آیین اختتامیه پنجمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی و چهارمین جایزه بین المللی علوم انسانی اسلامی که پنج شنبه ۷ آذرماه در موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) برگزار شد.
اخبار سیاسی- براساس این گزارش، آیت الله محمدتقی مصباح یزدی مفسر و استاد برتر اخلاق در این مراسم با تجمید و تجلیل از مجاهدت‌های امام راحل و مقام معظم رهبری، گفت: در چنین شرایط سخت و سنگین علیه اسلام و انقلاب، دستیابی به پیشرفت‌های عظیم علمی، صنعتی و نظامی شده است که دوست و دشمن را متعجب کرده است.
وی افزود: پیشرفت‌هایی در ایران اسلامی و در این شرایط حاصل شده که دوستان را نیز متعجب کرده است؛ تحول عظیمی که در حوزه‌های علمیه و موضوع و گستره تحقیقات و توسعه مراکز علمی و پژوهشی و افزایش مراودات اساتید حوزه و اساتید دانشگاه‌های ایران و سراسر جهان رخ داده است، قابل توجه است.
مصباح یزدی اظهارکرد: استفاده از امکانات و بهره‌گیری از شرایط، نکات مهمی است که باید نسبت به این موضوع پاسخگو باشیم که متاسفانه آن‌گونه که باید و شاید از این نعمات بی‌نظیر برای پیشرفت‌ها به‌خصوص در زمینه‌های علمی، فرهنگی، علوم اسلامی و دینی بهره نگرفتیم.
وی گفت: به طور کلی به نظر می‌رسد که هنوز برای بسیاری از کسانی که می‌بایست در حرکت علوم انسانی اسلامی حرکت جدی داشته باشند، موضوع اصلی از این فعالیت‌ها به درستی روشن نشده است؛ این افراد هم در حوزه و هم در دانشگاه حضور دارند که می‌گویند منظور شما از علوم انسانی اسلامی چیست؟
رئیس موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) بیان کرد: اطلاع رسانی در حد وسیع در عرصه ارائه فعالیت‌های علوم انسانی اسلامی لازم و ضروری است؛ وقتی از اسلامی کردن علوم انسانی سخن می‌گوییم، باید مفردات و واژه‌های آن را در حوزه تصوری به خوبی تبیین کنیم.
وی گفت: وقتی حوزه تصوری انجام شد به عرصه تصدیق می‌رسیم و روابط آن را تنظیم خواهیم کرد؛ پس از تشکیل نظام اسلامی، اسلامی کردن دانشگاه‌ها و علوم انسانی مطرح شد ولی این مبحث هنوز در سطح عموم، تبیین نشده است.
اندیشمند فلسفه اسلامی تصریح کرد: درست است که علوم و موضوعات خاص داریم که در چارچوبه‌های خود بحث می‌کنند، ولی حتی در تشخیص و شناخت موضوع نیز باهم اختلاف داریم؛ ما که می‌گوییم موضوع این علوم انسانی است، باید مشخص کنیم که از چه انسانی سخن می‌گوییم؟ آیا از انسان به مثابه یک موجود زنده با شاخص‌های فیزیکی بحث می‌کنیم یا اینکه در خصوص ماهیت انسان بحث می‌کنیم.
وی افزود: انسان هیچگاه نمی‌گوید که این هیکل، انسان است، بلکه کودکی نیز مرحله‌ای از وجود انسانی است، ولی انسان حقیقی از منظر اسلام، آنی است که به قول قرآن کلیت این انسان مبعوث می‌شود؛ زنده شدن، ماهیت و کارکرد قطعی انسان نیست بلکه انسان مبعوث می‌شود و این بعثت تا ابد ادامه دارد.
مصباح یزدی اظهار کرد: این تعریف اسلام را در کنار تعریف انسان در دانشگاه‌های غربی در کنار هم بگذارید تا مشخص شود که تعریف انسان در چه مرتبه و جایگاهی قراردارد؛ اینکه انسان و وجود انسانی او پس از مرگ و تا ابد ادامه یابد، انسانی را سوای انسانی که در مراکز غربی معرفی می‌شود، تعریف می‌کند.
وی گفت: پس از این تعریف می‌توانیم به عوامل محیطی پیش از انعقاد نطفه و در حین باداری و پس از تولد و عوامل محیطی و خانواده و… به بحث اختیار و اراده بپردازیم؛ وقتی این مباحث مطرح شود می‌توانیم از مسئولیت و وظیفه نیز سخن بگوییم ولی اگر این تعاریف را قبول نداشتیم قطعا به چنین جایگاهی نمی‌رسیم.
رئیس موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) با اشاره به دوران جنینی دوم در زندگی انسان بیان کرد: در دوران جنینی دوم، اختیار نقش اساسی را ایفا می‌کند و همین اختیار تکلیف انسان را برای قرارگرفتن در ابدیت مشخص می‌کند.
