به مناسبت سالروز شهادت امام حسن مجتبی (ع) تعدادی از احادیث مهم و اخلاقی ایشان در متن زیر آمده است که آن را می‌خوانید.
حدیث اول
اخبار مذهبی - امام حسن (ع) می‌فرماید:
أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ مَنْ نَصَحَ لِلَّهِ وَ أَخَذَ قَوْلَهُ دَلِیلًا هُدِیَ لِلَّتِی هِیَ أَقْوَمُ وَ وَفَّقَهُ اللَّهُ لِلرَّشَادِ وَ سَدَّدَهُ لِلْحُسْنَى فَإِنَّ جَارَ اللَّهِ آمِنٌ مَحْفُوظٌ وَ عَدُوَّهُ خَائِفٌ مَخْذُولٌ فَاحْتَرِسُوا مِنَ اللَّهِ بِکَثْرَةِ ِ الذِّکْر
هان اى مردم! کسى که براى خدا نصیحت کند و کلام خدا را راهنماى خود گیرد، به راهى پایدار رهنمون شود و خداوند او را به رشد و هدایت موفّق سازد و به نیکویى استوار گرداند، زیرا پناهنده به خدا در امان و محفوظ است و دشمن خدا ترسان و بى یاور است و با ذکر بسیار، خود را از [معصیت خدا]بپایید.
(تحف العقول ص ۲۲۷)
حدیث دوم
امام حسن (ع) می‌فرماید:
بَینَ الْحَقِّ وَ الْباطِلِ أَرْبَعُ أَصابِعَ، ما رَأَیتَ بِعَینَیکَ فَهُوَ الْحَقُّ وَ قَدْ تَسْمَعُ بِأُذُنَیکَ باطِلاً کَثیرًا
بین حقّ و باطل به اندازه چهار انگشت فاصله است، آنچه با چشمت بینى حقّ است و چه بسا با گوش خود سخن باطل بسیارى را بشنوى.
(تحف العقول ص ۲۲۹)
حدیث سوم
امام حسن (ع) می‌فرماید:
أَلتَّقْوى بابُ کُلِّ تَوْبَة وَ رَأْسُ کُلِّ حِکْمَة وَ شَرَفُ کُلِّ عَمَل بِالتَّقْوى فازَ مَنْ فازَ مِنَ الْمُتَّقینَ.»
تقوا و پرهیزکارى سرآغاز هر توبه اى، و سرّ هر حکمتى، و شرف و بزرگى هر عملى است، و هر که از با تقوایان کامیاب گشته به وسیله تقوا کامیاب شده است.
(تحف العقول ص ۲۳۲)
حدیث چهارم
امام حسن (ع) می‌فرماید:
إِنَّمَا الْخَلیفَةُ مَنْ سارَ بِسیرَةِ رَسُولِ اللّهِ (صلى الله علیه وآله وسلم) وَ عَمِلَ بِطاعَةِ اللّهِ وَ لَعَمْرى إِنّا لاَعْلامُ الْهُدى وَ مَنارُ التُّقى.»
خلافت فقط از آنِ کسى است که به روش رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) برود، و به طاعتِ خدا عمل کند، و به جان خودم سوگند که ما اهل بیت نشانه هاى هدایت و جلوه هاى پرفروغ پرهیزگارى هستیم.
(تحف العقول ص ۲۳۳)
حدیث پنجم
امام حسن (ع) می‌فرماید:
قِیلَ فَمَا الْکَرَمُ قَالَ الِابْتِدَاءُ بِالْعَطِیَّةِ قَبْلَ الْمَسْأَلَةِ وَ إِطْعَامُ الطَّعَامِ فِی الْمَحْلِ قِیلَ فَمَا الدَّنِیئَةُ قَالَ النَّظَرُ فِی الْیَسِیرِ وَ مَنْعُ الْحَقِیر
از امام مجتبى سؤال شد: کرم چیست؟ فرمود: آغاز به بخشش نمودن پیش از درخواست نمودن و اطعام نمودن در وقت ضرورت و قحطى. سؤال شد: دنائت و پستى چیست؟ فرمود: کوچک بینى و دریغ از اندک.
(تحف العقول ص ۲۲۵)
حدیث ششم
امام حسن (ع) می‌فرماید:
ما تَشاوَرَ قَوْمٌ إِلاّ هُدُوا إِلى رُشْدِهِمْ.
هیچ قومى با همدیگر مشورت نکنند، مگر آن که به رشد و کمالشان هدایت شوند.
