فناوری فضای مجازی ویژگی مهمی دارد بطوریکه خیلی سریع و شتابان ظهور پیدا می‌کند و پیشرفت آن سریع‌تر از مدت زمانی است که قانون‌گذار و حکمران برای آن مقررات تنظیم، ابلاغ و اعمال نظارت کند، طبیعی است برای پیشگیری از مضرات چنین فناوری نیاز است افراد نسبت به مضرات و خطرات و آسیب‌های آن آشنایی داشته باشند و خودشان را محافظت کنند.
اخبار فرهنگ و هنر - محمد شریف خانی معاون فضای مجازی رسانه ملی در این زمینه فعالیت های بسیاری دارد.او متولد ۱۳۵۵ و مدرک دکتری در رشته برق – کامپیوتر از دانشگاه واترلو کانادا دارد.
شریف خانی دانشیار و عضو هیئت علمی دانشکده برق دانشگاه صنعتی شریف است و پیش از این مسئولیت‌هایی نظیر رئیس مرکز فضای مجازی سازمان صدا و سیما و معاونت تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر فضای مجازی را در کارنامه خود دارد.طراحی و اجرای ده‌ها طرح در حوزه رسانه، تدوین و انتشار بیش از ۴۰ مقاله علمی در معتبر‌ترین مجلات و کنفرانس‌های بین المللی و ملی و ثبت ۳ اختراع (Patent) در سازمان ثبت اختراع آمریکا در حوزه برق و الکترونیک از دیگر سوابق معاون فضای مجازی سازمان صداوسیما است. در این زمینه با او گفت و گویی داشتیم که در ادامه می خوانید.
درباره ضرورت‌ها و الزامات سواد رسانه‌ای توضیح دهید.
هر فناوری که پا به عرصه ظهور می‌گذارد، می‌تواند منافع مثبت و منفی برای بشر داشته باشد. صنعت خودرو زمانی که به وجود آمد،منافعی داشت که اگر مقررات برای آن در نظرگرفته نمی‌شد اتفاقات خطرآفرینی را شاهد بودیم. بنابراین نظام حکمرانی قائم بر این است که برای هر پدیده نوظهور، مقرراتی وضع شود تا از مضرات پیشگیری و آن را حفظ کند. اینجا یک منطقی برای هر فناوری حاکم است، فناوری فضای مجازی یک ویژگی دارد که کمی کار را مشکل و خیلی سریع و شتابان ظهور پیدا می‌کند و پیشرفت آن سریع‌تر از مدت زمانی است که قانون‌گذار و حکمران برای آن مقررات تنظیم، ابلاغ و اعمال نظارت کند، طبیعی است برای پیشگیری از مضرات چنین فناوری نیاز است افراد نسبت به مضرات و خطرات و آسیب‌های آن آشنایی داشته باشند و خودشان را محافظت کنند.
تعریف شما ازسواد رسانه‌ای چیست و در چه جایگاهی قرار دارد؟
جایگاه سواد رسانه‌ای در این سیاق تعریف می‌شود، ما با فناوری در ارتباط هستیم که با سرعت زیادی رشد می‌کند و عموم مردم و حاکمیت نمی‌توانند با مقررات از مضرات آن پیشگیری کنند از این رو بهترین راه نه تنها در کشور ما بلکه در سایر کشور‌ها توسعه سواد رسانه‌ای است تا افراد از مضرات آن پیشگیری کنند؛ البته این به این معنای نادیده گرفتن مقررات نیست بلکه باید قانون و مقررات و نظارت وجود داشته باشد و مکانیزم‌های تنظیم‌گری اعمال شود، هر چند مقداری با تأخیر باشد، اما باید به آن نگاه کرد.
در این مسیر معاونت فضای مجازی چه اقداماتی انجام داده است؟
معاونت فضای مجازی در دو ظرفیت این کار را انجام می‌دهد؛ استفاده از «شبکه سپهر رسانه» که یکی از وظایف اصلی این شبکه، وظایف ترویجی برای ارتقای سواد رسانه‌ای است که در شبانه‌روز بیش از یک ساعت کلیپ‌های مختلف در حوزه سواد رسانه‌ای متناسب با مخاطراتی که در فضای مجازی وجود دارد را پخش می کند. همچنین نشرتولیداتی که معاونت فضای مجازی در این فضا برای مخاطبان خود انجام می‌دهد.
کار دیگری که در دست تولید داریم ایجاد هم افزایی و همکاری با سایر نهاد‌هایی است که در این حوزه فعال و مرتبط هستند مثل پلیس فتا، شورای عالی فضای مجازی، کمیته تعیین مصادیق اجتماعی که با مشکلات مردم درگیر هستند و طبیعی است که اگر از تجربیات این دوستان استفاده کنیم، می‌توانیم اطلاع رسانی بهتر و عمیق‌تری داشته باشیم.