وی با ذکر این مطلب که برخی از روانشناسان غربی، بدن را تنها در فعل و انفعالات بدن تعریف می‌کنند، گفت: روان شناسی با این تعریف جزو شاخه‌ای از زیست شناسی قرار می‌گیرد؛ آیا مساله روانشناسی غربی و مصطلح با روان شناسی اسلامی یکی است؟
اندیشمند فلسفه اسلامی تصریح کرد: اگر راه تحقیق صحیح را تنها تجربیات عینی منتج به حس بدانیم، بسیاری از علوم اجتماعی از دامنه علم خارج می‌شوند زیرا این علوم از جمله خداشناسی و… در آزمایشگاه قابل اندازه‌گیری و طبقه بندی نیستند.
وی افزود: ارزش‌های الهی با تجربه حسی قابل اندازه‌گیری نیست؛ برخی از فلاسفه مغرب زمین می‌گفتند که اخلاق نیز یک اصل به اصطلاح «من درآوردی» است زیرا اصل، قدرت است و تمام امورات بر حسب قدرت شکل گرفته است و اصولی چون اخلاقیات و رحم محلی از اعراب ندارد.
مصباح یزدی اظهار کرد: اگر معقتد شدیم که در کنار حس، منبعی به نام عقل وجود دارد که حقایقی را درک می‌کند و بر اساس آن بدیهیات و در نهایت براهین شکل می‌گیرد و در نتیجه، نتایج یقینی استحصال می‌شود همه این امور عینیت پیدا می‌کند.
وی گفت: حس و تجربه، اعتبار خود را از عقل می‌گیرند زیرا حس نیز ممکن است به خطا بیفتند؛ تا بدیهیات عقل حاصل نشود، اداراکات حسی نیز محلی از اعراب ندارند؛ وقتی عقل، خدا و پیامبر را اثبات کرد باب دیگری برای مبدا شناخت باز می‌شود؛ وقتی در دانشگاه‌ها این مساله حل نشده است که آیا دین یک مقوله علمی حسی یا یقینی است، نمی‌توانیم نظر درستی در این باب ارائه دهیم.
رئیس موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) با ذکر این مطلب که هنوز برخی از اساتید دانشگاه تصور می‌کنند همه علوم باید در حوزه تجربی و حسی خالصه شود، بیان کرد: تصور بسیاری از اساتید محترم دانشگاه‌های ما در چنین فضایی است ولی این مباحث را به‌روز نمی‌دهند؛ اما سوال این است که برای حل این معظل چند کتاب و مقاله نوشته شده و چند نشست تخصصی در زمینه تبیین این موضوع برگزار شده است تا نگاه اساتید در یک آوردگاه علمی نقد و بررسی شود.
وی گفت: اصل برای ما یقینیاتی است که پشتوانه آن بدیهیات عقلی است؛ امروزه گرایشی که بیش از ۲هزار سال پیش بین گروهی از مردم (شکاکیت) مطرح بود امروز برای برخی از دانشمندان نیز وجود دارد؛ گاهی می‌بینیم که یک استاد برجسته به دلیل همین شکاکیت نمی‌تواند به یک نگاه و دلیل روشمند علمی و تحقیقی مشخص برسد.
اندیشمند فلسفه اسلامی تصریح کرد: برای اینکه برای روش تحقیق انگیزه داشته باشیم باید بدانیم که به دنبال چه چیزی هستیم؛ اگر تمام فعالیت‌های علمی ما به پیشرفت رفاه و زندگی مادی ختم شود و حتی الزام عدالت نیز به راحتی مردم تعبیر شود، در حقیقت کودکی هستیم که به سن ۸۰ سالگی رسیده‌ایم.
وی در پایان سخنانش بیان کرد: شناخت موضوعات و مسائل و روش کار و بحث، سه عرصه‌ای است که می‌تواند ما را به شناخت ماهیت علم دینی برساند؛ اعتبار سنجی روش‌ها در این عرصه بسیار مهم و اثرگذار است؛ هیچ چیزی با بی‌نهایت قابل مقایسه نیست و شناخت این ماهیت بی‌نهایت را می‌توان با شناخت‌های کودکان مقایسه کرد.
بدون رفع مشکل علوم انسانی، نظام ما اسلامی نمی‌شود
آیت الله علی‌اکبر رشاد نیز در این آیین اظهار کرد: حضور آیت‌الله مصباح یزدی در این مراسم، بسیار مهم و مبارک است زیرا ایشان بیش از هر کسی در عرصه تولید علوم انسانی اسلامی نقش آفرین هستند.
وی با اشاره به معیار اسلامیت علوم انسانی افزود: سوال و معیار علم دینی و اسلامیت علوم انسانی از جنس پرسش‌های فلسفی پیرامون علم است؛ این بحث از مباحث مربوط به طبقه بندی علوم است. در ادبیات رایج، از این بحث به عنوان مناط وحدت و تمایز علم تعبیر می‌کنیم؛ در مناط وحدت و تناسب علم نظریات مختلفی وجود دارد که بنده ۱۲ نظریه را شناسایی و بحث کرده‌ام؛ موضوعات علوم از مهمترین و قدیمی‌ترین این نظریات است که بیشتر توسط حکما مطرح شده است.
