گروه اجتماعی- تجربه والدگری، مطلب بسیار مهمی در روانشناسی است که در کتاب های مختلف و منابع گوناگون کم تر یا ناقص به آن پرداخته شده است.
آقای دکتر علیرضا ملازاده، دکتری روانشناسی وآموزش کودکان استثنایی؛ استاد و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد در ارتباط تجربه والدگری یا همان والد شدن به خبرنگار افکارنیوز چنین می گوید:
به گزارش افکارنیوز، تجربه والدگری، مطلب بسیار مهمی در روانشناسی است که در کتاب های مختلف و منابع گوناگون کم تر یا ناقص به آن پرداخته شده است. از زمانی که پدر و مادر مطلع می شوند به زودی صاحب فرزند خواهند شد، احساسات و هیجانات مختلفی را تجربه می کنند.
کدام یک از پدر یا مادر، هیجان والد شدن را تجربه می کند؟
اخبار اجتماعی- مادرها به نسبت پدر ها هیجانات عمیق تری را تجربه می کنند. درست است که بارداری مربوط به جنس مونث است، اما مردان هم به نوعی هیجاناتی از قبیل: مراقبت کردن از همسر و در راه بودن یک فرزند را طی در نه ماه بارداری همسرشان ، تجربه می کنند؛ در واقع می توان گفت تجربه پدر یا مادر شدن را از بدو انعقاد نطفه داریم.
پدر و مادر در تجربه والدگری، چه مراحلی را طی می کنند؟
مرحله اول : هیجان های اولیه دوران بارداری
مرحله دوم : در ماه های میانی بارداری
مرحله سوم: بعد از زایمان تا 4الی5 سالگی کودک
مرحله چهارم: بعد از4 الی5 سالگی کودک
توضیح هر یک مراحل 4 گانه والد شدن را در ادامه توضیح می دهیم.
مرحله اول : هیجان های اولیه دوران بارداری
والدین دارای هیجانات مختلفی شامل شادی، ابهام و ترس والدین هستند.
در این مرحله سوالات زیر برای والدین مطرح می شود:
- آیا صاحب فرزند شده اند یا خیر؟
- آیا بارداری صورت گرفته است؟
- آیا زمان مناسب برای مادر و پدر شدن صورت گرفته است و آمادگی های مختلف مالی ، زمانی و هیجانی مربوط به بارداری را دارند؟
- آیا بارداری را پذیرفته ام وبارداری خواسته یا ناخواسته است؟
- اگر بارداری ناخواسته بوده می تواند مورد پذیرش طرفین واقع شود تا به یک تجربه خواسته تبدیل شود یا خیر؟
با توجه به سوالات بالا می توان نتیجه گرفت، این مرحله طیف گسترده ای را در برمی گیرد.
بیشتر بخوانید:
چگونه پاسخ پرسش های جنسی کودکان را بدهیم؟
پیچیده شدن مشکلات والد شدن در پدر و مادر چگونه شکل می گیرد؟
ابهامات، هبجانات مختلف، ترس و تردید و مشکل زمانی در پدر و مادر پیچیده تر می شود که یکی از والدین نوزاد را می خواهد و دیگری نمی خواهد.
معمولا مادران خواستار فرزند می باشند، البته درمواردی برعکس قضیه هم صادق می باشد. این خواسته یا نا خواسته بودن، هیجانات مختلفی را برای والدین به دنبال دارد و تعارض (conflict) بیشتری دارد زمانی که یکی از والدین نوازاد را می خواهد و دیگری نمی خواهد.
راه حل مشکلات هیجانی والدینی که صاحب فرزند شده اند لکن او را نمی خواهند، چیست؟
شایان توجه است که باید روی این تجربه و هیجانات مربوطهدر وال شدن اجباری برای هر دو یا یکی از والدین، کار کنیم و تجربه و هیجانات را از همان ابتدا اصلاح کنیم. در سال های پایین به دلیل ارتباط تنگاتنگی که بین جنین و مادر و جنین و پدر وجود دارد اهمیت زیادتری وجود دارد. در سال های گذشته نو روانکاوانی همچون آنافروید، ملانی کلاین روی موضوع کار کردند، اما در سال های اخیر این موضوع بیشتر در قالب نظریه های نوروسایکالوژی مطرح می شود.
