یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی دیروز با پیام رهبر انقلاب اسلامی، به‌طور رسمی افتتاح شد. پیام
رهبر انقلاب به نمایندگان منتخب در خانه ملت را می‌توان نقشه راه مجلس جدید عنوان کرد. توجه و عمل به رهنمودها و نکات ظریف این پیام می‌تواند موجب تشکیل مجلسی قوی شود که آثار مستقیم و تعیین‌کننده آن بر سایر ارگان‌های کشور نیز مترتب خواهد بود. درباره مجلس جدید و پیام دیروز، برخی نکات گفتنی و قابل تأمل است؛ اولین نکته‌ای که تک تک نمایندگان باید به آن دقت و توجه کنند، جایگاه امروز آنان است. برخی از آنان تا پریروز جزو افراد عادی جامعه بودند و اقدامات و مواضع آنان نیز در همین حد برد و اثر داشت اما اکنون نماینده مردم ایران محسوب می‌شوند. بدون شک باید نگاه آنان به خود تغییر یابد. این تغییر نگاه می‌تواند دو حالت داشته باشد؛ یک حالت آنکه منفی و مذموم بشمار می‌رود آن است که فرد برای شخص خودشان و جایگاهی ویژه و بالاتر از سایر مردم قائل شده و به اصطلاح خود را تافته جدا بافته ببیند. برخی ویژگی‌ها و زمینه‌های - هم اجتناب‌ناپذیر و هم اجتناب‌پذیر- نمایندگی در شکل‌گیری این حس و نگاه موثر است. در این حالت فرد به‌جای آنکه خود را خادم و نماینده مردم برای بازکردن گرهی از کار آنان ببیند، خود را منتخبی ویژه می‌انگارد که باید از امتیازات خاصی برخوردار باشد و دیگران - همان مردم عادی- در خدمت او باشند!
حالت دوم متفاوت و کاملاًً برعکس است. نماینده نه تنها از شرایط جدید احساس کسب قدرت و مطالبه امتیازات خاص و ویژه ندارد بلکه سخت‌گیری بر خود را افزایش می‌دهد. بسیاری از کارها و رفتارهایی که تا دیروز به‌عنوان فردی عادی برای وی مباح بود، اکنون دیگر خط قرمز است. چرا که زیر ذره‌بین دوست و دشمن است. سخن و رفتار او اثراتی فراتر از اطرافیان خود دارد و این اثرات - مثبت یا منفی- حتی می‌تواند به فراتر از مرزهای کشور نیز برسد. در حالت نخست فرد منتخب، نمایندگی را لقمه‌ای چرب و نرم و فرصتی برای بستن بار خود می‌پندارد و در حالت دوم منتخب مردم، نمایندگی را باری سنگین و چهارساله بر دوش خود می‌بیند که هر لحظه باید مراقب باشد تا این بار را صحیح و سالم در مقصد بر زمین بگذارد.
حاکم شدن هر یک از این دو حالت و نگاه بر فرد نماینده، تعیین‌کننده خط‌مشی، مواضع، نطق‌ها، آرا و سایر رفتارهای وی در طول چهار سال آینده خواهد بود. ناگفته پیداست که تشخیص هر کدام از این حالت‌ها در افراد، صرفاً بر اساس گفته‌های رسمی آنان میسر نیست. برای نمونه نطق پرشور و حماسی سال گذشته آن نماینده مجلس دهم درباره آشفتگی بازار خودرو را از یاد نبرده‌ایم؛ همان نماینده‌ای که در اوج آشفتگی بازار خودرو، به نمایندگی از زن و شوهر مفسد اقتصادی و مشهور به سلاطین خودرو با خودروسازان لابی کرده و به آنها فشار می‌آورد که هرچه زودتر 6 هزار و 700 خودرو به آنها تحویل شود و به‌دلیل مشارکت در این فساد خودرویی به همراه نماینده‌ای دیگر به 61 ماه حبس نیز محکوم شد.
یکی از موضوعات مهمی‌که در پیام رهبر انقلاب خطاب به نمایندگان مجلس جدید به آن پرداخته شده، «در راس امور بودن مجلس» است. ایشان با ظرافت و تیزبینی به نکته دقیقی اشاره می‌کنند؛ «آن که می‌تواند مجلس را در این جایگاه شایسته بنشاند، شما نمایندگان محترمید.» برآیند نگاه و عملکرد نمایندگان است که تعیین می‌کند مجلس کجای امور باشد. نشستن بر جایگاه رفیع راس امور با حرف و تعارف میسر نمی‌شود. ایشان برای رسیدن به این جایگاه شش شرط را ضروری می‌دانند؛ «آنگاه که نمایندگان مجلس با شناخت درست از شرایط و اولویّت‌های کشور، و با کارشناسی، و با حضور فعّال و منظّم، و با پاک‌دستی و امانت‌داری، وظیفه قانونگذاری و دیگر وظایف خود را انجام دهند» مجلس به معنی حقیقی، در رأس امور کشور خواهد بود.
اما اگر بخواهیم برای پیام دیروز رهبر انقلاب یک نقطه محوری و اصلی که باید در تمام مسائل مورد توجه نمایندگان باشد، تعیین کنیم، آن این فراز از پیام است که از نمایندگان مجلس و همگان «تلاش فکری و عملی در باب معیشت طبقات ضعیف، به مثابه اولویت» مطالبه می‌شود. تلاش فکری و عملی برای ارتقای معیشت طبقات ضعیف و محروم پیش از هر چیز، زمینه‌هایی را می‌طلبد. نماینده‌ای که خود را برتر از مردم می‌پندارد و نمایندگی را فرصتی مغتنم برای بستن بار خویش می‌بیند، چگونه می‌تواند برای معیشت طبقات ضعیف تلاش فکری و عملی کند؟ چنین فردی، نماینده مردم عادی و طبقات ضعیف نیست. او نماینده یا به عبارت دقیق‌تر گماشته سلاطین خودرو و سکه و ارز و... است.
بسیاری از مشکلات و ناکارآمدی‌ها ناشی از آلودگی‌های شخصی است. جریان و طرف‌های زیادی برای آلوده کردن نمایندگان انگیزه دارند. از انگیزه‌های سیاسی گرفته تا مالی. آیا نماینده‌ای که برای گرفتن امتیاز شخصی - مورد مشهور آن گرفتن آپارتمان در شمال پایتخت- امضای خود را از استیضاح پس می‌گیرد، و یا آن که به‌دلیل رابطه و زد و بند می‌تواند وام کلان و میلیاردی دریافت کند و... از روز اول آلوده بودند؟ به احتمال بسیار زیاد خیر. مهم‌ترین عوامل آلودگی‌ها و انحراف از اهداف پاک و والای اولیه به ضعف نظارت و مراقبت برمی‌گردد. اولین کسی که در این زمینه مسئولیت دارد، خود فرد است. تقوای فردی و خودمراقبتی نقشی بسیار مهم و کلیدی در این خصوص دارد. پس از آن ناظران بیرونی در این خصوص نقش دارند. پرونده‌های پیشین نشان می‌دهد متأسفانه هیئت نظارت بر نمایندگان به‌عنوان مرجع نظارتی درونی مجلس و سایر نهادهای نظارتی خارج از مجلس در این زمینه آن‌طور که باید و شاید به وظیفه خود عمل نکرده‌اند و کارنامه قابل قبولی ندارند.
نشستن بر صندلی سبز بهارستان نباید فرد و دیگران را دچار این توهم کند که به‌دلیل جایگاه نمایندگی، می‌تواند بسیاری از کارها را انجام داده و از چشم نظارت و ترازوی عدالت در امان باشد. یکی از اصلی‌ترین کارکردها و وظایف مجلس شورای اسلامی نظارت است. کسی و مجموعه‌ای می‌تواند این وظیفه را به درستی و با قاطعیت انجام دهد که در عملکرد و پرونده خود وی شائبه و لکه تاریکی وجود نداشته باشد. کسی که با دقت و سخت‌گیری بر خود و مجموعه خود نظارت مستمر دارد، می‌تواند وظیفه نظارت بر دیگران را نیز به درستی و با دقت انجام دهد.
هفته آینده سالگرد رحلت حضرت امام خمینی(ره) است. بزرگمردی که بیش از سه دهه از عروج ایشان می‌گذرد اما بیانات و رهنمودهای ایشان چنان زنده و با طراوت هستند که گویی امروز بیان شده‌اند. ایشان دی‌ماه سال 1359 در سخنانی قابل تأمل می‌فرمایند؛ «الان این روسا، رئیس‌جمهور، رئیس مجلس، روسای دادگاه‌ها و... همه اینها در معرض امتحان‌اند. و این امتحان از امتحان در نقص اولاد و انفس بالاتر است. خودشان توجه کنند به اینکه قبل از رسیدن به این مقام و بعد از رسیدن به این مقام، چقدر در حالشان تفاوت حاصل شده است.» امتحان چهار ساله 276 نماینده مجلس یازدهم رسماً از دیروز آغاز شد.
محمد صرفی
