در ساعات آغازین روز ۱۸ دی ماه، نیروی هوافضای سپاه پاسداران با پرتاب ۱۵ موشک به پایگاه نظامی عین‌الاسد در استان الانبار عراق، به اقدام تروریستی رژیم آمریکا در به شهادت رساندن شهید سپهبد حاج قاسم سلیمانی و همرزمانش پاسخ داد.
اخبار سیاسی- این مسئله با واکنش رسانه‌ها و مقامات غربی روبرو شد. پایگاه عین الاسد ، یکی از بزرگترین و مهمترین پایگاه‌های مورد استفاده ارتش آمریکا در عراق به‌شمار می‌رود که علاوه بر نظامیان این کشور، سربازان ناتو و ائتلاف بین‌المللی علیه تروریسم نیز در آن حضور دارند.
اهمیت اقدام موشکی ایران فارغ از نمایش توانمندی لجستیکی کشورمان و برخورداری از قدرت نقطه زنی، در بحث استفاده از حق ذاتی دفاع مشروع مطابق اساسنامه سازمان ملل متحد است.
فصل هفتم منشور ملل متحد را شاید بتوان مهمترین فصل اساسنامه سازمان ملل دانست. این فصل ذیل عنوان «اقدام در موارد تهدید علیه صلح، نقض صلح و اعمال تجاوز»، دارای ۱۳ ماده است. آخرین ماده مربوط به این فصل که با عدد ماده ۵۱ منشور شماره گذاری شده است، تصریح می‌کند: «در صورت وقوع حمله مسلحانه علیه یک عضو ملل متحد تا زمانی که شورای امنیت اقدام لازم برای حفظ صلح و امنیت بین‌المللی را به عمل آورد هیچ‌یک از مقررات این منشور به حق ذاتی دفاع از خودخواه فردی یا دسته جمعی لطمه‌ای وارد نخواهد کرد. اعضاء باید اقداماتی را که در اعمال این حق دفاع از خود به عمل می‌آورند فوراً به شورای امنیت گزارش دهند. این اقدامات به هیچ وجه در اختیار و مسئولیتی که شورای امنیت بر طبق این منشور دارد و به موجب آن برای حفظ و اعاده صلح و امنیت بین‌المللی و در هر موقع که ضروری تشخیص دهد اقدام لازم به عمل خواهد آورد تاثیری نخواهد داشت.»
اهمیت این ماده در مشروعیت حق دفاع کشور‌ها از خود در مقابل تهدیدات بین‌المللی است. در واقع این ماده تاکید دارد هیچ امری نمی‌تواند ماهیت حق ذاتی دفاع از خود را تحدید کند. براین اساس هر گاه کشوری مورد حمله مسلحانه قرار بگیرد، می‌تواند با در واکنش متقابل از خود دفاع کند. البته در تفسیر این ماده بحث تناسب اقدام نیز مطرح است که در واکنش جمهوری اسلامی ایران برای حمله به پایگاه عین‌الاسد رعایت شد.
در همین رابطه سید جلال ساداتیان سفیر پیشین ایران در انگلیس به خبرنگار میزان گفت: «هیچ کسی جز شخص ترامپ و نتانیاهو در اینکه شهادت رساندن سردار سلیمانی، اقدامی تروریستی بود، شک ندارد؛ تا جایی که حتی ترامپ هم در آخرین سخنرانی خود به طور تلویحی مسئولیت کارش را نیز پذیرفت. حمله پهپادی آمریکا باعث نقض حاکمیت ملی عراق شد و برای سرپوش گذاشتن بر این مهم، نمی‌توان به تفاهم‌نامه میان بغداد - واشنگتن استناد کرد. زیرا موضوعیت آن صرفا مربوط به اهداف جنگی است. در حالی که شهید سلیمانی با لباس غیرنظامی، در قالب مسافر عادی و پاسپورت مشخص وارد عراق شده بود؛ لذا آرایش نظامی نداشت که مورد هدف آمریکا قرار بگیرد.»
وی تصریح کرد: «بنابراین زمانی که جمهوری اسلامی ایران در این مساله موضوعی را مطابق منشور ملل متحد علیه امنیت و ثبات خود تشخیص داد، از حق دفاع مشروع استفاده کرد.»
چرا اروپا دفاع مشروع جمهوری اسلامی ایران را محکوم کرد؟
به دنبال واکنش نظامی ایران به پایگاه عین‌الاسد، کشور‌های اروپایی این اقدام را محکوم کردند. بوریس جانسون نخست وزیر انگلیس با متهم کردن شهید سلیمانی در کشته شدن سربازان بریتانیا در غرب آسیا، از اقدام آمریکا حمایت تلویحی کرد. وزیر دفاع و وزیر امور خارجه انگلیس نیز واکنش موشکی ایران را محکوم کردند.
ژان‌ایو لو دریان و هایکو ماس وزرای خارجه فرانسه و آلمان نیز با درخواست از ایران برای برداشتن گام‌های در مسیر آنچه تنش‌زدایی نامیدند، انتقام موشکی کشورمان از تروریست‌های آمریکایی در عراق را محکوم کردند. دولت ایتالیا و ینس استولتنبرگ دبیرکل ناتو هم مواضع مشابهی گرفتند. همچنین جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با انتقاد از حملات موشکی ایران، آن را دور جدیدی از تشدید تنش‌ها در منطقه دانست.
نکته حائز اهمیت آنکه هیچ یک از مقامات رسمی اتحادیه اروپا به این مساله اشاره نکردند حمله موشکی ایران اقدام ابتدا به ساکنی نبود بلکه واکنشی به شهادت سردار سلیمانی و همرزمانش در حمله پهپادی آمریکا محسوب می‌شد.
