به گزارش افکارنیوز به نقل از خراسان،"شما تعطيلات نوروز امسال را کجا مي رويد؟" پاسخ اين سئوال تا چند سال قبل بالطبع يکي از شهرهاي کشور بود ولي طي ۲-۳سال اخير، پاسخ اين پرسش بهراحتي قابل پيش بيني نيست. ممکن است پاسخ بشنوي: ارمنستان، آنتاليا، دبي، باکو،مالزي، تايلند و. . . همين طور دورتر و دورتر. شايد به دليل همين تغيير رويکرد مردم است که طي چند سال اخير آژانس هاي مسافرتي نيز به جاي تبليغ آب گرم سرعين از دنياي آبي دبي و آنتاليا مي گويند و به جاي معرفي بناهاي تاريخي و زيباي کردستان از معابد هند مي گويند و تاج محل آن کشور. از آن سو نيز کشورهاي مقصد با شناخت دقيق تقاضاهاي رو به افزايش از طرف ايران، در حال توسعه و گسترش امکانات گردشگري و رفاهي خود هستند به گونه اي که گوي سبقت را از يکديگر ربوده اند. همچنان که مي بينيم ارمنستان با چه سرعتي خود را آماده پذيرايي از خيل گردشگران ايراني مي کند. مقامات گردشگري ترکيه منتظر پذيرايي از ۲ ميليون ايراني اند که قرار است تعطيلات نوروز را در آن کشور بگذرانند. اين در حالي است که تورهاي مسافري کشور سعي دارند مشتريان خود را راضي کنند تا به کشورهاي ديگر به ويژه، آسياي جنوب شرقي بروند.

روزنامه " حریت " چاپ استانبول نوشته بود گردشگران ایرانی در نوروز، رونق تازه ای به اقتصاد این کشور می بخشند. مقامات گردشگری این کشور نیز با خوشحالی، انتظار دارند گردشگران ایرانی امسال رکورد شکنی کنند.

از جمله " ساران یولیسوی " مدیر اتحادیه آژانس های مسافرتی ترکیه(تورساب) اواخر سال گذشته در مصاحبه با خبرگزاری آناتولیا اعلام کرده بود: علاقه ایرانیان به سفر ترکیه تا حد زیادی در سال‌های اخیر افزایش یافته‌است. به گفته وی درسال ۲۰۱۰ تعداد گردشگران ایرانی که از ترکیه دیدار کردند، ۳۶ درصد افزایش یافت و بر اساس آمار بیش از ۱.۸ میلیون ایرانی فقط دراین مدت از ترکیه بازدید کرده بودند. آن ها اکنون(پارسال) منتظرند در تعطیلات نوروز سال ۹۰ شمسی، رکورد حضور ۲ میلیون ایرانی در آسیای صغیر را بشکنند. آن ها می گویند هر ایرانی زمانی که وارد همسایه غربی اش می شود، به طور میانگین ۱۰روز در ترکیه سپری می کند.

در این بین سرمایه های ایرانی است که در این ایام به جای هزینه شدن در صنعت گردشگری داخلی از کشور خارج می شود و صنعت گردشگری دیگر کشورها را رونق می بخشد. پس حق داری این سئوال را مطرح کنی که چرا برخی هم وطنانمان ترجیح می دهند به جای سفرهای داخلی به گشت و گذار خارجی بروندو چرا این تعداد رو به افزایش است؟

خروج ۴ میلیارد دلار

اردیبهشت ماه سال جاری بود که خبرگزاری ها از خروج ۴ میلیون گردشگر ایرانی در نوروز خبر دادند و اعلام کردند محاسبات نشان می دهد آن ها حداقل ۴ هزار میلیارد تومان با خود از کشور خارج کردند. با وجود این اگر از تبعات اقتصادی متفاوت سفرهای داخلی و خارجی در حد کلان صرف نظر شود، ‌ باز هم کشش و جهت گیری بیشتر مردم به هر یک از آن ها از جنبه‌های گوناگون برای پژوهشگران و برنامه‌ریزان گردشگری مهم است.

با نگاهی به فهرست تورهای ارزان قیمت کشورهای هم جوار از ۵۰۰ هزار تومان گرفته تا گردشگری در آن سوی جنگل های آمازون که قیمتی بالاتر از ۴ میلیون تومان دارد، می توان با ساده ترین برآوردها، کمترین میزان خروج هر یک از این گردشگران از کشور را یک هزاردلار(محاسبه ریالی اش با خودتان!) محاسبه کرد. هر چند اگر هزینه های حدود ۲میلیون تومان(محاسبه ارزی این هم با خودتان) با هزینه رفت و برگشت و سوغات و نیز لحاظ شود، هر نفر حدود ۳ تا ۴ هزار دلار از کشور خارج می کند. شاید با نگاهی به عدد برآوردهای اولیه این خروج عظیم سرمایه این طور برآورد شود: مردمی که برای گذراندن تعطیلات خود در خارج از کشور، این هزینه را متحمل شده اند، قیمتی بیش از حد معمول را پرداخته اند، ولی بررسی های کارشناسان نشان می دهد این مبلغ، چندان هم به ضرر و زیان گردشگران نبوده است.

