آموزش بزرگسالان به نهضت سوادآموزی اضافه می‌شود

وقتی کرونا پا به کشور گذاشت، همه چیز را تحت‌الشعاع قرار داد و یکی از این موارد، آموزش بود؛ کرونا، مدارس را تعطیل کرد و آموزش دستخوش تغییرات شد؛ آموزش تلویزیونی و مجازی روی کار آمد و کلاس درس از مدرسه به خانه‌ها منتقل شد.

اخبار اجتماعی-​ نهضت سوادآموزی یکی از بخش‌های آموزش و پرورش است که به جذب و آموزش افراد بیسواد و کم‌سواد می‌پردازد و این بخش هم از اثرات کرونا بی‌بهره نبود اما چیزی که در این مدت، آموزش و پرورش نشان داد این بود که از تکاپو نایستاد و کرونا مانع فعالیت‌های آموزشی نشد؛ هر چند که مشکلات و خلأهایی وجود داشت.

یکی از این بخش‌ها، نهضت سوادآموزی است؛ جایی که افراد بیسواد تحت پوشش قرار می‌گیرند و توانایی خواندن و نوشتن را کسب می‌کنند؛ اما در شرایط کرونا، آموزش در این بخش دستخوش چه تغییراتی شده است؟

در این خصوص به سراغ شاپور محمد‌زاده رئیس سازمان نهضت سوادآموزی رفتیم و با وی در خصوص این موضوع به گفت‌وگو نشستیم.

* در شرایط کرونا، وضعیت نهضت سواد آموزی و آموزش‌های شما دستخوش چه تغییراتی شده است؟ چگونه گسست ایجاد شده در «آموزش» را برطرف کردید؟

ما هر روز از ساعت 5:15 یا 5:30  آموزش تلویزیونی داشتیم. علی‌رغم اینکه پیک کاری زیاد بود، از شبکه آموزش برنامه برای سوادآموزان تهیه و پخش کردیم.

* آموزش‌های تلویزیونی از چه زمانی آغاز شد؟

نزدیک یک ماه و نیم پیش، آموزش‌های تلویزیونی را آغاز کردیم. فکر کنم اواخر فروردین آغاز شد. البته باید توضیح دهم که روال سوادآموزی با مدرسه فرق می‌کند و اینگونه نیست که همه آموزش‌ها از مهر آغاز شده باشد.

در زمانی که برنامه‌های آموزش حضوری ما به دلیل کرونا تعطیل شد، در مناطق روند پیشرفت متفاوت بود؛ مثلا برخی آموزش‌ها در پایان بهمن حدود 30، 40 درصد کتاب، برخی ۷۰ درصد کتب درسی و برخی تا 90 درصد کتب درس انجام شده بود. 

لذا ما آمدیم و با صدا و سیمای استان‌ها هماهنگ شدیم و به صورت استانی، آموزش‌های تلویزیون استانی داشتیم که در نوبت صبح و بعد از ظهر پخش می‌شد.

* محتوای این آموزش‌ها چگونه آماده می‌شد؟

توسط آموزشیاران نهضت سوادآموزی آماده می‌شد و ما هم در ستاد مرکزی، محتواها را آماده کردیم ضمن اینکه در سایتمان نیز خلاصه درس‌های ۵ دقیقه ای بارگذاری شد. با توجه به اینکه احتمال دارد کرونا حتی در پاییز و زمستان ادامه پیدا کند، تلاش می‌کنیم مقدمات کار را فراهم می‌کنیم تا از شبکه «شاد» هم بتوانیم استفاده کنیم.

* آموزشیاران در این مدت آموزش‌های مجازی داشتند؟ در حوزه مدارس، معلمان به صورت خودجوش این آموزش‌ها را داشتند، در سوادآموزی چطور بود؟

بله آموزش‌دهندگان و آموزشیاران، آموزش‌هایی را داشتند و انجام می‌دادند؛ ضمن اینکه ما مراکز یادگیری محلی داریم که در این مراکز سواد و مهارت به خانواده‌های بیسواد آموزش داده می‌شود.

در این ایام کرونا در مراکز یادگیری محلی به سمت تولید ماسک، گان و لباس‌های پزشکی رفتند و یکی از کارهای خوبی بود که در این مدت آموزش‌دهندگان و مراکز یادگیری محلی انجام دادند.

* چه تعداد مرکز یادگیری محلی دارید؟

۴۷۷ مرکز یادگیری محلی داریم؛ البته زمانی که بنده وارد سازمان نهضت سواد آموزی شدم ۳۴۹ مرکز بود که اکنون به ۴۷۷ مرکز رسیده است.

* در چه تعداد از مراکز تولید ماسک و گان انجام شده است؟

استان‌هایی مثل کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، آذربایجان غربی و سمنان از جمله استان‌هایی بودند که در این زمینه وارد شدند.