در این راستا حمیدرضا ترقی تحلیلگر مسائل بین‌الملل به خبرنگار میزان گفت: «اروپا به جای محکوم کردن تروریسم دولتی رژیم آمریکا، واکنش ایران را محکوم کرد که این موید عدم استقلال اروپایی‌هاست!»
وی تاکید کرد: «علت این همسویی هم در همراهی اروپا با ائتلاف قلابی علیه تروریسم در غرب آسیاست. اروپا در کنار آمریکا حمایت‌های علنی و مشخصی از داعش داشت و به اشکال مختلف از این گروه حمایت می‌کرد و به این طریق نفت عراق را به کمک داعش به یغما می‌برد. موضع اروپا در مساله حمله به پایگاه عین‌الاسد هم به این دلیل صورت گرفت که این اقدام زمینه خروج آمریکا، اتحادیه اروپا و اعضای ناتو از غرب آسیا را فراهم می‌کند در نهایت موجب تضعیف هژمونی غرب در منطقه خواهد شد. به همین دلیل اروپایی‌ها اقدام دفاع مشروع جمهوری اسلامی را محکوم کردند.»
واقعیت امر آن است رویکرد جمهوری اسلامی ایران در منطقه که موجب شکل‌گیری گروه‌های مردمی در دفاع از سرزمین‌شان شده است، مورد قبول غرب نیست. جهت‌گیری محور مقاومت در عین حالی که ضداسرائیلی است، به دلیل مخالفت و مبارزه با اشکال مختلف استعمار غرب، از نگاه اروپا به نوعی ضد غربی نیز تعبیر می‌شود. این در حالی است که یکی از اصول سیاست خارجی اروپا به ویژه کشور‌های بزرگتر آن یعنی آلمان، فرانسه و انگلیس دفاع از رژیم صهیونیستی تعریف شده است. به همین دلیل بحث اقدامات منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران همواره با نگرانی از سوی اروپا پیگیری می‌شود.
حساسیت اروپا به موشک‌های دفاعی ایران هم در همین راستا قابل ارزیابی است. آنها نگران هستند استفاده جمهوری اسلامی از موشک‌هایی که بردشان تا سرزمین‌های اشغالی است، بقا و امنیت رژیم صهیونیستی را به خطر بیندازد؛ لذا تلاش دارند هر گونه حرکت تهران حتی در قالب دفاع مشروع را تهدیدی برای امنیت بین‌المللی جلوه دهند.
ساداتیان در این باره خاطر نشان کرد: «پایگاه عین‌الاسد فقط میزبان نیرو‌های آمریکایی نیست. سربازان اروپایی و ناتو نیز در قالب ائتلاف بین‌المللی ضد تروریسم در این پایگاه حضور دارند و در این شرایط محکومیت اقدام موشکی ایران، به نوعی برای اروپا دفاع از خود محسوب می‌شود.»
وی افزود: «نکته دیگر آنکه رژیم صهیونیستی در جوسازی‌های مختلف خود اروپا را تحریک می‌کرد تا به سردار سلیمانی به چشم تهدید نگاه کنند. در حالی که استقرار پایگاه عین‌الاسد در سرزمینی که زمانی تحت حاکمیت داعش بود نشان می‌دهد غرب به نوعی از داعش حمایت می‌کرده است. در زمانی که داعش در استان الانبار حضور پررنگی داشت ما هیچگاه شاهد مبارزه جدی غرب با این گروه از پایگاه عین الاسد نبودیم. اروپا و آمریکا در ایجاد داعش نقش داشتند و همچنین در نتیجه سکوت آنها، این گروه تروریستی رشد کرد.»
نهاد‌های بین‌المللی، محملی برای پیگیری دفاع مشروع ایران
در شرایطی که جمهوری اسلامی داغدار یکی از بزرگترین و مهمترین فرماندهان نظامی خود است، اروپا و آمریکا تلاش دارند این مسئله را به حاشیه برده و با محکوم کردن اقدام متقابل ایران، موضوع را کوچک نشان دهند.
در این شرایط شورای امنیت می‌تواند محلی برای پیگیری ترور شهید سردار سلیمانی و اتخاذ راهبرد دفاع مشروع ایران باشد. در این خصوص اگرچه حق وتوی آمریکا، فرانسه و انگلیس به طور حتم مانعی در مسیر موضع‌گیری واقعی شورای امنیت می‌شود، اما طرح مسئله مذکور در این نهاد موجب تنویر افکار عمومی خواهد شد.
همچنین ساداتیان، تحلیلگر مسائل بین‌المللی تاکید کرد: «دادگاه بین‌المللی لاهه و سایر نهاد‌های حقوق بشر صلاحیت رسیدگی به تروریسم دولتی آمریکا علیه شهید حاج قاسم سلیمانی را دارند و جمهوری اسلامی باید در این موضوع از قدرت مؤثر چین و روسیه نیز استفاده کند.»
نکته پایانی آنکه؛ آنچه می‌تواند نگاه مردم غرب به ویژه اروپا که در معرض گسترش تروریسم و فعالیت گروه‌های شبه نظامی بنیادگرا هستند را نسبت به ماهیت محور مقاومت و اقدامات افرادی مانند شهید سردار سلیمانی تغییر دهد، اثرگذاری در بعد رسانه و فضای مجازی است. در شرایط کنونی تبیین عملکرد نیرو‌های بسیج مردمی در سوریه و عراق و کمک‌های مستشاری ایران از سال ۲۰۱۱ به این سو که موجب شکست گروه‌های تروریستی از جمله داعش و جبهه النصره شد، در ادامه مسیر شهید سردار سلیمانی و همرزمانش بسیار موثر خواهد بود.
