نقش بانوان در چشمه‌سار غدیر

برخلاف تفکرات فمینیستی که به نام زنان اما به کام جامعه لیبرالیستی به دفاع از نقش زن میپردازند، در مکتب تشیع، زنان در اجتماع دارای نقش و جایگاه مهمی بوده و هستند و مصادیق زیادی از آن را می‌توان برشمرد؛

اخبار مذهبی- زنانی که جان و مال خود و فرزندان‌شان را برای دفاع از اسلام و اهل بیت نثار کردند تا مبادا به حریم ولایت و امامت تعدی بشود. در تاریخ اسلام زنان برای تثبیت، ترویج و زنده ماندن بحث ولایت رنج‌های فراوان کشیدند، ممکن است گاهی خود در عرصه اجتماعی و سیاسی، حضور مستقیم نداشتند، اما مطمئناً در مبارزه و موفقیت مردان‌شان، نقش پر رنگی داشته و دارند.

یکی از مصادیق نقش و حضور زنان در دنیای پس از اسلام بیعت کردن بود که در خصوص واقعه مهم و تاریخی غدیر خم و حمایت از امامت و ولایت امام علی علیه السلام خود را نشان داد .

همان‌طور که می‌دانید حجه الوداع سال دهم هجری تنها حج پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم بعد از اسلام بود و پیامبر در طول ده سالی که در مدینه زندگی می‌‌کردند به حج نرفتند.

قول رایج در میان منابع این است که جمعیت حاضر در مکه در حجه الوداع، چهل هزار نفر بوده‌ است. تازه در آن سال و پس از میقات بود که پیامبر آداب احرام و چگونگی انجام حج تمتع را به مسلمانان آموختند . در آن ماه امام علی علیه السلام هم برای تبلیغ اسلام در یمن بودند و هنگامی که از تصمیم پیامبر برای سفر حج آگاه شدند، همراه عده‌ای به سمت مکه حرکت نموده و پیش از آغاز مناسک، به رسول‌ خدا پیوستند.

پس از پایان مناسک حج ، و قبل از جدایی اهالی شام، مصر و عراق از جمعیت، جبرئیل آیه تبلیغ را بر پیامبر نازل کرد و از جانب خداوند، به رسول خدا امر نمود تا علی علیه السلام را به عنوان ولی و وصی بعد از خود، به مردم معرفی کند.

پس از نزول این آیه بود که پیامبر دستور توقف کاروان را صادر نموده و فرمودند آنانی که پیشاپیش حرکت می‌‌کنند، به محل غدیر بازگردند و کسانی که عقب مانده‌اند، به کاروان ، ملحق شوند؛ اینجا بود که پیامبر خطبه غدیر را خواندند و با نزول آیه اکمال، طبق فرمان پیامبر، خیمه‌ای برای علی علیه السلام برپا شد تا مسلمانان خدمت ایشان برسند و به عنوان امیرمؤمنان به او سلام و عرض تبریک داشته باشند و همه مردم حتی همسران رسول خدا ، دستور پیامبر را عملی ساختند.

درباره تعداد افراد حاضر در غدیر خم اختلاف‌نظر است. ولی با توجه به گنجایش جمیعت در فضای غدیر خم، جمعیت مدینه در سال دهم هجری، در نظر گرفتن جمعیت حاضر در مکه در حجة الوداع، گزارش مبنی بر حضور ده هزار نفر در غدیر خم را مستندتر دانسته‌اند، که از مجموع این جمع، حدود 1700 زن نیز حضور داشتند.

بیعت این خانم ها طوری بود که پرده ای را کشیدند و تشت آب را وسط پرده گذاشتند، به گونه ای که نصف تشت آب یک طرف و نصف دیگر، آن طرف دیگر پرده بود و دست امام داخل تشت پر از آب در یک طرف و سایر خانم هایی که بیعت می کردند دست خود را در طرف دیگر پرده داخل همان تشت آب می کردند و با امامت، ولایت و جانشینی ایشان پس از پیامبر بیعت می‌کردند. آنچه که قابل توجه است این است که بعد از حادثه غدیر، اکثر مردانی که بیعت کرده بودند از بیعت شان برگشتند و از امام رویگردان شدند، اما بیشتر این خانم ها به بیعت‌شان باقی ماندند و برای تثبیت و تبلیغ ولایت، مبارزه و تلاش نمودند.

بانوانی که راوی اخبار و احادیث غدیر بودند دو گروه عمده هستند :

الف. زنان صحابى

ب. زنان تابعى

در میان زنان صحابی

۱.حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها از جمله راویان مهم حدیث غدیر بودند و عمر خود را در راه اثبات ولایت امیرمؤمنان به انصار و مهاجرین صرف نموده و سرانجام نیز در همین راه به شهادت رسیده و سیده شهیدان ولایت نام گرفتند. احتجاجات بسیاری از ایشان در رابطه با غدیر ثبت شده که این حادثه را به تکرر به مهاجرین و انصار یادآور می‌شدند .

۲. ام سلمه از زنان پیامبر از دیگر راویان حدیث غدیر بودند.

۳. اسماء بنت عمیس که به دلیل تقرب به اهل بیت روایات فراوانى نقل کرده است؛ تنها حدود شصت روایت از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله دارد که بسیارى از آنها در منزلت امیرمؤمنان است.

۴. ام هانی بنت ابیطالب خواهر امیرالمومنین علیه السلام

۵. عایشه دختر ابى‌‌بکر او در شمار زنان پیامبر اکرم و حاضران در حجة‌الوداع جاى داشت! (اتفاقا از جمله کسانی که پیشاپیش سایر صحابه، به امام علی علیه السلام تهنیت گفتند، ابوبکر و عمر بودند! که حدود یکسال و دوماه بعد از حادثه غدیر که پیامبر در ۲۸ صفر سال ۱۱ هجری رحلت کردند در ماجرای سقیفه به فکر جانشینی خودشان پس از پیامبر افتادند و امامت و ولایت علی علیه السلام را منکر شدند !)

۶. فاطمه دختر حمزه بن ابیطالب از صحابه مشهور پیامبر بود.

۷. همسر زید بن‌ ارقم نیز از جمله کسانى بود که حدیث غدیر را روایت کرده‌‌اند.

در میان زنان تابعی که مستقیما در حادثه نبوده‌اند، نام ده زن آمده که به نقل از خانم فاطمه زهرا سلام الله حادثه غدیر را روایت کرده اند: