از اسفند سال گذشته به واسطه شیوع ویروس کرونا ، نهادها و محافل هنری بسیاری ناچار به تعطیلی اجباری برنامه‌های خود شدند که این موضوع چالش‌های فراوانی را برای هنرمندان به همراه داشته است. تئاتر نیز به عنوان یکی از تاثیرگذارترین محافل آموزش و رشد فرهنگ و هنر، از این قاعده مستثنی نمانده است. در همین راستا شهرام گیل‌آبادی کارگردان و مدیرعامل خانه تئاتر در گفتگویی آنلاین در فضای اینستاگرام با اکبر زنجانپور بازیگر و کارگردان باسابقه تئاتر ایران به بحث و گفتگو درباره چیستی تئاتر و شرایط هنر در دوران کرونا پرداخت.
اخبار چهره ها - در این گفتگو ابتدا اکبر زنجانپور تئاتر را اینگونه تعریف کرد: تئاتر ماحصل مواجهه یک‌سری تفکر، حرکت و یارگیری از سوی هنرمندان و از طرف دیگر مطالبه‌گران مطالب مهم انسانی است که همان مخاطبان نمایش هستند که با رودررویی این ۲ گروه در اجرا، به نور و تعالی انسانی می‌رسیم.
این استاد تئاتر که پیش از این در روز جهانی تئاتر، دغدغه اصلی خود را مردم، عشق به تئاتر و و رشد اندیشه جمعی جامعه معرفی کرده بود در پاسخ به اینکه آیا اگر زمان به عقب برگردد، همچنان کارهای قبلی را تکرار می‌کند، بیان کرد: من همچنان مایل هستم تمام کارهایی را که به صحنه بردم، دوباره اجرا کنم. خودم انرژی و عشق لازم به تئاتر را دارم اما باید از شرایط اضطراری کنونی بگذریم.
وی درباره تعطیلی کنونی سالن‌های تئاتر و تماشاخانه‌ها هم گفت: به ما دستور داده شده که از هم فاصله بگیریم و از طرفی ما وظیفه داریم که مدام مردم را ببینیم اما در شرایط کنونی باید سلامتی و حفظ مردم در اولویت قرار بگیرد.
روزگار نیازمند معجزه انسانی است
بازیگر نمایش «لیر شاه» درباره نجات هنر و جامعه در این شرایط عنوان کرد: اگر بخواهیم شرایط امروز را با ادبیات نمایشی تعریف کنیم، می‌توانم بگویم، لیر شاه در مقابل مسئولیت خود جا زده و همه چیز را به باد می‌دهد چون مسئولانه نگاه نکرده و فقط به خانواده خود فکر می‌کند اما امروز باید مخالف لیر حرکت کرده و روزگار را با معجزه انسانی و یک ترفند به جا، گذراند و انسان‌ها را نجات داد. ما هم وظیفه داریم به مردم دقیق نگاه کنیم حتی اگر منظورمان از مردم فقط یک نفر باشد. ما نباید بگوییم نمی‌شود و باید امید واقعی را به خانه بیاوریم. باید همه تلاش کنیم که تمام خانواده (که همین مردم سرزمین‌مان هستند) حفظ شوند. باید از شرایط کنونی به سلامت عبور کنیم هرچند همه در این شرایط در حال تلاش هستند اما کارهای دیگری لازم است انجام شود تا معجزه انسانی اتفاق بیفتد.
در ادامه زنجانپور درباره توالی ورود به نقش‌های خود گفت: من با تصور صحنه تئاتر، مقابل بازیگر (که خودم هستم) قرار می‌گیرم و با تمرین، در جایی درست وسط صحنه تئاتر، با او یکی می‌شوم. در این شرایط، آن نقش به عنوان فرزند من حقیقی و بازیگر به وجود می‌آید که نیمی از من واقعی و نیمی از شخصیت نمایش را در خود دارد.
شهرام گیل‌آبادی در این گفتگو، نظر اکبر زنجانپور را درباره تعدادی از بزرگان تئاتر پرسید که زنجانپور در پاسخ به این پرسش بهرام بیضایی را هنرمندی درجه یک معرفی کرد و در ادامه گفت: فردریک درونمات را صاحب تفکر سیالی می‌دانم که انسان را از طریق تفکر نه قصه‌گویی معنا می‌کند برخلاف آنتوان چخوف که نمی‌داند از زندگی چه می‌خواهد. او شکارچی لحظات انسان است.
زنجانپور در بخش دیگری از این گفتگوی زنده اینترنتی درباره فعالیت‌های پیش رو توضیح داد: در حال حاضر تصمیم دارم به نمایش «سیر روز در شب» نوشته یوجین اونیل بپردازم. اونیل به رگ و پی انسان می‌زند و وارد ساحت غیرشفاف افراد شده و لحظات و تاریخ را تشریح می‌کند. این نمایش، روایت یک خانواده چهارنفره است که تمام افراد قصه ای جدا داشته و در نهایت محکوم به فنا هستند. این داستان نمایانگر نبودن عدالت اجتماعی است.
خوشبختی هنرمند، ایجاد شرایط کار برای اوست
زنجانپور درباره عدالت اجتماعی و بهبود اوضاع اهالی هنر هم گفت: خوشبختی برای هنرمند، ایجاد شرایط کار است. برای اینکه این اتفاق بیفتد باید مسئولانه به او نگاه کرد. در این سال‌ها به من و هیچ هنرمندی که صله‌بگیر نیست هرگز با نگاه عدالت اجتماعی برخورد نشده است هرچند بر این باورم که نباید شکایت کرد و منتظر معجزه‌ای از بیرون نشست.
بازیگر نمایش «شب هزار و یکم» درباره ایجاد شرایط کار برای تئاتری‌ها یادآور شد: شرایط کار هیچ‌وقت برای من به عنوان کارگردان فراهم نبوده و بخشی از انرژی لازم برای تئاتر را به ناچار خرج مسائل حاشیه‌ای کردم. در این میان همواره علاوه بر فراهم نبودن شرایط کار، بحث اقتصادی و دستمزدها هم بوده است. در حال حاضر نیز، این شرایط برای بسیاری از هنرمندان تئاتر، به‌خصوص در شرایط کنونی جامعه وجود دارد.
این بازیگر پیشکسوت تئاتر، سینما و تلویزیون درباره حمایت از هنرمندان در این روزهای بحرانی بیان کرد: باید اول به این موضوع پرداخت که آیا در شرایط نرمال از هنرمندان حمایت می‌شود که در شرایط سخت چشم به این اتفاق داشته باشیم. بسیاری از اهالی تئاتر، تنها به‌خاطر عشق و اعتقاد به تئاتر هنوز بر صحنه می‌روند اما گاهی به‌خاطر پرداخت هزینه‌ها ناچار به ایفای نقش در هر اثری می‌شوند. در حالی که تئاتر متفکر نباید درگیر درآمدزایی و اجاره تماشاخانه باشد. در واقع اصل قضیه که تخصیص بودجه به تئاتر است، با بحران روبرو است.
به گفته این کارگردان تئاتر، هنرمند، افشاکننده پلشتی‌هاست اما خودش به شدت شکننده است. وی در پایان این گفتگوی زنده در این باره توضیح داد: هنرمند تا بی‌نهایت حساس است و ضربه‌پذیر بنابراین باید شرایطی ایجاد شود که احساس تنهایی نکند. هنرپیشه تئاتر، باید توان این را داشته باشد که به خوبی بر صحنه تئاتر حاضر شود و این موضوع نیازمند القای باور درست به هنرمند است. در این شرایط است که هنرمند می‌تواند تاریخ انسان را بنویسد.