(تحف العقول ص ۲۳۳)
حدیث هفتم
امام حسن (ع) می‌فرماید:
اللُّؤْمُ أَنْ لا تَشْکُرَ النِّعْمَةَ
پستى آن است که شکر نعمت را نکنى.
(تحف العقول ص ۲۳۳)
حدیث هشتم
امام حسن (ع) می‌فرماید:
أَلْعارُ أَهْوَنُ مِنَ النّارِ
ننگ آسانتر از دوزخ است.
(تحف العقول ص ۲۳۴)
حدیث نهم
امام حسن (ع) می‌فرماید:
قالَ الْحَسَن (علیه السلام) لِبَعْضِ وُلْدِهِ: یا بُنَىَّ لا تُواخِ أَحَدًا حَتّى تَعْرِفَ مَوارِدَهُ وَ مَصادِرَهُ فَإِذَا اسْتَنْبطْتَ الْخُبْرَةَ وَ رَضیتَ الْعِشْرَةَ فَآخِهِ عَلى إِقالَةِ الْعَثْرَةِ وَ الْمُواساةِ فِى الْعُسْرَةِ
امام حسن (علیه السلام) به یکى از فرزندانش فرمود: اى پسرم! با احدى برادرى مکن تا بدانى کجا‌ها مى رود و کجا‌ها مى آید، و، چون از حالش خوب آگاه شدى و معاشرتش را پسندیدى با او برادرى کن به شرط این که معاشرت، بر اساس چشم پوشى از لغزش و همراهى در سختى باشد.
(تحف العقول ص ۲۳۳)
حدیث دهم
امام حسن (ع) می‌فرماید:
لا تُجاهِدِ الطَّلَبَ جِهادَ الْغالِبِ وَ لا تَتَّکِلْ عَلَى الْقَدَرِ إِتَّکالَ المُسْتَسْلَمِ.
چون شخص پیروز در طلب مکوش، و، چون انسان تسلیم شده به قَدَر اعتماد مکن [بلکه با تلاش پیگیر و اعتماد و توکّل به خداوند، کار کن](تحف العقول ص ۲۳۳)
حدیث یازدهم
امام حسن (ع) می‌فرماید:
أَلْقَریبُ مَنْ قَرَّبَتْهُ الْمَوَدَّةُ وَ إِنْ بَعُدَ نَسَبُهُ، وَ الْبَعیدُ مَنْ باعَدَتْهُ المَوَدَّةُ وَ إِنْ قَرُبَ نَسَبُهُ
خـویشاونـد کسـى است کـه دوستـى و محبّت، او را نـزدیک کرده باشد و اگـر چـه نـژادش دور بـاشد؛ و بیـگانـه کسـى است کـه از دوستـى و محبّت به دور است و گرچه نژادش نزدیک باشد.
کافی (ط-الاسلامیه) ج ۲، ص ۶۴۳، ح ۷ - تحف العقول ص ۲۳۴
حدیث دوازدهم
امام حسن (ع) می‌فرماید:
مَنِ اتَّکَلَ عَلى حُسْنِ الاْخْتِیارِ مِنَ اللّهِ لَهُ لَمْ یتَمَنَّ أَنـَّهُ فى غَیرِ الْحالِ الَّتى إِخْتارَهَا اللّهُ لَهُ
هر که به نیک گزینى خداوند دلگرم باشد، آرزو نمى کند در وضعى جز آنچه خدا برایش برگزیده، باشد.
(تحف العقول ص ۲۳۴)
حدیث سیزدهم
امام حسن (ع) می‌فرماید:
إِنَّ أَبْصَرَ الأَبـْصارِ ما نَفَذَ فِى الخَیرِ مَذْهَبُهُ، وَ أَسْمَعُ الاْسـْماعِ ما وَعَى التَّذْکیرَ وَ انْتَفَعَ بِهِ، أَسْلَمُ الْقُلُوبِ ما طَهُرَ مِنَ الشُّبُهاتِ
همانا بیناترین دیده‌ها آن است که در طریق خیر نفوذ کند، و شنواترین گوش‌ها آن است که پند و اندرز را در خود فرا گیرد و از آن سود برد، سالمترین دل‌ها آن است که از شبهه‌ها پاک باشد.
(تحف العقول ص ۲۳۵)
حدیث چهاردهم
امام حسن (ع) می‌فرماید:
إِنَّ مَنْ طَلَبَ الْعِبادَةَ تَزَکىّ لَها، إِذا أَضَرَّتِ النَّوافِلُ بِالْفَریضَةِ فَارْفَضُوها.»