* در سال‌ تحصیلی جاری چه تعداد سوادآموز تحت پوشش آموزش‌های شما قرار گرفتند؟

هر ساله ۴۰۰ تا ۴۵۰ هزار نفر تحت پوشش سوادآموزی قرار می‌گیرند البته همه این افراد، بیسواد نیستند بلکه بر اساس تأکید رهبر معظم انقلاب، علاوه بر باسوادی افراد بیسواد، روی تحکیم و تعمیق سواد نیز کار می‌کنیم.

یعنی حدود نیمی از این تعداد افراد که تحت پوشش ما هستند، کم سوادند به عبارت دیگر ۲۰۰ هزار کمسواد هر ساله تحت پوشش قرار می‌دهیم.

* کرونا باعث شده است به غیر از سواد خواندن و نوشتن، سواد فضای مجازی و آموزش الکترونیک مطرح شود، شما توانستید در این زمینه وارد شوید؟

یک بررسی‌هایی که انجام دادیم و اقدامی که در آینده می‌خواهیم روی آن کار کنیم، سواد رسانه‌ای است زیرا دیگر سواد به معنای قبل که فقط خواندن نوشتن حساب کردن بود، نیست بلکه تعریف ما این است که افراد بتوانند با آموخته های خود پیرامون زندگی‌شان، تغییرات به وجود آورند و مراکز یادگیری محلی ما در همین راستاست.

در مراکز یادگیری محلی، اندوخته‌های افراد در زندگی خودشان مؤثر است لذا در مراکز یادگیری محلی به سمت آموزش مهارت می‌رویم و صنایع دستی همان مناطق آموزش داده می‌شود. یکی از فعالیت‌ها در مراکز یادگیری محلی، خیاطی است به عنوان مثال در کهگیلویه و بویراحمد چند سال است که روپوش مدارس آن منطقه را مرکز یادگیری محلی تولید می‌کند و در اختیار مدارس قرار می‌دهد.

* پس می‌توان اینگونه نتیجه‌گیری کنیم که آموزش‌های سوادآموزی در آینده در بستر فضای مجازی جریان پیدا می‌کند؟

بله. این رویکرد ما باید این باشد؛ البته در برخی از استان‌ها و مناطق مان، آموزش‌ها در بستر تبلت است و این اتفاق قبل از زمان کرونا بود که آموزش‌دهنده‌ها و سوادآموزان از طریق تبلت آموزش‌ها را پیگیری می‌کردند.

* در سال ۹۹ چه برنامه جدیدی را پیش‌بینی کرده‌اید؟

برنامه روتین ما که باید به این سمت حرکت کنیم این است که ان‌شاءالله بیسوادها را باسواد کنیم و در آینده نزدیک جشن ریشه‌کنی بیسوادی را داشته باشیم.

اما مأموریت جدیدی که قرار است برای نهضت سواد آموزی تعریف شود، بحث آموزش بزرگسالان است و قرار است با مصوبه شورای عالی اداری و مراکز ذیصلاح به نهضت سوادآموزی سپرده شود و از این به بعد می‌توانیم آموزش تا دوره دیپلم را ادامه دهیم.

در گذشته مدرسه شبانه و بزرگسال داشتیم اما کتاب آن همان کتاب مدارس روزانه بود و سرفصل‌ها و زمان هم همان بود؛ ضمن اینکه شروع سال تحصیلی هم مانند دانش‌آموزان مدارس روزانه و امتحانات هم مثل آنها برگزار می‌شد.

ولی اگر مأموریت جدید به ما سپرده شود با توجه به شرایط بزرگسالی برای آنها مواد و کتاب درسی تولید می‌شود و قاعدتا زمان آموزش آنها مانند آموزش روزانه نخواهد بود و کمتر باید باشد و یک انعطاف برای آموزش بزرگسالی داشته باشیم.

* زمان اخذ دیپلم هم کم می‌شود؟

در دوره ابتدایی، دو دوره آموزش است که افراد با گذراندن ۴۰۰ تا ۵۰۰ ساعت آموزش، معادل کلاس سوم دبستان را مدرک می‌گیرند و در دوره انتقال که ۶۰۰ تا ۸۰۰ ساعت است، افراد بعد از گذراندن دوره آموزش، معادل با ششم دبستان را می‌گیرند.

در صورتی که مأموریت آموزش در دوره متوسطه اول و دوم بزرگسالان به ما داده شود، آماده هستیم و طرح داریم و فکر می کنیم به جای 12 سال، می‌توان حدود 8 ساله، دیپلم گرفت.

* نام نهضت سوادآموزی هم در مأموریت جدید، تغییر می‌کند؟

سوادآموزی یک نهاد انقلابی و یادگار حضرت امام(ره) است. شاید در نگاه برخی افراد، نهضت خوب کار نکرده است ولی من این موضوع را قبول ندارم. بنده خودم یک سال و نیم است که به نهضت آمده‌ام و در قسمت های مختلف وزارتخانه کار کردم اما معتقدم نهشت بسیار خوب خوب کار کرده است.

