خبرنگار ما گفت‌وگویی با شریف لک‌زایی، دانشیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی انجام داده است که بخش‌های مهم آن را در ادامه می‌خوانید.
امر به معروف و نهی از منکر امام کاملاً سیاسی است
اخبار مذهبی - قیام امام حسین (ع) به ما این پیام را می‌رساند که حکمرانی مطلوب باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد و حاکمان باید از چه شاخصه‌هایی برخوردار باشند. بر همین مبنا امر به معروف و نهی از منکر امام حسین (ع) مسئله‌ای کاملا سیاسی و اجتماعی است.
- امام حسین (ع) به دنبال آن بود که به جامعه نشان دهد حاکم جامعه اسلامی نمی‌تواند فاقد شرایط اولیه حکمرانی باشد یا حکمرانی مطلوب اسلامی نمی‌تواند دارای برخی شرایطی باشد که اساساً با اصول اولیه اسلام بیگانه است. متأسفانه براساس معاهده صلح معاویه و امام حسن (ع) ، که قرار بود معاویه بعد از مرگش کسی را به عنوان جانشین معرفی نکند، عمل نشد و این معاهده زیر پا گذاشته شد.
اصلاح حکمرانی، نقطه کلیدی اصلاح امت
- از این زاویه می‌توان متوجه اشاره حضرت به مسئله اصلاح امت و امر به معروف و نهی از منکر حکومت شد که در حقیقت نقطه کلیدی آن اصلاح حکومت و حکمرانی اسلامی است تا شرایط مطلوبی شکل بگیرد، رضایت مردم از سوی حکومت مدنظر قرار گیرد، ظلم و ستمی انجام نشود و به لحاظ فردی هم حکمرانان براساس شرایط و اصولی برگزیده شوند.
- آغاز این حرکت با اعلام عدم بیعت با یزید است؛ لذا از ابتدا حرکت امام حسین (ع) مخالفت با حکومت و دولتی بود که ویژگی‌های شایسته و بایسته مورد نظر اسلام را نداشت.
- تحلیل قیام امام حسین (ع) از منظر حکمرانی مطلوب از جمله نگرش‌هایی است که کمتر به آن توجه شده، در حالی که امری کلیدی محسوب می‌شود و بیشتر تمرکز ما بر روی ابعاد احساسی و حماسی این نهضت بوده است. البته ابعاد عرفانی و معنوی این حرکت با توجه به دعای عرفه بسیار پررنگ است، اما ابعاد سیاسی این نهضت خیلی کمرنگ نیست و نوع نگاه به حکومت و رفتار حاکمان نقش مهمی در تحلیل سیاسی قیام امام حسین (ع) دارد.
لقمه حرام، نقطه آغاز انحراف
- امام حسین (ع) و سایر ائمه اطهار (ع) درباره عوامل اصلی انحراف از حکمرانی مطلوب اسلامی تعابیری داشتند و «لقمه حرام» را عامل اصلی این انحراف و زاویه پیدا کردن بیان فرمودند. لقمه حرام از یک منظر حرکت به سمت مادیات و ارجحیت یافتن و ارزش یافتن مسائل مادی و اقتصادی است.
- وقتی رفاه و ثروت اولویت پیدا می‌کند انسان می‌تواند تا این حد از آموزه‌های اساسی اسلام انحراف پیدا کند. در حالی که اگر اصالت و رجحان با معنویت باشد حتی همان بخش دنیوی زندگی تأمین می‌شود. زندگی ائمه اطهار (ع) گواه این است که همواره کار و تلاش می‌کردند، اما در عین حال معنویت بر مادیت اولویت داشت. به تعبیر امام موسی صدر کار جوهر انسان و تمدن است و بدون کار اساساً هیچ تمدنی به وجود نمی‌آید. در واقع بدون کار فرایند توسعه و پیشرفت جامعه عملی نمی‌شود.
آقازاده‌ها، رقم‌زنندگان اصلی واقعه عاشورا
- در دهه اول که دفاع مقدس را شامل می‌شود نگاه‌ها و نگرش‌ها با امروز بسیار متفاوت بود و اصالت با رعایت آموزه‌های اسلامی و دینی بود و معنویت بر مادیت غلبه داشت، اما به مرور این نگاه‌ها کمرنگ شد و به تبع آن جامعه هم تفاوت پیدا کرد، به نوعی که اگر امروز در یک فیلم، داستان و نمایش نوع نگاه‌های دهه اول مطرح شود شاید برای بسیاری غیرقابل باور باشد و حتی شاید مورد تمسخر قرار گیرد و گاه نپذیرند که چنین ارزش‌هایی بر جامعه حاکم بوده و چنین انسان‌های ارزشمندی در جامعه زیست می‌کردند یا در مسئولیتی بودند. این امر نشان می‌دهد که امروز از ارزش‌هایی که انقلاب اسلامی براساس آن‌ها به وجود آمد دور شده‌ایم.
- اینکه امام حسین (ع) می‌فرمایند من می‌خواهم «دین جدم را اصلاح کنم» بدین معناست که ارزش‌های واقعی در جامعه منقلب و دگرگون شده و مسائل دیگری ارزش پیدا کرده که تفاوت اساسی با آن ارزش‌های اصیل دارد. در واقع حرکت امام حسین (ع) تلنگری به جامعه بود تا متوجه شود که واقعیت دین چه بود. دین چه از جامعه می‌خواهد و این مطالبه را مطرح کند که دولت و حاکمان باید بر سیره پیامبر (ص) و قرآن عمل کنند.
- مقابله با فساد و رانت، پاسخگویی و شفافیت برای یک حکومت اهمیت اساسی دارد و زمانی که این‌ها فراموش می‌شود و مورد غفلت قرار می‌گیرد جامعه هم دگرگون و متفاوت از قبل می‌شود و موجب انحراف فرد و جامعه و تأثیرگذارتر از همه کارگزاران و حاکمان خواهد شد.
- پدیده منفی «آقازادگی» که در جامعه ما آسیب‌های زیادی ایجاد کرده، در واقعه عاشورا هم به روشنی نمایان و پررنگ است. بخش عمده کسانی که در مقابل امام حسین (ع) قرار گرفتند و واقعه عاشورا را رقم زدند آقازاده‌هایی بودند که از رانت و ویژه‌خواری بهره می‌بردند و همین مسائل چنین انحرافی را به وجود آورد و این واقعه عظیم را شکل داد.