در حالی که تور هوایی کیش با ۳ شب اقامت، حدود ۶۰۰هزار تومان قیمت دارد و یا تور هوایی شیراز(از مشهد) بیش از ۴۵۰ هزار تومان تمام می‌شود با همان شرایط، یعنی سفر هوایی و ۳ شب اقامت، تور دبی حدود ۷۵۰ هزار تومان و تور ارمنستان ۷۰۰ هزار تومان قیمت دارد و این در حالی است که تور زمینی همین کشور کمی بیش از ۴۰۰ هزار تومان می‌شود و این یعنی مسافر بسته به بودجه خود امکان انتخاب در سفر خارجی را هم دارد.

تهدید برای ما فرصت برای دیگران!

کارشناسان صنعت گردشگری می گویند یکی از دلایل مهم افزایش سفرهای خارجی، گران بودن نسبی سفرهای داخلی است. کشورهای اطراف ایران، با استفاده از این واقعیت و نیز شناسایی نیازهای گردشگران ایرانی و برداشتن برخی از محدودیت ها، توانستند نوروز سال گذشته بیش از ۶ درصد جمعیت کشور را به سمت خود جذب کنند.

یک کارشناس گردشگری و مدرس دانشگاه در این باره می گوید: قیمت قطعا یکی از عوامل است اما در کنار آن باید سایر متغیرها از جمله کیفیت خدمات را نیز در نظر گرفت. مقاصدی مثل ترکیه، ‌ارمنستان، مالزی یا امارات درباره بازار ایران کار می‌کنند. نیازهای مسافر ایرانی را می‌شناسند و برای رفع نیازها سرمایه‌گذاری می‌کنند.

به گفته " اسماعیل قادری " گردشگری که به خارج از کشور می‌رود، ‌ برخی محدودیت‌ها را دیگر احساس نمی‌کند. کشورهای همسایه نیز بر این نقطه ضعف‌ها کار می‌کنند. به نظر می‌رسد که این عامل قوی‌تر و مهم‌تر از قیمت باشد. تور مالزی را مقایسه کنید. قیمت تورهای نوروزی مالزی خیلی بیشتر از سایر مواقع بود و از طرف دیگر سطح خدمات پایین آمده بود. وعده هتل ۴ ستاره داده و مسافر را به هتل ۳ ستاره برده بودند اما باز هم ایرانیان زیادی به مالزی رفته‌اند.

خروج ناآگاهانه

ولی جدای از موضوع جذابیت‌های گردشگری و برنامه‌ریزی کشورهای همسایه برای جذب گردشگر ایرانی، ‌ آیا تفاوت خدمات نیز نقشی در این زمینه ایفا می‌کند؟ " کامران هادی زاده " کارشناس سازمان میراثفرهنگی، گردشگری و صنایع دستی معتقد است: اگر نگوییم همه ولی بخشی از آن ها که می‌روند سفر، فرق هتل ۴ ستاره و ۵ ستاره و تفاوت خدمات‌شان را نمی‌دانند. در این که سطح خدمات گردشگری در ایران پایین است شکی نیست اما این تفاوت نقش به سزایی در انتخاب مقصد ندارد و به نظر می‌رسد خیلی از مسافران آگاهانه و براساس کیفیت خدمات، ‌ مقصد را انتخاب نمی‌کنند.

وی اضافه می کند: به بیان دیگر، مسافران ترجیح می دهند تنها به علت تبلیغاتی که انجام می شود در مکان هایی اقامت کنند که مطابق وعده تبلیغاتی نباشد، ولی به آن چه می خواهند، دسترسی داشته باشند.

وی تاکید می کند: ضرر فاحش صنعت گردشگری ایران در نوروز ۹۰ به اندازه ای بزرگ به نظر می رسد که تنها دست بر پشت دست کوبیدن هنگام دیدن آمار نجومی خروج ۴ میلیون نفر گردشگر ایرانی، کافی نیست.