وی گفت: نظریه دوم آن است که تمایز علوم نه به تناسب موضوعات به ذات‌ها بلکه به حیثیات عارض به موضوعات است؛ در هر علمی حیثی از این موضوعات مورد بحث قرار می‌گیرد از جمله تفاوتی که بین علوم ادبی وجود دارد، با این وجود که همگی از کلام و کلمه بحث می‌کنند.
این استاد حوزه بیان کرد: در مقابل این نظریه، نظریه دومی وجود دارد که عنوان می‌کند تمایز علوم یا به تمایز موضوعات است و یا حیثیات بحث؛ این نظریه به تفاوت و رویکردهای طرز بحث علوم اشاره می‌کند.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: افرادی چون محقق خراسانی و بسیاری از علما نظریه دیگری به عنوان تمایز علوم به اغراض علوم را مطرح می‌کنند؛ نظریه مجموعه مسایل نیز از دیگر نظریاتی است که در این عرصه مطرح شده است.
وی افزود: نظریه ششم توسط بزرگانی چون امام راحل مطرح شده است که بیان می‌کنند که برای علم حتی فلسفه، موجود ندارد بلکه عمده، سنخیت مسایل است که سبب انسجام و تکون علم می‌شود.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بیان کرد: نظریه دیگر به روش علوم می‌پردازد و نظریه بعدی بیان می‌کند که کارآمدی علوم مناط وحدت و تمایز علوم است که این مساله از سوی دانشگاهیان مطرح شده است؛ نظریه دیگر به مجموعه معیارها در علوم می‌پردازد که می‌توان این نظر را به آیت الله سبحانی نسبت داد.
وی گفت: نظریه دیگر وحدت و تمایز علوم را اعتباری می‌داند؛ نظریه یازدهم، آن است که بین ملاک وحدت و ملاک تمایز، تفصیل وجود دارد.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بیان کرد: مناط وحدت و تمایز علم تنها با مفهوم و غایت و حیثیت بحث و… نیست بلکه هر علمی دارای مولفه‌های رکنی پنج گانه است؛ مبانی، موضوع، مسایل، منهج و غایت، پنج عنصر رکنی علم را تشکیل می‌دهند؛ وقتی این پنج عنصر در نسبت با هم متناسب شدند، یک علم شکل می‌گیرد و وقتی این پنج مولفه با هم متناسب هستند با مولفه‌های دیگری که در علم دیگر وجود دارد تناسب ندارند و این گونه مرز بین این علوم شکل می‌گیرد.
رشاد تصریح کرد: پیش انگاشته‌های علمی با موضوع و مسائل و روش شناسی که در آن علم فرض می‌کنیم به همراه با غایت و مسائل علم، با تناسب با هم یک علم را شکل می‌دهد.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: هر مکتبی چه به لحاظ مبادی، موضوع و یا از نظر مسائل و روش و غایت در عرصه علوم انسانی نگاه و منظر خود را دارد؛ عموما بین مکاتب مختلف بین این ارکان تفاوت وجود دارد؛ علوم انسانی در همه مکاتب روی یک سنخ مبانی مبتنی نیست؛ مبانی هر مکتبی، در پیش انگاشته‌ها متفاوت است.
وی بیان کرد: موضوع علوم انسانی و مجموعه این علوم از حیث اجتماعی بودن و وجه اجتماعی بودن انسانی یا روان شناسی و مدیریت و… دارای تفاوت است؛ این تناسب در هر مکتبی به یک نحو تدوین می‌شوند.
رشاد گفت: مکاتب مختلف از انسان سخن می‌گویند ولی هر کدام معنای خاص را اراده می‌کنند، با اینکه عنوان یکی است خروجی آنها با هم متفاوت است؛ حتی اگر بگوییم که تفاوت و انسجام علم‌ها در قیاس با یکدیگر را در موضوع و غایت و روش در نظر بگیریم بازهم با هم متفاوت خواهند بود.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بیان کرد: در بین نظریات مختلفی که در تولید علم مطرح است، نظریه تهذیب است؛ ما می‌گوییم که تهذیب میسر نیست زیرا هر دسته مولفه‌ها یک دستگاه و منطق را می‌سازند.
وی تصریح کرد: وقتی به لحاظ مبانی و روش و غایت متکی به اسلام باشیم، علوم انسانی اسلامی خواهیم ساخت؛ اگر بتوانیم بگوییم که مکاتب از جهت چهار مولفه با هم یکی هستند و در یک مولفه مشترک نیستیم، بازهم با علوم انسانی اسلامی متفاوت خواهد بود.