به راستى هر که عبادت را به خاطر عبادت طلب کند خود را تزکیه نموده است. هر گاه مستحبّات به واجبات زیان رساند آن را ترک کنید.
(تحف العقول ص ۲۳۶)
حدیث پانزدهم
امام حسن (ع) می‌فرماید:
لا یغُشُّ الْعاقِلُ مَنِ اسْتَنْصَحَهُ.
عاقل و خردمند به کسى که از او نصیحت و اندرز خواهد، خیانت نکند.
(تحف العقول ص ۲۳۶)
حدیث شانزدهم
امام حسن (ع) می‌فرماید:
إِذا لَقِىَ أَحَدُکُمْ أَخاهُ فَلْیقَبِّلْ مَوْضِعَ النُّورِ مِنْ جَبْهَتِهِ.»
هر گاه یکى از شما برادر خود را ملاقات کند، باید که محلّ نور پیشانى (یعنى محلّ سجده) او را ببوسد.
(تحف العقول ص ۲۳۶)
حدیث هفدهم
امام حسن (ع) می‌فرماید:
«قالَ (علیه السلام) لِرّجُل: إِیاکَ أَنْ تَمْدَحَنِى فَأَنـَا أَعْلَمُ بِنَفْسِى مِنْکَ أَوْتُکَذِّبَنِى فَإِنَّهُ لا رَأْىَ لِمَکْذُوب أَوْ تَغْتابَ عِنْدِى أَحَدًا.»
امام به شخصى فرمود: مبادا مرا ستایش کنى، زیرا من خود را بهتر مى شناسم، یا مرا دروغگو شمارى، زیرا دروغگو اندیشه و عقیده [ثابتى]ندارد، یا کسى را نزد من بدگویى نمایى.
(تحف العقول ص ۲۳۶)
حدیث هجدهم
امام حسن (ع) می‌فرماید:
أُوصیکُمْ بِتَقْوَى اللّهِ وَ إِدامَةُ التَّفَکُّرِ فَإِنَّ التَّفَکُّرَ أَبُو کُلِّ خَیر وَ أُمُّهُ
شما را به پرهیزگارى و ترس از خدا و ادامه تفکّر و اندیشه سفارش مى کنم، زیرا که تفکّر و اندیشه، پدر و مادر تمام خیرات است.
(مجموعه ورام ج ۱، ص ۵۲)
حدیث نوزدهم
امام حسن (ع) می‌فرماید:
صاحِبِ النّاسَ بِمِثْلِ ما تُحِبُّ أَنْ یصاحِبُوکَ
چنان با مردم مصاحبت داشته باش که خود دوست دارى به همان گونه با تو مصاحبت کنند.
(نزهة الناظر و تنبیه الخاطر ص ۷۹)
حدیث بیستم
امام حسن (ع) می‌فرماید:
لا أَدَبَ لِمَنْ لا عَقْلَ لَهُ، وَ لا مُرُوَّةَ لِمَنْ لاهِمَّةَ لَهُ، وَ لا حَیاءَ لِمَنْ لا دینَ لَهُ
کسى که عقل ندارد، ادب ندارد و کسى که همّت ندارد، جوانمردى ندارد و کسى که دین ندارد، حیا ندارد.
(بحار الانوار (ط-بیروت) ج ۷۵، ص ۱۱۱، ح ۶)
حدیث بیست و یکم
امام حسن (ع) می‌فرماید:
عَلِّمِ النّاسَ عِلْمَکَ وَ تَعَلَّمْ عِلْمَ غَیرِکَ
مردم را با دانشت، دانش بیاموز و خود نیز دانش دیگران را فراگیر.
(بحار الانوار (ط-بیروت) ج ۷۵، ص ۱۱۱، ح ۶)
حدیث بیست و دوم
امام حسن (ع) می‌فرماید:
لَا تَأْتِ رَجُلًا إِلَّا أَنْ تَرْجُوَ نَوَالَهُ وَ تَخَافَ یَدَهُ أَوْ یَسْتَفِیدَ مِنْ عِلْمِهِ أَوْ تَرْجُوَ بَرَکَةَ دُعَائِهِ أَوْ تَصِلَ رَحِماً بَیْنَکَ وَ بَیْنَه
نزد کسى مرو، مگر آن که به بخشش او امیدوار، یا از قدرتش بیمناک، یا از دانشش بهره مند، یا به برکت و دعایش امیدوار باشى، یا آن که بین تو و او پیوند خویشاوندى اى باشد.
