اگر چه همه سران و کادرهای پیشرو حزب عدالت و توسعه از زیر شنل مرحوم نجم الدین اربکان بیرون نیامده‌اند٬ اما اصلی‌ترین سران حزب عدالت و توسعه از شاگردان سابق او هستند و کسانی هم که بعدها به اردوغان و یاران او پیوستند٬ به موضوع سلامت نفس و دست‌پاکی و پرهیز شاگردان اربکان از فساد مالی٬ اهمیت ویژه‌ای می‌دادند و این موضوع نقش ویژه‌ای در یارگیری و پیشرفت آکپارتی داشت.
اخبار بین‌الملل- البته موسسین و حامیان آکپارتی٬ الزاماً از اقشار فقیر جامعه نبودند و اتفاقاً گروه قابل توجهی از ثروتمندان بزرگ محافظه‌کار٬ ابتدا از اربکان و بعدها از اردوغان حمایت کردند. اما آنان نیز بر این موضوع واقف بودند که ثروتشان به جیب افراد نمی‌رود و موجب ظهور یک رانت جدید نمی‌شود.
اما حالا چنین به نظر می‌رسد که تغییراتی روی داده و صدای انتقادات٬ بلند شده است. در چند سال اخیر٬ بسیاری از روزنامه‌نگاران و تحلیل‌گران مخالف حزب حاکم٬ در مورد برخورداری افراد و خانواده‌های قدرتمند آکپارتی از رانت‌های بزرگ مالی هشدار داده و اعلام کرده‌اند که حالا نه تنها قدرت٬ مناصب و مسئولیت‌ها به شکل خانواده‌ای و فامیلی تقسیم می‌شوند٬ بلکه بهره‌مندی از روابط حزبی – فامیلی٬ استفاده از رانت‌های بانکی٬ تسهیل در تجارت و دور زدن قوانین مناقصه و مزایده٬ ثروت‌های میلیاردی به دنبال آورده است.
دامنه انتقادها از این نیز فراتر رفته و جنبه داخلی هم پیدا کرده است. سران دیروز و امروز آکپارتی٬ همدیگر را به ثروت‌اندوزی٬ فساد مالی و حتی کلاهبرداری متهم می‌کنند. کار به جایی رسید که دیروز٬ رجب طیب اردوغان٬ رهبر حزب عدالت و توسعه و رئیس جمهور ترکیه به شکل شفاف و آشکار به داوود اوغلو و چند تن دیگر تاخت. او در سخنان خود٬ نخست وزیر سابق و چند تن از وزرای اسبق حزب حاکم را به کلاهبرداری و فساد مالی متهم کرد.
ماجرای دانشگاه شهر استانبول
«دانشگاه شهر» (City, University)٬ یک اصطلاح فرنگی برای تعریف آن دسته از دانشگاه‌هایی است که بر اساس تفکر مبتنی بر ضرورت تعامل شهر و دانشگاه٬ بدون حصار و نرده و در دل شهرها ساخته شده‌اند تا ارتباط مستمر٬ زنده و پویا٬ بین دانش و زندگی٬ در جریان باشد. این دانشگاه‌ها٬ متعلق به بخش خصوصی بوده و معمولاً به صورت هیات امنایی اداره می‌شوند.
چند سال پیش٬ جمعی از استادان مشهور دانشگاه‌های ترکیه به صرافت افتادند تا آنها نیز چنین دانشگاهی تاسیس کنند. آنان خبر داشتند که در استانبول٬ یک موسسه وقف به نام وقف دانش و هنر (BİSAV) فعالیت می‌کند و هزینه‌های آن از سوی مراد اولکر (صاحب کمپانی مشهور شکلات اولکر) تامین می‌شود.
چند تن از وزرای اسبق دولت اردوغان٬ پیشقدم شدند تا با گرفتن اراضی دولتی٬ این موسسه را گسترش داده و آن را به یک دانشگاه بزرگ شهر در قواره موسسه تحصیلی اقتصادی هاروارد آمریکا٬ تبدیل کنند. تلاش آنان در مدت کوتاهی به نتیجه رسید و دانشگاه مزبور حالا با نام «دانشگاه شهر استانبول»٬ نزدیک به 7 هزار دانشجو دارد که 800 تن از آنان٬ دانشجوی خارجی هستند. (این دانشگاه را نباید با دانشگاه مشهور و قدیمی استانبول٬ یکی دانست.)
اتهام سنگین علیه داوود اوغلو و 4 وزیر سابق
اگر چه رجب طیب اردوغان در دوران نخست وزیری خود٬ حاضر شده بود که بدون دریافت وجه٬ مقدار قابل توجهی زمین در اختیار این دانشگاه بگذارد٬ اما او حالا می‌گوید که هیات امنای دانشگاه٬ دست به سوءاستفاده زده و گرفتار فساد مالی و رانت‌طلبی شده است.
اردوغان که به خاطر جدا شدن احمد داوود اوغلو وزیر امور خارجه و نخست وزیر اسبق از حزب عدالت و توسعه و تلاش او برای تاسیس حزب٬ به شدت عصبانی است٬ در سخنان خود٬ حتی حاضر نشد نام او را بر زبان بیاورد و با عبارت «این فرد» و «همان که می‌شناسید»٬ یاد کرد.
او گفت: «زمانی که این فرد٬ نخست وزیر شد٬ کلاهبرداری کردند و برای اراضی دانشگاه٬ سند گرفتند. این در حالی است که سند به دانشگاه‌ها نباید داده شود. آنها با آن سند٬ سر هالک بانک را کلاه گذاشته و از آنجا وام کلان گرفتند.»