چه تولیداتی با مشارکت این نهاد‌ها خواهید داشت؟
این دوستان مانند کوره آتش درگیر مسائل و مشکلات فضای مجازی مثلاً درگیرکلاهبرداری فضای مجازی هستند، اما آیا پلیس فتا فرصت دارد هر روز برای آن برنامه سازی داشته باشد؛ انتظار از آن‌ها نیست چراکه کارشناس برنامه سازی نیستند، اما اگر تیم‌های ما برای پرونده‌های جذاب و جالب چند کلیپ تولید کنند عموم مردم از آن مطلع می‌شوند.
آیا زمینه تأثیر چنین کلیپ‌هایی بر مخاطبان بیشتر خواهد بود؟
بله دقیقاً، چون مبتنی بر واقعیتی است که رخ داده،مثل اینکه شما یک فیلم تخیلی ببینید تا یک فیلم بر اساس واقعیت را تماشا کنید که تفاوت خاص خود را دارند، بنابراین این هم افزایی‌ها می‌تواند در بین نهاد‌های مختلف اتفاق بیفتد.
برای داشتن یک فضای سالم و امن در فضای مجازی برای اقشار مختلف جامعه به خصوص خانواده‌ها که بتوانند نیازهایشان را برطرف کنند،چه برنامه‌هایی دارید؟
برای داشتن محیطی سالم در فضای مجازی در حال برنامه ریزی در قالب‌های متنوعی برای آحاد مردم هستیم و سعی کردیم اپلیکیشن‌های مختلف را با استاندارد‌های بالای محتوا در اختیار عموم قرار دهیم. این محتوا‌ها به گونه‌ای است که خانواده‌ها خیالشان راحت باشد که هر زمانی فرزندشان از این اپلیکیشن‌ها استفاده کرد دیگر نیازی به نظارت مجزا نداشته باشد، اپلیکیشن‌هایی که در سازمان صدا و سیما وجود دارد و اپراتور‌های ما محتوای آن‌ها را بازبینی می‌کند و بازبینی همه این موارد در سازمان انجام می‌شود.
یکی از ارکان مهم فضای مجازی پاک، محتوای فضای مجازی است و وظیفه ما است در این حوزه تولید داشته باشیم.
با توجه به اینکه حدود یک سال از حضور شما در این معاونت می‌گذرد چقدر به اهداف خود رسیده‌اید؟
اگر بخواهم مهم‌ترین کاری که در این چند ماه اتفاق افتاده را در یک کلام بگویم این است که یک نقشه راه و هدف گذاری شکل گرفته است. به هر حال فضای مجازی، فضای انعطاف پذیری است و راهبری آن و هدف گذاری و طراحی استراتژی می‌تواند منعطف باشد البته این موضوع وابسته به رویکرد‌های مدیریتی است که در ادوار گذشته در رکن مهم سازمان حاکم بوده است. رویکرد ما در زمان ورود به گونه‌ای بود که احساس می‌کردم برخی از رویکرد‌ها متمرکز نبود و اگر هم برخی از فعالیت‌ها وجود داشته؛ این فعالیت‌ها به یک سو مجموعه را پیش نبرده است. کاری که من در این مدت انجام دادم ایجاد تمرکز روی نیرو‌ها و بُردار‌های مختلفی است که این مجموعه را پیش می‌برد تا در مسیر مستقیم حرکت کند. مهم‌ترین اولویتی که ما داریم افزایش مخاطب در دسترس رسانه ملی در فضای مجازی است. حضور مؤثر ما در قالب تعداد مخاطبی که در روز یا ماه به محتوای تولیدی و تأمینی سازمان رجوع می‌کند را بهتر و بیشتر کنیم. این مخاطبان ممکن است در قالب‌های مختلفی درگیر شوند.البته در سال‌های آینده اهداف دیگری را اضافه خواهیم کرد.
برای آگاه سازی مردم چه کار‌هایی انجام داده اید؟
حقیقت این است که فضای مجازی تفکر حکمرانی مبتنی بر ممنوعیت یا عدم مشاهده را به سختی برمی تابد و این تفکر، کمترین تأثیر را دارد. بهترین روش برای پیشگیری از آسیب‌ها برای دسترسی به این اخبار ناصحیح و رسانه‌های معاند آماده سازی باور‌ها و فکر مردم است.
اینکه مرجعیت رسانه‌های بیگانه را زیر سؤال ببریم ویا این ایده که ما بتوانیم رسانه‌های بیگانه و سطح دسترسی به آن را محدود کنیم در فضای مجازی ناممکن است, اما می‌توانیم مردم را به این باور مجهز کنیم که هر چیزی که شنیدید را باور نکنید. یعنی می‌شود واکسینه کردن پیش از درمان را انجام داد. البته کار سختی است چرا که خبرگزاری‌های بیگانه مغرضانه اخبار را نشان می‌دهند و ایجاد اعتماد در جوانان کار مشکلی است، اما حرکت‌هایی برای این کار شده است.
