این روز‌ها رفت و آمد‌های دیپلماتیک میان ایران و عمان فزونی گرفته است؛ امری که با توجه به سابقه شناخته شده از پادشاهی عمان در اذهان ایرانیان به عنوان میانجی، تحلیلگران خبری و سیاسی را به رهیافت‌های تقریبا واحدی رسانده است.
اخبار سیاسی- البته این تحلیل‌های مبتنی بر دیرینه‌شناسی کارکرد سیاسی عمان لزوما معطوف به واقعیت نیست چرا که خبر متقنی درخصوص نتایج این رفت و آمد‌های دیپلماتیک از مراجع رسمی به رسانه‌ها درز نیافته و گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای صرفا ناشی از ویژگی‌های شکلی این تردد‌های دیپلماتیک است.
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان روز دوشنبه دوم دی در چارچوب رایزنی‌های مستمر دو جانبه میان ایران و عمان عازم مسقط شد. دور اول گفت‌وگو‌های وزای امور خارجه کشورمان و عمان در همان روز دوشنبه در مسقط برگزار شد.
اما برخلاف سایر سفر‌های ظریف به کشورهای همسایه که معمولا زمان آن‌ها از ۲۴ ساعت تجاوز نمی‌کند، هتل محل اقامت وزیر امور خارجه کشورمان برای روز سه‌شنبه ۳ دی نیز رزرو شده بود.
صبح سه‌شنبه ۳ دی پیش از آغاز دور دوم گفت‌وگو‌های دیپلماتیک میان ظریف و همتای عمانی‌اش بن‌علوی، «محمدعبدالسلام» سخنگوی جنبش انصارالله یمن با وزیر امور خارجه کشورمان دیداری داشت. دیداری که طرفین در آن درخصوص آخرین تحولات سیاسی و میدانی در یمن گفت‌وگو و تبادل نظر کردند.
پس از دیدار با عبدالسلام، در همان صبح روز سه‌شنبه، دور دوم گفت‌وگو‌های ظریف با «بن‌علوی» برگزار شد. مهمترین موضوعات روابط دو جانبه بویژه مسائل اقتصادی و تجاری محور اصلی گفت‌وگو‌های طرفین در این دیدار بود.
دیدار با «سرلشکر النعمانی» وزیر دفتر سلطان قابوس و «فهد بن محمود» معاون پادشاه عمان از دیگر دیدار‌های ظریف در سفرش به عمان بود.
اما سفر اخیر ظریف به مسقط علاوه بر مدت طولانی‌تر آن نسبت به سایر سفر‌های منطقه‌ای وزیر خارجه کشورمان، ویژگی‌های دیگری نیز داشت که این ویژگی‌ها چاشنی گمانه‌زنی‌ها و تحلیل‌های رسانه‌ای شده است. از جمله آنکه، «سوبرمانیام جیشنکار» وزیر خارجه هند که در روز دوشنبه دوم دی ماه به تهران سفر کرده بود و با مقامات کشورمان از جمله حجت‌الاسلام و المسلمین حسن روحانی رئیس‌جمهور و علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان دیدار کرده بود، بلافاصله بعد از تهران، عازم مسقط شد و بر این اساس رایزنی سه جانبه‌ای میان وزرای خارجه ایران و عمان و هند در مسقط صورت گرفت.
اگر چه در خصوص محتوای رایزنی سه جانبه وزرای خارجه ایران، عمان و هند در مسقط خبری رسمی به رسانه‌ها درز نیافته، اما از سخنانی که در دیدار‌های وزیر خارجه هند در تهران مطرح شد می‌توان حدس‌هایی را در این رابطه زد؛ از جمله آنکه شمخانی به وزیر خارجه هند گفت: تحریم و تروریسم دو راهبرد آمریکا علیه کشورهای مستقل است و با همکاری دسته جمعی می‌توان ضمن دفع این دو تهدید ضد انسانی، افق‌های جدیدی از پیشرفت با اتکا به توانمندی بومی کشورهای منطقه را ترسیم و تحقق بخشید.
همچنین روحانی رئیس‌جمهور کشورمان به وزیر خارجه هند گفت: ایران به دنبال کاهش تنش‌ها و تأمین وحفظ امنیت پایدار در منطقه بویژه در خلیج فارس و دریای عمان است. جمهوری اسلامی ایران در این راستا طرح صلح هرمز که می‌تواند راه‌حلی برای حفظ امنیت و ثبات پایدار در منطقه باشد را ارایه کرده است.
بنابراین برخی کارشناسان حدس می‌زنند که در رایزنی سه جانبه میان وزرای خارجه ایران و عمان و هند در مسقط این قبیل موضوعات مطرح شده است: «توسعه همکاری‌های همه‌جانبه میان کشورهای مستقل منطقه برای مقابله با تحریم‌های یکجانبه آمریکا»، «گسترش چتر امنیتی در آبراه‌های استراتژیک منطقه‌ای با اتکا به ابتکار ایران موسوم به طرح صلح هرمز» و «گشودن بستری برای پایان تجاوزات سعودی به یمن».
