«ینس استولتنبرگ»، دبیرکل ناتو طی سال‌ها و خصوصا ماه‌های اخیر، تلاش زیادی کرد تا «منازعات پنهانی ناتو» وارد «فاز آشکار» نشود اما نشست اخیر سران ناتو در لندن، تمامی تلاش‌های وی را بی‌ثمر ساخته است. نشست لندن نه تنها به نماد همگرایی اعضای ناتو و عبور ملایم و حداقل ظاهری اعضای پیمان آتلانتیک از اختلافات موجود تبدیل نشد، بلکه به آوردگاهی برای آغاز منازعه‌ای تازه در میان آتلانتیکی‌ها مبدل گردید.
اخبار بین‌الملل- حضور ترامپ در راس معادلات سیاسی و اجرایی ایالات متحده، مولد بحران‌های مستمری در درون ناتو بوده است. برخی تحلیلگران معتقدند که ترامپ نسبت به کلیت «آتلانتیسیسم» پایبند است. اگرچه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و پایان جنگ سرد، برخی بازیگران اروپایی سعی کردند سازمان همکاری‌های اروپا را جایگزین ناتو کرده و از این طریق نقش آفرینی واشنگتن در حفظ امنیت اروپا را کمرنگ نمایند اما در طول سال‌های پس از فروپاشی کمونیسم، مقامات آمریکایی سعی کردند امنیت اروپا را در ذیل ساختار ناتو تعریف کرده و به مثابه متغیری وابسته به خود قلمداد کنند.
رفتار سیاستمدارانی مانند آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان و بوریس جانسون نخست وزیر انگلیس نیز در تسریع این روند از سوی مقامات آمریکایی نقش بسزایی داشته‌اند. دو حزب سنتی آلمان، یعنی دموکرات مسیحی و سوسیال دموکرات، شدیدا طرفدار حفظ وابستگی امنیتی برلین و دیگر بازیگران اروپایی به واشنگتن هستند. چنین قاعده‌ای در خصوص انگلیس که خود را متحد سنتی کاخ سفید در نظام بین‌الملل می‌داند به مراتب پررنگ تر است.
نشست اخیر ناتو در لندن، از یک سو فرصتی برای بازگویی خواسته ایالات متحده از دیگر اعضای این پیمان، برای افزایش بودجه نظامی کشورها (به میزان 2 درصد تولید ناخالص داخلی اعضا) در ناتو بوده است. این خواسته، طی هفته‌های منتهی به برگزاری نشست اخیر در لندن، از سوی مایک پامپئو و دیگر مقامات آمریکایی نیز تکرار شده است. با این حال، منازعات شکل گرفته در نشست اخیر لندن به اندازه‌ای عمیق بود که موضوع افزایش هزینه‌های جمعی ناتو، عملا به حاشیه رانده شد. اظهارات امانوئل ماکرون ، رئیس جمهور فرانسه در خصوص «مرگ مغزی ناتو» مولد منازعات درون آتلانتیکی شدیدی در میان اعضای این پیمان بوده است. دونالد ترامپ در جریان نشست اخیر ناتو، نتوانست عصبانیت خود را از سخنان ماکرون در انتقاد از یکجانبه گرایی ایالات متحده پنهان کند. رئیس جمهور آمریکا در این خصوص عنوان کرد: «اظهارات رئیس جمهور فرانسه در خصوص ناتو بسیار زننده بود. او به همه اعضای ناتو توهین کرده است. هیچ کس بیشتر از فرانسه به ناتو نیازمند نیست. ما شاهد جدایی پاریس از ناتو هستیم. بنابراین این مساله کمی برایم تعجب‌آور است.»
طی هفته‌های گذشته منازعات پایدار و مزمنی میان اعضای اروپایی ناتو، بر سر اظهارات ماکرون صورت گرفت. سران کشورهایی مانند آلمان، لهستان و ترکیه، مواضع ماکرون را محکوم کرده و بر «آتلانتیک گرایی» به مثابه خط مشی امنیتی کلان اروپا تاکید کردند. حتی کار به جایی رسید که رجب طیب اردوغان در واکنش به ماکرون اظهار داشت که رئیس جمهور فرانسه، خود دچار مرگ مغزی شده است.
ماجرا به این نقطه ختم نمی‌شود. انتشار فیلمی از جرمی کوربین، رهبر حزب کارگر انگلیس در خصوص موجودیت ناتو ، مولد جنجال‌های تازه‌ای در این مجموعه بوده است. رهبر حزب کارگر انگلیس در ویدئویی مربوط به 2014 گفته بود: «من طرفدار ناتو نیستم و حتی می‌گویم، ای کاش ناتو وجود نداشت. من طرفدار هیچ ائتلاف نظامی غربی نیستم و می‌گویم، ای کاش هیچکدام از آنها وجود نداشتند. مطمئن نیستم که ناتو را موفقیت‌آمیزترین ائتلاف نظامی در تاریخ توصیف کنم.»
این مواضع کوربین نشان می‌دهد که حتی میان احزاب سنتی اروپایی نیز بر سر نحوه مواجهه ساختاری و ماهوی با ناتو اتفاق نظری وجود ندارد. همین مسئله آینده پیمان آتلانتیک شمالی و به طور کلی، آینده آتلانتیسیسم را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است. نباید فراموش کرد که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، بسیاری از تحلیلگران امنیتی در غرب موجودیت و ادامه حیات ناتو را زیر سوال بردند. با این حال مقامات ارشد ناتو و در راس آنها ایالات متحده آمریکا و متحدان اروپایی آن، نسبت به حفظ این پیمان و ساختارهای تعبیه شده در آن اصرار داشتند. سوال اصلی اینجاست که با وجود بروز اختلافات مزمن فعلی، «آتلانتیک گرایی» به کدام سمت و سو می‌رود؟
آنچه مسلم است اینکه آتلانتیسیسم در آینده‌ای نزدیک، هم در بعد «تئوریک» و هم در بعد «عملیاتی» بیش از پیش از سوی استراتژیست‌های حوزه امنیت بین‌الملل به چالش کشیده می‌شود. در این میان، تلاش سران ناتو، از جمله ینس استولتنبرگ، دبیر کل نروژی آن برای کتمان و فراتر از آن، و مدیریت سطح تنش‌های داخلی در میان اعضای ناتو بی نتیجه مانده و خواهد ماند. نباید فراموش کرد که حضور دونالد ترامپ در راس معادلات سیاسی و اجرایی ایالات متحده آمریکا نیز «اصل پیوستگی» و «همگرایی» در میان اعضای پیمان آتلانتیک شمالی را هدف قرار داده است. بدون اغراق نخواهد بود که نشست اخیر لندن را به مثابه «حمله به قلب آتلانتیسیسم» تعبیر نماییم.