از فعالیت در سطح استان‌ها بگویید؟
۸۰ درصد جمعیت ما خارج از تهران هستند که به طور متنوع در استان‌ها توزیع شده اند و بیشترین رشد مصرف محتوای فضای مجازی در استان‌ها اتفاق می‌افتد. دسترسی به اینترنت در شهرستان‌ها و روستا‌ها به سرعت گسترش یافته است بنابراین فعالیت و حضور ما در استان‌ها بسیار اهمیت دارد. در بخش تولید محتوا هم ظرفیت‌های استان‌ها بسیار بالا وکم نظیر است یعنی استعداد‌های ناشکفته ای در دبیرستان‌ها و دانشگاه‌ها و مراکز مختلف استان‌ها وجود دارد که کشف آن‌ها می‌تواند منجر به تحول بسیار بزرگ در حوزه تولید محتوا شود که این هم گنج مستور استانهاست. بنابراین این اتفاق به شکل موازی در حال شکل گیری است.
در اداره کل استان‌ها که بسیار فعال عمل می‌کنند برای هر استان یک معاون فضای مجازی در نظر گرفته شده است که فعالیت آن معاونت مبتنی برهمین دو اصلی است که عرض کردم. اول اینکه شبکه‌های متنوعی که برای هر استان معمولا وجود دارد وشبکه‌های توزیعی که در شبکه‌های مختلف اجتماعی وجود دارد که با هماهنگی و انسجام یکدیگر تولید محتوا در فضای مجازی را برای مخاطبان رسانه به ارمغان می‌آورند. در برخی از استان‌ها تولیدات بسیار جالب وکم نظیری را شاهد هستیم که با کمترین هزینه و صرفا متکی بر استعداد‌های جوانان با هوش، در دوردست‌ترین نقاط یک استان تولید می‌شود و با بازخورد‌های بسیار خوبی از سوی مخاطبان در فضای مجازی روبرو می‌شود.این اتفاق‌ها در معاونت‌های ما در حال پی گیری است و در یکی دو سال گذشته الحمدالله خروجی‌های خوبی هم داشتیم.
چقدر از نیرو‌های جوان استفاده می‌کنید؟
الحمد الله ما جزو جوان‌ترین معاونت‌های سازمان هستیم و ادارات کل بسیار خوب، جوان، با استعداد، باهوش وتاثیرگذار داریم. به نظرم بهترین ویژگی جوان، امید است، این حس امیدواری جادوی ویژه‌ای است، با این تفکر که ما باید قله‌های بلند را کشف کنیم، اقتضای فضای مجازی امیدواری است. امیدواری به رشد ونمو و در هم شکستن سقف‌های شیشه‌ای مجازی که با حضور مدیران ونیرو‌های جوان در این حوزه محقق می‌شود. این منطق که از تجربه بزرگان هم باید کمک گرفت وجود دارد و البته در مجموعه ما هم هستند افرادی که با تجربه تر هستند و از تجربیاتشان استفاده می‌شود، اما در حوزه‌های عملیاتی استفاده از جوانان ومدیران جوان‌تر ترجیح بنده است که این کار را انجام داده وادامه خواهیم داد.
استقبال مخاطبان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
این توضیح که عرض می‌کنم نه به جهت اینکه عضوی از سازمان صداوسیما هستم، تعداد مخاطبان فضای مجازی رسانه ملی به خاطر تولیدات حرفه ای نسبت به سایر تولیدکننده‌ها غیر حرفه‌ای بسیار بالاست.مجموعه‌ای که حجم زیادی از محتوای حرفه‌ای تولیدی در فضای مجازی دارد و برای مخاطبان جذاب است و محتوایش دیده می‌شود.به طور مثال یکی از قسمت‌های سریال «ستایش» طی چهار تا پنج روز به تنهایی یک میلیون بازدید می‌گیرد، محتوای سریالی که مخاطبان می‌توانندآن را رایگان از تلویزیون تماشا کنند وبه سمت فضای مجازی نروند که البته این آمار فقط برای یکی از پلتفرم‌های ما اتفاق افتاده است که اگر جمع بندی شود شاید این آمار به چند میلیون بازدید برسد و این هنر تولید و کیفیت بالای محتوا را نشان می‌دهد.خدارا شاکرم که با وجود تمام فضا‌های مجازی ناسالم فارسی زبان، باز هم مردم و مخاطبان از محتوای تولیدی سازمان صداوسیما استفاده می‌کنند والحمدالله که سازمان تا الان حمایت‌های بسیار خوبی داشته است.