رشاد با اشاره به تعریف خاص خود از علوم انسانی اسلامی بیان کرد: در این تعریف طیفی از علوم انسانی را کاوش می‌کنیم زیرا در این عرصه با گزاره‌های واقعی سروکار داریم. طیفی از معرفت‌های دستگاه وار متشکل از قضایای تبیینی – اخباری، تجویزی – الزامی و تحسینی – ارزشی معطوف به یکی از ساحت‌های مواجه ارادی جوانحی یا جوارحی انسان، که مبتنی بر مبانی اسلامی، مطابق معرفت شناسی واقع گرای دینی و با کاربست منطق هم افزای پیوسته پویا فراچنگ آمده باشد.
وی گفت: برای طبقه بندی علوم، علوم انسانی را بر اساس گونه‌های قضایا تقسیم می‌کنیم؛ تا زمانی که مشکل علوم انسانی را حل نکنیم، نظام ما اسلامی نخواهد شد؛ الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و تمدن نوین اسلامی بدون تکیه به علوم انسانی اسلامی محقق نمی‌شود؛ همه حوزه‌ها و دانشگاه‌های متحد باید برای تولید علوم انسانی علمی متحد شوند.
مهمترین رکن اسلامی‌سازی، روش‌سازی است
حجت‌الاسلام و المسلمین سید حسین میرمعزی معاون پژوهش حوزه‌های علمیه کشور در این مراسم بیان کرد: بنده از سال ۷۲ وارد پژوهش در باب اقتصاد اسلامی شدم و اولین تحقیقی که در این خصوص انجام شد، کتاب مبانی فلسفی نظام اقتصادی اسلام بود.
وی افزود: بنده در آن زمان این تلقی را داشتم که نظام اقتصادی مفهوم کلیدی این دانش است و این عنوان را تحت عنوان مبانی فلسفی انجام دهم؛ سپس مبانی مکتبی نظام اقتصادی اسلامی، اهداف نظام اقتصادی را در مرتبه بعد نگاشتم و بعد وارد این مرحله شدم که الگوهای رفتاری را از دیدگاه اسلام در حوزه اقتصادی ترسیم کنم.
برگزیده چهارمین جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی بیان کرد: طرحی که بنده ارائه کردم طرح مطالعه نظام اقتصادی به روش اقتصاد کلان بود؛ وقتی به یک روش تاسیسی دسترسی نداریم می‌توانیم از طریق رویکرد کلان، الگوهای رفتاری را در حوزه اقتصاد اسلامی مطالعه کنیم.
وی بااشاره به کتاب اقتصاد کلان با رویکرد اقتصاد اسلامی گفت: نظام اقتصادی از نظام رفتارهای مطلوب اسلامی بحث می‌کند؛ اگر بخواهیم این امور را محقق کنیم، باید به سراغ علم اقتصاد اسلامی برویم؛ نقش این علم این بود که نظام اقتصادی مطلوب را تحلیل و بر اساس شرایط زمان و مکان ترسیم و راه‌های تحقق این نظام را نیز بیان می‌کرد.
میرمعزی با اشاره به روند تحقیقات علمی خود در این عرصه یادآورشد: با هدایت‌های آیت‌الله رشاد در خصوص پرداختن به مساله فلسفه مضاف که خوشبختانه این بحث در ایران تولید شده است، به این نتیجه رسیدم که باید فلسفه مضاف به اقتصاد و دانش اقتصاد اسلامی را تولید کرد.
معاون پژوهش حوزه‌های علمیه تصریح کرد: بیش از یک دهه درگیر این بحث فلسفه مضاف به دانش اقتصاد اسلامی هستم؛ در این سالها به ۸۰ درصد مباحثی که به دنبال آن بودم، رسیدم و تنها یک مورد باقی مانده که البته سخت‌ترین مباحث در علوم انسانی اسلامی است.
وی افزود: وقتی فلسفه را مضاف می‌کنیم می‌توانیم از فلسفه اقتصاد اسلامی و فلسفه دانش اقتصاد اسلامی نام ببریم؛ اولین فصل من درباره فلسفه دانش اقتصاد بود که در این عرصه نیز به نتایجی رسیدیم که باید در محیط دانشی مطرح شود.
برگزیده چهارمین جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی بیان کرد: اولین سوالی که در مباحث فلسفی مضاف به دانش‌ها مطرح می‌شود، چیستی و ماهیت و تعریف دانش است که در نهایت به این نتیجه رسیدم که دانش اقتصاد اسلامی دارای سه رشته مذهب، نظام و علم است. این عرصه قابل توسعه به دانش‌های دیگر است.
وی گفت: منظور ما از نظام، نظام رفتاری است و علم نیز به علم اقتصاد اسلامی و علم اقتصاد جهانی با رویکرد جهانی تقسیم می‌شود؛ علم اقتصادی که می‌تواند اقتصاد جهان و غرب و شرق را تحلیل کند ولی از پایگاه مبانی هستی شناسانه و معرفت شناسانه اسلامی وارد تحلیل شود و تحلیل خود را ارائه دهد.