(بحار الانوار (ط-بیروت) ج ۷۵، ص ۱۱۱، ح ۶)
حدیث بیست و سوم
امام حسن (ع) می‌فرماید:
لا غِنى أَکْبَرُ مِنَ الْعَقْلِ وَ لا فَقْرَ مِثْلُ الْجَهْلِ وَ لا وَحْشَةَ أَشَدُّ مِنَ الْعُجْبِ، وَ لا عَیشَ أَلَذُّ مِنْ حُسْنِ الْخُلْقِ
هیچ بى نیازى بزرگتر از عقل و هیچ فقرى مانند جهل و هیچ وحشتى سخت‌تر از خودپسندى و هیچ عیشى لذّت بخشتر از خوش اخلاقى نیست.
(بحار الانوار (ط-بیروت) ج ۷۵، ص ۱۱۱، ح ۶)
حدیث بیست و چهارم
امام حسن (ع) می‌فرماید:
إِنَّ عَلِیا بابٌ مَنْ دَخَلَهُ کانَ مُؤْمِنًا وَ مَنْ خَرَجَ مِنْهُ کانَ کافِرًا.
على (علیه السلام) دروازه ایمان است، هر که داخل آن شد مؤمن و هر که خارج از آن شد کافر است.
(ریاض الابرار ج ۱، ص ۱۱۵)
حدیث بیست و پنجم
امام حسن (ع) می‌فرماید:
وَ الَّذِی بَعَثَ مُحَمَّداً صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بِالْحَقِّ نَبِیّاً لَا یَنْقُصُ أَحَدٌ مِنْ حَقِّنَا إِلَّا نَقَصَهُ اللَّهُ مِنْ عَمَلِه
قسم به خدایى که محمّد (صلى الله علیه وآله وسلم) را به حقّ برانگیخت، هیچ کس از حقّ ما اهل بیت چیزى را کم نکند، مگر آن که خداوند از عملش چیزى را کم گرداند.
(نزهة الناظر و تنبیه الخاطر ص ۷۳)
حدیث بیست و ششم
امام حسن (ع) می‌فرماید:
التَّبَرُّعُ بِالْمَعْرُوفِ، وَ الْإِعْطَاءُ قَبْلَ السُّؤَالِ، مِنْ أَکْبَرِ السُّؤْدَد
آغاز نمودن به نیکى و بذل و بخشش، پیش از درخواست نمودن، از بزرگترین شرافت‌ها و بزرگى هاست.
(نزهة الناظر و تنبیه الخاطر ص ۷۱)
حدیث بیست و هفتم
امام حسن (ع) می‌فرماید:
أَنـَا الضّامِنُ لِمَنْ لَمْ یهْجِسْ فى قَلْبِهِ إِلاَّ الرِّضا أَنْ یدْعُوَ اللّهَ فَیسْتَجابُ لَهُ
کسى که در قلبش جز رضا و خشنودى خدا خطور نکند، چون خدا را بخواند، من ضامن اجابت دعاى او هستم.
(کافی (ط-الاسلامیه) ج ۲، ص ۶۲، ح ۱۱)
حدیث بیست و هشتم
امام حسن (ع) می‌فرماید:
مَنْ عَبَدَ اللّهَ عَبَّدَ اللّهُ لَهُ کُلَّ شَىْء
کسى که خدا را اطاعت و عبادت کند، خداوند همه چیز را مطیع او گرداند.
مجموعه ورام ج ۲، ص ۱۰۸
حدیث بیست و نهم
امام حسن (ع) می‌فرماید:
اعلموا ان الله لم یخلقکم عبثا ولیس بتارککم سدی، کتب آجالکم و قسم بینکم معائشکم لیعرف کل ذی لب منزلته و ان ما قدر له و ما صرف عنه فلن یصیبه
ای بندگان خدا بدانید که خداوند شما رابیهوده نیافریده است و بحال خود رها ننموده، مدت عمرتان را نوشته، و روزی شما را بینتان قسمت کرده تا هر خردمندی قدر و ارزش خود را بداند و بفهمد جز آنچه مقدر شده هرگز به او نمی‌رسد
تحف العقول، ص ۲۳۴)
حدیث سی ام
امام حسن (ع) می‌فرماید:
ما تَشاوَرَ قَومٌ إلاّ هُدُوا إلى رُشدِهِم
هیچ قومى با یکدیگر مشورت نکردند مگر آن که به راه پیشرفت خود رهنمون شدند.
تحف العقول، ص۲۳۳