افرادی که دیروز در سخنرانی اردوغان٬ به فساد مالی و کلاهبرداری متهم شدند٬ عبارتند از:
1. احمد داوود اوغلو وزیر امور خارجه و نخست وزیر اسبق.
2. فریدون بیلگین وزیر اسبق ترابری و ارتباطات.
3.عمر دینچر وزیر سابق آموزش ملی.
4.علی باباجان وزیر اسبق امور خارجه و معاون اقتصادی نخست وزیر.
5.مهمت شمشک وزیر اسبق مالی و دارایی و معاون اقتصادی نخست وزیر.
پاسخ تند داوود اوغلو: لیست اموال بیاوریم
داوود اوغلو تنها چند ساعت پس از سخنرانی اردوغان٬ به تندی به سخنان او پاسخ داده و اعلام کرد: «این ادبیات در شان مقام ریاست جمهوری نیست و بدیهی‌ترین اصول اخلاق و آداب رعایت نشده است. حالا که جناب رئیس جمهور٬ ما را به فساد مالی و سوءاستفاده مالی متهم می‌کنند٬ من پیشنهاد می‌دهم که تمام روسای جمهور سابق و نخست وزیران و وزرایی که در قید حیات هستند٬ لیست اموال و دارایی‌های خود را با دو صورت مجزای قبل از مسئولیت و بعد از مسئولیت٬ به شکل شفاف ارائه دهند تا معلوم شود چه کسی در دوران مسئولیت خود مال و سرمایه اندوخته است. با افتخار می‌گویم که من ثروتی برای فرزندان و داماد و عروس خود به میراث ننهاده‌ام. اما جناب رئیس جمهور و دیگر روسای جمهور و نخست وزیران و وزرا٬ لیست اموال خود٬ همسران٬ فرزندان و بستگان درجه یک و درجه دو خود را اعلام کنند. آن وقت مشخص خواهد شد چه کسانی به چه ثروت‌هایی دست یافته است.»
عبارت کنایی «فرزندان٬ عروس و داماد و بستگان درجه یک و درجه دو» در سخنان داوود اوغلو در حالی به کار رفته که چندین رسانه ترکیه تاکنون به ثروت‌های کلان فرزندان اردوغان اشاره کرده و نوشته‌اند که پسران اردوغان چندین کشتی و قایق تفریحی بزرگ٬ هتل و مجموعه رستوران دارند٬ دایی‌های آنان یعنی برادران خانم امینه اردوغان صاحب چندین رستوران زنجیره‌ای شده‌اند٬ پسران بن علی ییلدرم نخست وزیر اسبق ترکیه در صنایع دریایی ثروت‌های هنگفتی اندوخته‌اند٬ قدر توپ باش شهردار اسبق استانبول و ابراهیم ملیح گوگچک شهردار سابق آنکارا و فرزندان و اطرافیان آنها صاحب ثروت بزرگی شده‌اند٬ مجموعه‌های رسانه‌ای و بازرگانی نزدیک به خانواده‌های برجسته آکپارتی٬ درآمدهای انحصاری کلانی به دست آورده‌اند و علاوه بر این٬ آن دسته از وزرای اسبق تیم اردوغان که با پول‌های بادآورده رضا صراف به دام رشوه و رانت افتادند٬ به حاشیه رانده نشدند.
آیا هموارسازی٬ مصداق فساد مالی است؟
یکی از دفاعیات مداوم فرزندان اردوغان و دیگر سیاست‌مداران برجسته آکپارتی٬ این است که هرگز٬ مال و ثروت دولت را غصب نکرده و مرتکب فساد مالی نشده‌اند و هر آن چه دارند از راه تجارت و کار و کسب حلال به دست آورده‌اند.
اما منتقدین و مخالفین آنان بر این باورند که فساد مالی فقط به معنی دزدی و دریافت رشوه نیست و «هموارسازی مسیر» برای آنان در راه کسب تسهیلات بانکی بزرگ٬ امکان دست یافتن به درآمدهای انحصاری در حوزه‌های مختلف واردات و صارات و توریسم٬ آسان شدن راه برای تاسیس شرکت‌های بزرگ و دست یافتن به روابط بین‌المللی٬ عضویت در هیات مدیره چندین شرکت و انجمن٬ دور زدن قوانین مناقصه و مزایده٬ سرعت گذر از موانع اداری و بروکراسی با توصیه و سفارش مسئولین بالا و چندین نوع امتیاز و رانت دیگر٬ همگی از مصادیق بارز فساد مالی و برخورداری از رانت‌های بزرگی است که ثروت‌های کلان و بادآورده به دنبال آورده است.
البته علاوه بر این انتقادات٬ رسانه‌های مخالف اردوغان٬ همواره به موضوع ریخت و پاش و حیف و میل اموال عمومی در شاخه‌های استانی و شهرداری‌های تحت امر حزب عدالت و توسعه نیز تاخته و از برخی اقدامات تجمل‌گرایانه دولت و نهاد ریاست جمهوری انتقاد می‌کنند.
در پایان باید گفت٬ همزمان با تلاش رفقای سابق اردوغان برای تاسیس دو حزب جدی به منظور رقابت با حزب عدالت و توسعه چنین به نظر می‌رسد که در آینده نیز٬ افکار عمومی ترکیه شاهد انتشار اتهامات جدید مالی علیه آنان باشد.
