌ها کمرنگ یا فراموش شده است.
وی در پایان راهکار‌های مسدودسازی در اندروید و آیفون را توضیح دادند که به صورت عکس نوشت برای خوانندگان در پایین گزارش آورده شده است.
مرحله اول مسدودو کردن مومو در اندروید
مرحله دوم
مرحله سوم
مرحله اول مسدود کردن در آیفون
مرحله دوم
مرحله سوم