میرمعزی یادآورشد: جایگاه دانش اقتصاد اسلامی در بین منظومه دانش‌های اسلامی، چیستی موضوع دانش اقتصاد اسلامی، اهداف دانش اقتصاد اسلامی و تولید از جمله پژوهش‌های بنده در این حوزه بوده است.
معاون پژوهش حوزه‌های علمیه تصریح کرد: در ادبیات اقتصاد اسلامی در خارج و داخل ایران، راجع به روش، هیچ مطلب متقن و مبنا داری نداریم؛ همین مباحث نیز که راجع به فلسفه مضاف به اقتصاد مطرح می‌شود در محیط دانش اقتصادی ناظر به اقتصاددانان اسلامی کم یاب است و به نوعی می‌توان گفت این قدم‌ها، اولین قدم‌ها در این حوزه است.
وی افزود: روش استنباط نظام اقتصاد اسلامی از جمله فعالیت‌های علمی بنده است؛ آنچه که امروزه در این عرصه فعالیت دارم، بحث روش علم اقتصاد اسلام که ضلع سوم بحث است؛ به نظر می‌رسد که اگر این روش تولید نشود، روش علم اقتصاد و هر دانش دیگری همه این زحماتی که تاکنون کشیدیم به ثمر نمی‌نشیند زیرا با روش مشخص است که می‌توانیم به حل مسائل بپردازیم.
برگزیده چهارمین جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی بیان کرد: مباحثی تحت عنوان اسلامی‌سازی و تاسیس دانش اسلامی وجود دارد؛ برخی تصور می‌کنند که اسلامی‌سازی، در واقع همان اسلام مالی و در حقیقت یک نوع التقاط در فکر است؛ بنده این نظر را هم قبول و هم رد می‌کنم؛ اگر اسلامی‌سازی بدون روش باشد می‌توان این نظر را قبول کرد؛ اگر یک نهاد با تمام اضلاع و ارکان اسلامی سنجیده شود می‌توانیم به نتیجه درس برسیم.
وی در پایان سخنانش تاکید کرد: مقام معظم رهبری می‌فرمایند باید از همه نظریات و علوم با در نظرگرفتن اصل بصیرت استفاده کنیم.
در ادامه این مراسم عطاء‌الله رفیعی آتانی دبیر علمی پنجمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی گفت: مراسم افتتاحیه کنگره پنجم در مرکز همایش‌های بین المللی صداوسیما در روز یکشنبه با سخنرانی رئیس قوه قضاییه و دکتر حداد عادل، دکتر عاملی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی و دکتر سورنا ستاری معاون علمی رییس جمهور برگزار شد.
وی افزود: مهمترین نوآوری در این دوره کنگره، برگزاری کمیسیون‌ها در طول سه روز در تهران و قم بود؛ این شیوه، فرصت طرح با حوصله تر مقالات را همراه با گفتگوهای انتقادی فراهم کرد.
رفیعی آتانی تصریح کرد: کمسیون‌های تخصصی از فقه و حقوق، تعلیم و تربیت اسلامی، الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت و روانشناسی اسلامی، هنر اسلامی، علوم سیاسی اسلامی و مدیریت تحول علوم انسانی در مراکز علمی و دانشگاهی در قم و تهران برگزار شد.
دبیر مجمع عالی علوم انسانی اسلامی یادآورشد: ۴۵۰ چکیده مقاله و ۳۶۳ مقاله به دبیرخانه کنگره رسید ولی ۹۰ مقاله در این سه روز بررسی شد؛ ۷۰۰ نفراز اساتید و اعضای هیأت‌های علمی دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور در این کمسیون‌ها شرکت کردند.
وی گفت: در برخی از کمسیون‌ها که جمعیت شرکت کنندگان کمتر بود، قریب به اتفاق شرکت کنندگان از اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها بودند؛ برخی کمسیون‌ها نیز تازگی موضوعی خاصی داشت که مورد توجه پژوهشگران شد.
دبیر علمی پنجمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی عنوان کرد: با این تجربه وارد دوره جدیدی از استقرار و مدیریت اجتماعی فرآیند تولید علوم انسانی اسلامی شده‌ایم که با آسیب شناسی و حذف نقاط ضعف و تقویت نقاط قوت می‌توان گام‌های جدی و جدیدی را به سوی پیشرفت برداشت.
وی افزود: امکان تحقق بخش‌های زیادی از این امور وابسته به اوقات خاص خود است که باید زمینه‌های آن فراهم شوند؛ در فاصله دو کنگره دو جلد کتاب و ۹ جلد از مجله‌های تحقیقات بنیادین و کاربردی منتشر گردید و مجله صدرا به عنوان مجله گفتمان ساز در حوزه علوم انسانی اسلامی منتشر شده است.