" هادی زاده " می گوید: این حجم از گردشگران در بازه زمانی ۱۴ روزه تعطیلات، به اندازه ای ظرفیت تغییر در زیرساختار گردشگری ایران را دارند که محاسبه آن، کار سختی نیست. با وجود این، گران بودن مسافرت در داخل، برخی محدودیت ها که بارها به آن اشاره شده و تبلیغات پررنگ تورگردانان خارجی، کار خود را می کند و خروج سرمایه از کشور همچنان ادامه خواهد یافت.

هدف ارزان بعدی

هر چند هیچ گاه آمار دقیقی از میزان گردشگران ایرانی که برای تعطیلات به خارج از کشور می روند، منتشر نشده، ولی مروری بر فعالیت شرکت های گردشگری و تورگردانان نشان می دهد به جز کشورهای هم جوار، دومین مقصدی که هدف گردشگران ایرانی شمرده می شود، کشورهای جنوب شرق آسیا به ویژه مالزی است که از لحاظ اقتصادی نیز در ردیف تورهای ارزان قیمت شمرده می شود. تورگردانان امیدوارند با بردن گردشگران ایرانی به مالزی و تایلند، جنوب شرق آسیا را به عنوان هدف گردشگری جایگزین ترکیه و امارات برای آن هایی که هنوز ترجیح می دهند ایام نوروز را به آن طرف آب بروند، معرفی کنند.

از طرف دیگر، گزارش هایی از تاثیر گذاری اجرای قانون هدفمندی یارانه ها بر مسافرت های داخلی، منتشر شده است. هر چند رئیس جمهور در یکی از اظهاراتش در سال گذشته درباره مسافرت در ایام نوروز گفته بود هدفمندی یارانه ها به معنی کاهش سفر در ایام نوروز نیست، ولی فعالان این صنف، بارها اعلام کرده اند به علت گران شدن بهای سوخت و تمایل نداشتن مردم برای خرید بسته های گردشگری گران، وضعیت گردشگری داخلی نیز چندان تعریفی ندارد.

آن ها می گویند به دلیل گران شدن هزینه مسافرت در داخل کشور، احتمال این که مردم برای گذراندن تعطیلات خود به خارج از مرزها بروند، چندان بیراه نیست.

آخرین برگ تورهای داخلی

از طرف دیگر، بررسی بازار تبلیغات گردشگری داخلی در نوروز ۹۰ نشان می دهد فعالان این صنف، بیشتر ترجیح می دهند از عامل " ارزانی " برای جذب مشتریان خود استفاده کنند. به عنوان مثال ارائه تخفیف ۵۰ درصدی برای هتل های استان تهران، یکی از مشوق‌های اقتصادی بود که صاحبان هتل ها امیدوار بودند برای جذب گردشگران موثر واقع شود.

رئیس جامعه هتل داران اصفهان نیز از افزایش نیافتن هزینه هتل ها نسبت به سال گذشته در این شهر گردشگری خبر داده و از مردم خواسته بود برای سفر به این شهر، مانند سال های گذشته روی مهمان نوازی اصفهانی ها حساب کنند.

تورگردانان متفرقه نیز سعی کرده بودند با مخاطب قرار دادن سلیقه اقتصادی پسند گردشگران، از آن ها بخواهند به جای رفتن به خارج از کشور، گوشه و کنار سرزمین خود را با پرداخت بهای اندکی، سیاحت کنند ولی امسال همین تلاش هم دیده نمی شود. گویی تور گردانان داخلی نیز نا امید شده و حتی در پی تغییر رویکرد هستند.

در این بین بد نیست نگاهی خوش بینانه هم داشته باشیم به آمار سفرهای داخلی ایام نوروز ۱۳۹۰. رئیس ستاد تسهیلات سفرهای کشور، پس از پایان تعطیلات نوروزی ۱۳۹۰ در شرح آمار نهایی نوروزی در بخش نفر - شب اقامت، اظهار کرد: سفرهای هم وطنان در این مدت زمان، ثبت ۵۲ میلیون و ۴۷۷ هزار نفر - شب اقامت را به دنبال داشته که این آمار در مقایسه با مدت زمان مشابه سال قبل، برابر ۴۱ میلیون و ۴۲۰ هزار نفر - شب اقامت، رشد ۶/۲۶ درصدی میزان اسکان مسافران نوروزی را به همراه داشته است.

در پایان بد نیست برای درک فرصتی که از دست رفته و فرصت های عظیم تر آینده به این مسئله اشاره شود که فعالان حوزه گردشگری ۱۴ روز تعطیلات نوروز و ۳ ماه تابستان را به عنوان اصلی ترین فصل گردشگری ایرانی می دانند و هنوز ۳ ماه پر مسافرت آینده در راه است.

به نظر مي رسد با برنامه ريزي صحيح و تدابير ويژه ضرورت دارد که از خروج ميلياردها تومان سرمايه از کشور پيشگيري کرد.