به درب ورودی این امامزاده که رسیدم باور نمی‌کردم اوضاع به این وخامت باشد، سوز و سرمای راهروی ورودی و در و دیوار فروریخته، سوراخ‌هایی که حکایت از زیست موجوداتی چون موش و عقرب و غیره می‌کرد، نشان از غیبت طولانی انسان در حفظ و نگهداری این بنا می‌کرد.
حیاط و محوطه امامزاده بر بهت و تعجبم افزود، اینجا حیاط یک بنای تاریخی مذهبی نبود، بلکه بیشتر حلبی آبادی به نظر می‌رسید که ازخاک و خل پر شده باشد، رئیس اداره اوقاف ناحیه 1 شهرستان تبریز که در این بازدید همراهیمان می‌کرد به گوشه ای که حجم حلبی‌ها زیاد بود نیز اشاره‌ای می کند و می گوید: آن مکان متعلق به قبور بزرگانی از تبریز است که نام آنها در گذر تاریخ به دست فراموشی سپرده شده است.
حلبی ها را کنار زده و سطح زمین زیر آنها را لمس کردم، زمین صاف و مسطح بود، فرسایش مداوم خاک چیزی از آن قبرها باقی نگذاشته بود.
برای داخل شدن به امامزاده باید از چند پله ای پایین می رفتیم، سبک تاریخی بنای امامزاده بی نظیر بود، به نظر نمی رسد بنای این مکان تاریخی مذهبی شباهت زیادی با دیگر بقعه های شهر تبریز داشته باشد، پله ها در یک سوی این بقعه تعبیه شدند، در حیاط کوچک این بنا سه تکه سنگ رخ نمایی می کنند، به نظر می رسد دو تکه مربوط به دو حوض و یک تکه مربوط به چاهی باشد که شاید روزگارانی زائران این بقعه از آب آن وضو می گرفتند و آبی می نوشیدند. بقعه در ارتفاع بیشتری از حیاط ساخته شده است، برای ورود به بقعه چند پله ای را بالا رفتیم، البته نمی‌توان نام پله بر آن نهاد، نردبان مانندی از جنس گل که هر لحظه ممکن بود پایمان لیز بخورد و نقش بر زمین شویم. سختی کار وقتی زیاد شد که برای ورود به بقعه باید از روی یک داربست چوبی که یادگار روزهای مرمت این بنا در 8-9 سال گذشته بود، رد می‌شدیم. مقبره متبرکه امامزاده علی بن مجاهد بن زید که بنا بر روایاتی نتیجه امام سجاد(ع) محسوب میشود تنها با کاوری پلاستیکی پوشیده شده و دیوارهای فروریخته و گنجه‌های نمور دیگر مواردی است که به چشم می زند.
علاوه بر مزار امامزاده مزاهای دیگری نیز در این محوطه دیده می‌شوند، قدیمی ترین فردی که از این بقعه و مدفونان آن سخن گفته حافظ حسین کربلایی است که به اسم قدیم این بقعه اشاره کرده و از مدفونین آنجا به امیرمملان و امیر محسودان اشاره می کند که از روی محبت به ذریه حضرت رسول اکرم (ص) در جوار امامزاده به خاک سپرده شده اند.
حجت الاسلام رضا جعفری، رئیس اداره اوقاف ناحیه 1 تبریز به ضلع شمالی حیاط اشاره می کند و می گوید: در سابق در این مکان چند حجره قرار داشت که مردم به مدفونین آنجا اوچ علمدار یعنی سه علمدار می گفتند.
وی ادامه می دهد: این حجره ها هم اکنون تخریب شده و همینطوری که می بینید خبری از مرمت نیست.
از وی درباره قدمت این مکان تاریخی و مذهبی می‌پرسم، می گوید: این مکان ساخت دوره سلجوقی بوده و در سال 1208 توسط سبیه فتحعلی شاه قاجار مرمت و بازسازی شده است.
حجت الاسلام جعفری خاطرنشان می کند: این مکان تاریخی و مذهبی از سال 1385 به حال خود رها شده و مرمت آن توسط میراث فرهنگی انجام نمی‌گیرد.
وی با بیان اینکه این بقعه از قدمت بالایی برخوردار بود و به عنوان شناسنامه تبریز نیز مطرح است، می افزاید: هم اکنون این بقعه متروکه است، از اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان در خواست می کنیم هر چه سریع تر نقشه جامعی از این امامزاده به اداره کل اوقاف و امور خیریه استان ارائه کرده و کار مرمت و بازسازی این بقعه توسط اداره کل اوقاف آغاز شود.