وی با اشاره به برگزاری ۴ نشست تخصصی با حضور اساتید علوم انسانی اسلامی، یادآورشد: مجموع مقالات دوره چهارم این کنگره در ۱۰ جلد منتشر شد.
دبیر مجمع عالی علوم انسانی اسلامی، گفتمان‌سازی و شبکه‌سازی را در حال جریان اعلام کرد و گفت: شورای سیاستگذاری کنگره با این استدلال که مجموعه فعالیت‌هایی که مرتبط به کنگره در این۱۰ سال گذشته انجام شده است، ظرفیت‌های مساعدی را فراهم آورده که ماحصل آن، فعالیت مجمع عالی با حضور بیش از ۴۰ مرکز علمی است.
رفیعی آتانی بیان کرد: هم اینک مراسم اعطای چهارمین جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی در این کنگره برگزار می‌شود؛ در سه دوره قبلی جایزه به ۹ تن از صاحب نظران ایرانی و خارجی اعطا شد که این جایزه امروز با حضور آیت الله مصباح یزدی اعطا می‌شود.
وی گفت: جایزه دوره چهارم به آیت‌الله رشاد به دلیل دو دهه تلاش برای نظریه‌پردازی موثر و کم نظیر در حوزه روش شناسی فلسفه علوم انسانی اسلامی و همچنین مدیریت علمی و نهادسازی موفق علمی و تربیت پژوهشگران برجسته و همچنین حجت الاسلام والمسلمین میرمعزی به دلیل نظریه‌سازی منسجم و مستمر در عرصه نظریه اقتصاد اسلامی اعطا می‌شود.
وی تصریح کرد: نشان دادن قله‌های علمی به رهروان جوان این مسیر در کشور از جمله دلایل اعطای این جایزه است؛ همچنین در این نشست از مباحث علمی اساتیدی چون پرفسور عثمار باکار از مالزی نیز بهره مند می‌شویم.
رفیعی آتانی بیان کرد: با اینکه یکی از مطالبات درست جامعه و جامعه نخبگانی از این عرصه مساعدت دستاوردهای این حوزه برای حل مشکلات اقتصادی و تربیتی و فرهنگی جامعه است ولی همچنین نظریه پردازی در حوزه‌های علمی و روش شناسی علوم انسانی اسلامی حائز اهمیت غیر قابل انکار است.
دبیر کنگره بین المللی علوم انسانی تصریح کرد: نظریه پردازی با رویکرد مساعدت به حل مسائل فردی و اجتماعی زندگی مردم در چارچوب مبانی اسلامی، عقلانی ترین رویکرد پیش روست. ما در آینده در چارچوب ظرفیت مجمع عالی علوم انسانی اسلامی و با استفاده از ظرفیت بیش از چهل مرکز علمی همکار تلاش خواهیم کرد تا حقایق مبانی اسلامی برای حل مسائل زندگی بازآفرینی شود تا همچنان نشان داده شود که بهترین راه حل مسائل زندگی راه حق خواهد بود.
رفیعی آتانی بیان کرد: مساعت برای حل مشکلات فردی و اجتماعی، عقلانی ترین رویکرد ما است؛ در چارچوب ظرفیت این مجموعه و ۴۰ مجموعه همکار در این عرصه تلاش می‌کنیم تا حقایق مفاهیم اسلامی برای حل مسائل زندگی را بازآفرینی کنیم.
وی با ذکر این مطلب که حق بهترین راه حل مسایل زندگی است، بیان کرد: برای تحقق تمدن نوین اسلامی و زمینه‌سازی ظهور تولید علوم انسانی اسلامی نه یک انتخاب بلکه یک ضرورت است.
فرزاد جهان بین دبیر شورای سیاستگذاری کنگره علوم انسانی اسلامی در ادامه این مراسم گفت: کمیته بین الملل ۱۰۰ صاحب نظر راشناسایی کرده و در هر دوره از مراسم اختتامیه کنگره یک یا دو نفر از این اساتید مورد تجلیل واقع می‌شوند.
وی افزود: در این دوره از کنگره با نظرخواهی که انجام شد دکثر عثمان باکار به عنوان برترین اندیشمند در این حوزه انتخاب شد که با توجه به سن و بیماری ایشان، از حضور وی در این همایش محروم شدیم.
دبیر شورای سیاستگذاری کنگره علوم انسانی اسلامی بیان کرد: دکتر عثمان باکار در سال ۱۹۴۶ در مالزی متولد شد و تحصیلات دانشگاهی خود را در رشته ریاضیات در انگلیس ادامه داد و در ادامه به اصول اسلامی علاقه مند شد.
جهان بین یادآورشد: وی پس از پایان دکتری ریاضیات به مالزی برگشت ولی علاقه مندی وی به فلسفه و تاریخ علم در دوره اسلامی باعث شد که وی با راهنمایی دکتر نظر مطالعات خود را در خصوص فلسفه و تاریخ علم اسلامی ادامه دهد.