پس از فعالیت نهضت سوادآموزی، تا سال ۱۳۶۵ نزدیک به ۱۱ میلیون نفر به باسوادان کشور افزوده شد و نرخ باسوادی کشور از ۴۷.۵ درصد به حدود ۶۱.۸ درصد رسید؛ ۱۰ سال بعد یعنی در سال ۱۳۷۵، نرخ باسوادی در ایران با افزایش ۱۸ درصدی به ۷۹.۵ درصد رسید؛ این افزایش در سرشماری‌های ۱۳۸۵، ۱۳۹۰ و ۱۳۹۵ به ترتیب به ۸۴.۶ درصد، ۸۴.۸ درصد و ۸۷.۶ درصد رسید.

قبل از انقلاب حدود 47 درصد مردم ایران باسواد بودند که در حال حاضر میانگین کشوری باسوادی ۹۶ درصد است و استان‌هایی مانند تهران، مازندران، سمنان و اصفهان بالای ۹۸ درصد است.

در گروه سنی ۴۹-۱۰ سال، قبل از انقلاب تعداد باسوادی ۴۸.۸ درصد بود و این رقم بر اساس آخرین سرشماری یعنی سال ۹۵ به ۹۴.۷ درصد رسید و در سال ۹۸ هم به ۹۶ درصد رسیده است؛ باسوادی مردان در سال ۵۵ در گروه سنی ۴۹-۱۰ سال رقم ۶۱.۷ درصد رسیده و این رقم در سال ۹۸ به ۹۷ درصد رسیده است؛ همچنین باسوادی زنان در سال ۵۵ رقم ۳۵.۵ درصد بود که این رقم در سال ۹۸ به بالای ۹۴ درصد رسیده است.

 قبل از انقلاب در شهرها از هر ۱۰۰ نفر ۶۸ نفر باسواد بودند که این رقم در سال ۹۸ به ۹۷.۵ درصد رسیده است؛ در زمینه باسوادی در روستاها قبل از انقلاب این رقم از هر ۱۰۰ نفر، ۲۸ نفر بود که اکنون به ۹۰ درصد رسید است.

لذا نمی‌خواهیم نام سوادآموزی را تغییر دهیم و نام آن، سازمان نهضت سوادآموزی و آموزش بزرگسالان می‌شود.

* پس در کنار آموزش بزرگسالان، برای سوادآموزی افراد بیسواد برنامه دارید؟

درست است ولی یادمان نرود هرچقدر انسداد بیسوادی به ویژه در دوره ابتدایی داشته باشیم شاهد کاهش بیسوادان خواهیم بود یعنی هر چقدر انسداد بیسوادی بیشتر شود، تولید بیسواد در جامعه کمتر می‌شود.

با در نظر نگرفتن استان سیستان و بلوچستان، میانگین باسوادی به ۹۷ تا ۹۸ درصد می رسد و از سوی دیگر می‌دانید که 1.3 تا 1.4 درصد افراد در همه جوامع، آموزش ناپذیر هستند که نشان می‌دهد که برای سوادآموزی بسیار تلاش شده است؛ ان‌شاءالله برای سال ۱۴۰۰ که سرشماری شود تعداد بیسوادان ما بسیار کمتر می‌شود.

به خصوص در استان‌هایی مانند تهران و مازندران دیگر بیسواد آنقدر کم شده است که به تحکیم و تعمیق سواد پرداخته می‌شود اما در استان‌های سیستان و بلوچستان که 80 درصد باسوادی داریم، به دنبال اجرای طرح‌هایی مانند شتاب بخشی  هستیم و از تلاش می‌کنیم تا در آینده نزدیک بیسوادی را به صفر نزدیک کنیم.

* در آموزش بزرگسالان، از آموزشیاران نهضت سوادآموزی استفاده می‌شود یا برنامه دیگری دارید؟ 

آن گروه از آموزشیاران که استخدام می‌شوند، معلم می شوند و در حال حاضر 15 هزار نفر از آموزشیاران نهضت سوادآموزی به عنوان معلم حق‌التدریس فعالیت می‌کنند اما در آموزش بزرگسالان از معلمان رسمی و حق‌التدریس استفاده می‌شود.

* چه تعداد آموزشیار با نهضت سوادآموزی همکاری دارند؟

به صورت شناور تعداد آموزش دهندگان و آموزشیاران ما ۴۰ هزار نفر است که در سال ۹۲ بعد از آنکه نهضت سواد آموزی در  آموزش و پرورش تجمیع شد آموزش‌های سوادآموزی به مؤسسات آموزشی سپرده شد

 * با توجه به اینکه قرار است ۲۴ هزار نفر از آموزشیاران در آموزش و پرورش جذب شوند، ۱۶ هزار آموزشیار می‌ماند؟

همانطور که گفتم 15 هزار نفر در سال گذشته به عنوان حق‌التدریس فعالیت می‌کنند و قرار است جذب آموزش و پرورش شوند.