به همراه عکاس ایسنا از پله های امامزاده بالا رفته و از آنجا محوطه امامزاده را از زیر چشم می گذرانیم، سقف زیر پای ما چنان سست است که هر لحظه امکان دارد، پاهای ما را فرو برده و در انبوهی از خاک و ویرانی غرق شویم، از این بالا از بنای تاریخی چیزی برجای نمانده و مایه تاسف است که بنایی با این قدمت و شکوه در سایه غفلت شهروندان و مسئولین خاک می خورد.
همکارم می گوید: ای کاش چنین بناهای تا سال 2018 که سال گردشگری تبریز است، مرمت و بازسازی شوند، توریست هایی که به این شهر می آیند طالب دیدن آثار تاریخی این چنینی هستند.
گشتی دوباره در محوطه حیاط این بنا می زنیم، در گوشه های این حیاط یادگاری‌های از شکسته های سفال و در و پنجره های مشبک قدیمی به همراه چلچراغ‌هایی به چشم می خورد که زیر باد و باران به حال خود رها شده اند، باستان شناس نیستیم که قدمت اینها را برآورد بکنیم ولی به نظر می رسد مصنوعاتی قدیمی باشند.
از امامزاده خارج شده و راه دفتر ایسنا را در پیش می‌گیریم، با دیدن وخامت اوضاع بقعه چهار منار در شوک به سر می برم، به این می اندیشم که آثار باستانی، پیشینه تاریخی و هویت ما محسوب می گردد و این آثار دارای ارزش و اهمیت فراوانی هستند، مردم با دیدن آنها به وحدت ارزش های انسانی پی برده و البته اگر این ابنیه پیندهای مذهبی نیز با رگ و ریشه آنها داشته باشد، آنها را بیشتر ارج می‌نهند.
مبالغ هنگفتی که مردمان کشورهای گوناگون دنیا به نگاهداری بناهای باستانی کشور خویش تخصیص می دهند گویای اعتبار و اهمیتی است که برای اینگونه ساختمان‌ها قائلند در صورتیکه در مقام مقایسه بیشتر ساختمان‌های باستانی ما هم از نظر قدمت و زیبایی و ارزش هنری بر بناهای باستانی دیگر کشورها رجحان دارد و هم از نظر شمار از آنها فراتر می رود و با یادآوری این نکته که این آثار بعلت کهنه تر بودن و فرسودگی به مراقبت وصرف هزینه های بیشتر نیازمند است توجه خاصی که لازمست به این امر معطوف گردد روشن تر میشود.
جای تردید نیست که هر گونه هزینه ای در این راه به مصرف برسد نه تنها از نظر حفظ حیثیت ملی در خور تحسین است بلکه به بالا بردن در آمد کشور از طریق جلب سیاح و دیگر امکانات کمک فراوان خواهد کرد، یادمان نرود، تبریز شهر نمونه گردشگری جهان اسلام در سال 2018 انتخاب شده و در آن سال ابنیه‌های تاریخی و مذهبی اهمیت فوق العاده ای در جذب گردشگران خارجی ایفا خواهند کرد، که بقعه ای چون بقعه چهار منار از جمله این ابنیه‌ها محسوب شده که هم به لحاظ تاریخی اهمیت داشته و هم معماری خاص آن توجه بسیاری را به خود جلب می‌کند.
بر اساس این گزارش؛ چارمنار یا چهارمنار، یکی از محلات بیست و چهارگانه تبریز قدیم بود. این محله در حاشیه و محدوده قسمت شمالی بازار بزرگ تبریز قرار دارد. شمال این محله مسیر رودخانه مهران رود، بخش غربی آن محله راسته گوچه و مسجد جامع، قسمت شرقی آن خیابان دارایی و بخش جنوبی آن، بخش مرکزی بازار تا محدودهمسجد مقبره بوده و قسمت اعظم این محله را مجموعه بازار بزرگ تبریز فرا گرفته است. ساکنان این محله اغلب بازرگانان، توانگران و از بزرگان شهر بوده‌اند. به خاطر وجود چهار مناره بلند، در روزگاران پیشین در گوشه و کنار این قسمت از شهر تبریز به این مکان، نام «چار منار» را نهادند.
زیارتگاه امامزاده علی بن مجاهدین زید در نزدیک کوی چهارمنار است.
گزارش از: زهرا حیدری‌آزاد خبرنگار ایسنا منطقه آذربایجان‌شرقی