وی گفت: رساله وی در قالب کتابی با عنوان طبقه بندی علوم از منظر حکمای مسلمان نوشته شد؛ وی در سال ۱۹۹۲ به رتبه استاد تمامی و ریاست گروه فلسفه علم دانشگاه مالایا نایل شد.
وی تصریح کرد: وی از موسسان اصلی فرهنگستان علوم اسلامی مالزی بود؛ هدف از تاسیس این فرهنگستان ارتقای تحقیقات در حوزه علوم اسلامی بود. وی نشریه دو زبانه فرهنگستان را راه اندازی کرد.
جهان بین یادآورشد: از وی تا کنون ۱۶۰ مقاله و کتاب در زمینه فلسفه و تاریخ علم منتشر شده است که دو کتاب مذکور و کتاب تاریخ و فلسفه اسلامی به فارسی ترجمه شده است.
دبیر شورای سیاستگذاری جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی بیان کرد: تلقی اتمی از طبیعت از الهیات اشعری، مفروضات فلسفی علم غربی، طراحی برنامه درسی فلسفه علوم کاربردی و مهندسی برای یک دانشگاه قرن یکمی اسلامی، فارابی و آثار او و… از جمله پژوهش‌های وی به شمار می‌روند.
وی گفت: وی در سه دهه گذشته سهم مهمی در پیشرفت مطالعات فلسفه و تاریخ علم در جهان اسلام داشته است و داوران این کنگره وی را شایسته جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی دانست.
جهان بین افزود: وی با تشکر از دعوت به دلیل مشکلات جسمانی توان حضور در ایران را نداشت. وی کتاب طبقه بندی علوم در اسلام را به عنوان مهتمرین کتاب خود می‌داند؛ همچنین از کتاب توحید و علم نام می‌برد که در خصوص رابطه علم و دین است و مقدمه فهم بهتر کتاب طبقه بندی علوم در اسلام می‌داد.
وی گفت: عثمان باکار بیان می‌کند که ایده علوم اسلامی زیست محیطی از مهمترین مباحث علمی عصر معاصر است؛ وی می‌گوید که انسان در یک نگاه توحیدی زمین را خانه مشترک موجودات می‌داند. باکار معتقد است که مسایل جهانی را باید از منظر اسلامی تحلیل کرده و برای حل آن اقدام کنند.
جهان بین در پایان سخنانش یادآورشد: ترکیب علوم اسلامی و علوم جدید از مهمترین نظریاتی است که در حال حاضر دنبال می‌کند. وی به دنبال نظریه جدید فیزیک اسلامی و … است.
بیانیه چهارمین جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی
براساس این گزارش، متن بیانیه چهارمین جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی به شرح زیر است:
بسم الله الرحمن الرحیم
پس از حمد و شکر خدای متعال به خاطر نعمت عظیم و غیرقابل وصفِ اسلام و تعالیم نورانی و حیات بخش آن، درود می‌فرستیم بر رسول گرامی اسلام و آل طیبین و طاهرین او و برترین و خالصانه‌ترین سلام‌ها را تقدیم می‌کنیم به محضر مقدس و منور حضرت ولی الله الاعظم «عجل الله تعالی فرجه الشریف».
همچنین گرامی می‌داریم یاد و نام بنیان‌گذار کبیر انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی «قدس سره»و شهدای گران‌قدر انقلاب اسلامی به ویژه شهدای حوزه و دانشگاه؛ و سلام صمیمانه خود را تقدیم می‌کنیم به محضر رهبر فرزانه انقلاب اسلامی، حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای «مدظله العالی».
کمیته اعطای چهارمین جایزه جهانی علوم انسانیِ اسلامی مفتخر است تا اعلام نماید، به لطف الهی طی سال‌های اخیر، شاهد شکوفایی بیش از پیش فعالیت‌های علمی در عرصه علوم انسانیِ اسلامی و شکل گیری تدریجی فرصت‌های مساعدتر برای ارائه نظریات و نوآوری‌های علمی در این ساحت می‌باشیم. آنچه موجب مزید خوشنودی است، ثمر بخشی کوشش‌های اساتید بزرگ و پیش کسوت طی چند دهه گذشته و ظهور طیف تازه‌ای از محققان جوان، نخبه و پرانگیزه است که به همت آنان مسیرهای تازه‌ای برای گسترش نوآوری‌های علمی در حال شکل گیری است.