اما نکته قابل تامل دیگری که سفر اخیر ظریف به مسقط را در کانون گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای قرار داده، آن است که کمتر از یکماه پیش یعنی در تاریخ ۱۱ آذر، «یوسف‌بن‌علوی» وزیر خارجه عمان نیز برای سومین بار در سال ۹۸ به تهران سفر کرده بود. مدت حضور «بن‌علوی» در آن سفرش به تهران نیز بیش از یک روز بود و وزیر خارجه عمان در زمان دو روزه اقامت خود در تهران در آذر ۹۸ با مقامات کشورمان از جمله روحانی، شمخانی و ظریف ملاقات‌های جداگانه داشت.
در آن مقطع زمانی (آذر ۹۸)، رسانه‌های داخلی و خارجی نوشتند که سفر «بن علوی» به تهران در راستای پیشبرد مذاکرات پشت پرده‌ای است که درخصوص پایان جنگ در یمن در جریان است.
اما سفر آذر ۹۸ «بن‌علوی» به تهران از یک منظر دیگر نیز مورد توجه محافل سیاسی و رسانه‌ای قرار گرفت و آن اینکه «بن‌علوی» درست یک هفته پیش از سفر به تهران، به واشنگتن رفته بود و در دیدار با پمپئو، موضوع ایران و جنگ در یمن نیز به بخشی از رایزنی‌های وزرای خارجه آمریکا و عمان تبدیل شده بود.
وزیر خارجه عمان، ۵ مرداد نیز به تهران سفر کرده بود؛ در آن مقطع زمانی یک کشتی متخلف انگلیسی به نام «استنا ایمپرو» هنگام عبور از تنگه هرمز به علت رعایت نکردن قوانین و مقررات بین‌المللی دریایی توسط یگان شناوری ایران توقیف شده بود؛ از همین رو بسیاری از رسانه‌ها سفر ۵ مرداد بن علوی به تهران را وساطت نزد مقامات ایرانی برای «بوریس جانسون» نخست وزیر تازه کار انگلیس دانستند تا با استمرار توقیف کشتی متخلف انگلیسی توسط ایران، وجهه سیاسی جانسون در انگلیس تضعیف نشود.
«عمان کشوری قابل اتکاء برای حل و فصل مشکلات و تنش‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای است و مشاوره‌های مقامات این کشور در ارتباط با رفع تخاصمات همواره سازنده بوده است»؛ این بخشی از گفت‌وگوی «حسین نوش‌آبادی» سفیر پیشین کشورمان در عمان با خبرنگار گروه سیاسی خبرگزاری میزان است.
نوش‌آبادی به خبرنگار میزان گفت: طی چهار دهه اخیر همواره سطح اعتماد بالا و دوطرفه‌ای میان مقامات ایرانی و عمانی وجود داشته است؛ از منظر مقامات عمانی، ایران کشور مقتدر و باثبات و با خصائص ژئوپلتیک منحصربه فرد است و از منظر مقاماتی ایرانی نیز عمان کشوری تعیین کننده در خلیج فارس است که علی‌رغم روابط دوستانه با آمریکا و انگلیس، روابط حسنه خود با تهران را متوقف نکرده است.
سفیر پیشین ایران در عمان در ادامه بیان داشت: اساسا، استراتژی «تنش‌زدایی» یکی از دستورکارها یا مولفه‌های ثابت سیاست خارجی عمان است و تمام کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای سیاست خارجی عمان را با مقوله تنش‌زدایی شناسایی می‌کنند و با همین انگاره روابط سیاسی خود را با مسقط تنظیم می‌کنند.
نوش‌آبادی افزود: البته تقلیل سطح روابط بالای ایران و عمان به موضوع نقش احتمالی مسقط در تنش‌زدایی میان تهران و غرب، یک خطای فاحش است؛ چرا که ایران و عمان در زمینه‌های مختلف سیاسی و اقتصادی و فرهنگی با هم دارای ارتباط گسترده هستند؛ همچنین دو کشور نقش ویژه‌ای در تامین امنیت کشتی‌رانی در تنگه استراتژیک هرمز دارند؛ بر همین اساس نیز سالانه مانورهایی مشترک میان ایران و عمان در تنگه هرمز برگزار می‌شود.
سفیر سابق ایران در عمان معتقد است: این گزاره را نیز نمی‌توان کتمان کرد که ریشه‌دار بودن روابط ایران و عمان و اعتماد بالای طرفین به یکدیگر باعث شده تا طی سال‌های اخیر مبتنی بر همان نقش میانجی‌گرایانه عمان و استراتژی تنش‌زدایانه تعریف شده برای آن، اقداماتی در راستای رفع یا تقلیل تخاصمات با طرف ثالث صورت گرفته باشد.
به هر ترتیب، به نظر می‌رسد سفر اخیر ظریف به مسقط با توجه به ویژگی‌های آن و پیشینه‌های موجود، خاص‌تر از سایر سفر‌های رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان طی یکی دو سال اخیر باشد.