مسلّماً در حال حاضر، مهم ترین اولویت در عرصه علوم انسانیِ اسلامی، سرمایه گذاری‌های هوشمند توأم با بلند نظری، احیاء ظرفیت‌ها و نیز دامن زدن به خلاقیت‌های علمی خصوصاً ناظر به مسائل و نیازهای کاربردی است. از طرف دیگر، نباید از نظر دور داشت که گسترش نوآوری در علوم انسانیِ اسلامی بدون باز شدن میدان‌های عمل به روی اساتید و محققان این عرصه و پذیرش اصل آزمون و خطا در فرایند کاربردی‌سازی میسر نیست و مادام که دستگاه‌های مدیریتی، یا خود را بی نیاز از دانش، و یا وابسته و متکی به نظریات غربی و سکولار می‌دانند، نمی‌توان انتظار داشت که فرصت‌های قابل توجهی برای بسط گسترۀ اثربخشیِ عملی علوم انسانیِ اسلامی فراهم گردد.
کمیته اعطاء جایزه جهانی علوم انسانیِ اسلامی در این دوره نیز مانند دوره‌های قبل، با پیشنهاد جمع قابل توجهی از نظریه پردازان برجسته در عرصه علوم انسانیِ اسلامی روبرو شد که کار انتخاب و معرفی نظریه پردازان برتر را سخت و پیچیده می‌ساخت. البته با عنایت به فلسفه وجودی این جایزه، کمیته اعطای جایزه به انتخاب افرادی اهتمام دارد که فراتر از ارائه یک یا چند نظریه ممتاز، صاحب تلاش‌های متنوعی باشند که سرجمع به پیشرفت علوم انسانیِ اسلامی و افزایش دارایی‌های علمی آن در رشته‌های کلیدی کمک نموده و جامعه علمی بتواند با اتکاء به ظرفیت‌های آنان، به راه خود بهتر از گذشته ادامه دهد.
کمیته اعطای جایزه جهانی علوم انسانیِ اسلامی در مراسم چهارمین دوره که امروز در جوار حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه «سلام الله علیها» و در حضور شماری از اساتید و پژوهشگران ارجمند حوزه و دانشگاه برپا می‌شود، موفق شد بر مبنای نظام نامه جایزه، پس از بررسی‌های چند مرحله‌ای، و اخذ آراء اساتید و نخبگان برجسته علوم انسانیِ اسلامی در رشته‌های ذی ربط، در نهایت دو تن از نظریه‌پردازان را شایسته دریافت جایزه در این دوره تشخیص دهد:
یک: استاد ارجمند جناب آیت الله آقای علی اکبر رشاد، در رشته فلسفه و روش شناسی علوم انسانیِ اسلامی، که علاوه بر خدمات بزرگ و منحصربفرد در عرصه‌های علمی و تحقیقی شامل نهادسازی، هدایت و تربیت دهها محقق زبده، و همچنین زمینه‌سازی برای شکل گیری صدها اثر علمی چه در ساحت علوم اسلامی و چه در ساحت علوم انسانیِ اسلامی، به طور خاص موفق شده‌اند ضمن ارائه دیدگاهی پیشرو و راهگشا در خصوص ماهیت، اصول، ساختار و قواعد علوم انسانیِ اسلامی، کمک قابل توجهی به پیشرفت این علوم نمایند.
دو: استاد ارجمند جناب حجت الاسلام والمسلمین آقای سید حسین میرمعزی در رشته اقتصاد اسلامی که ضمن نقش آفرینی مؤثر در جهت بسط و تقویت دانش اقتصاد اسلامی در ایران، موفق شده اند نظریات ارزشمندی را در جهت استحکام بخشی به مبانی دانش اقتصاد اسلامی و نیز تکمیل و تعمیق نظام اقتصادی اسلام ارائه نمایند.
علاوه بر این، کمیته اعطای جایزه جهانی علوم انسانیِ اسلامی تصمیم گرفت در این مراسم، با افتخار از جناب استاد عثمان باکار از کشور مالزی به خاطر تألیف آثار علمی ارزشمند و ارائه دیدگاه‌های ممتاز و اثرگذار در عرصه فلسفه علم دینی، و همچنین کوشش‌های وسیع در جهت بسط و تعمیق گفتمان علوم انسانیِ اسلامی در جهان اسلام تقدیر نموده و لوح سپاس خود را به ایشان تقدیم نماید.
در پایان، ضمن آرزوی سلامتی و مزید توفیق برای این سه دانشمند ارجمند در جهت خدمت خالصانه به پیشرفت و تعالی جامعه اسلامی، امیدواریم اعطاء این جایزه بتواند نقش خود را در معرفی الگوهای علمی موفق به جامعه علمی به خوبی ایفا نموده و از این پس، شاهد بهره مندی مضاعف از توانمندی‌های این اساتید محترم در جهت تحولات علمی بزرگ در جهان اسلام باشیم.
از همه صاحب نظران محترمی که ضمن مشارکت در مراحل گوناگون ارزیابی و انتخاب در کنار کمیته اعطاء جایزه جهانی علوم انسانیِ اسلامی بودند قدردانی می‌کنیم. همچنین لازم است از مؤسسه دانش بنیان برکت و همچنین دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم به خاطر مشارکت در تأمین جوایز این دوره صمیمانه سپاسگزاری نماییم.