در زمینه کارهای عملی مثبت در این زمینه می توان به فعالیت های زیر اشاره کرد:
- مادر و پدر با جنین صحبت کنند.
- بعد از مشخص شدن جنسیت جنین او را با اسمش صدا کنند.
- جنین را لمس کنند(touch)
- ابراز علاقه کنند و بیان کنند که ما منتظر آمدنت هستیم.
درک و شعور جنین در پذیرش حرف والدین یا محیط چگونه است؟
پدر و مادران با صحبت کردن و توضیح دادن شرایط فعلی (به فرض ماموریت داشتن پدر در زمان زایمان مادر) یک الی دو روز زمان زایمان را پس و پیش کردندو بعد از زایمان مشکلی برای جنین به وجود نیامد و کاملا سالم به دنیا آمد. همچنین مواردی از جمله تجربه و فضای روانشناختی و فیزیکی مادر و پدر در رشد جنین و زندگی آینده اش موثر است. برای مثال مادری که نقل می کرد در طی بارداری یکی از فرزندانش در سفر مکه بود ، در آینده فرزند او نسبت به دیگر فرزندانش مذهبی تر شد.
مرحله دوم : در ماه های میانی بارداری
در واقع در این مرحله به گونه ای بیشتر از ماه های اولیه ، با جنین و جنسیت و کلیت او رابطه برقرار کرده اند.
این مرحله هم ابهامات و نگرانی های خاص خود را برای والدین دارد و سوالاتی از این دسته برای والدین به ویژه مادر مطرح می شود:
سوالات و ابهامات والدین در ماه های میانی بارداری چیست؟
- آیا جنین سلامت جسمی لازم را دارد یا خیر؟
- آیا با تجربه کم می توان فرزند سالمی را متولد کرد؟
- دشواری های بارداری و زایمان را چگونه باید سپری کرد؟
هیجات منفی در دوره میان بارداری برای کدام قشر از مادران اضطراب بیشتری دارد؟
این دوره هم هیجانات منفی بیشتر به سراغ مادرانی که زمینه ی استرس را دارند، می آید. بعضی از مادرانی که از قبل اضطراب های حل نشده ای داشته اند، در این برحه از زمان اضطراب ها نمایان می شود.که جنین عقب ماندگی ذهنی نداشته باشد، اگر سن مادر بالا باشد،ممکن است او دچار اضطراب بابت امکان ابتلا فرزند به سندرم دان شود.
مرحله سوم: بعد از زایمان تا سن 4الی5 سالگی کودک
در این مرحله زن فارغ شده و در اینجا مادر و پدر تجربه والد شدن را به دست می آورند.در این قسمت هم مادر و پدر با واکنش های متفاوتی مواجه می شوند ازجمله:
- جنسیت کودک: در دوران بارداری این مورد در حد بالایی پیش بینی می شود اما ممکن است دچار خطا هایی شوند. این مورد مخصوصا برای والدینی که دارای نگرش و دیدگاه خاص نسبت به یک جنس هستند وارجحیت جنسی برای آنها مطرح می باشد، ایجاد می شود.
این اتفاق رخ می دهد که یکی از والدین جنسیت فرزند را پذیرفته است و دیگری به دلایل مختلفی همچون مادری که دو فرزند پسر داشته و خواستار فرزند دختر بوده یا بالعکس. در واقع این افراد بار هیجانی منفی دیگری را تجربه می کنند که از لحاظ بهداشت روانی ممکن است آنها را تحت تاثیر قرار دهند.
- پدیدار شناسی: تجربه والد شدن، این که به یک زن یا مرد بگویند تو در آینده صاحب فرزندی می شوی یک تجربه خاص می باشد که در واقع افراد به نوعی اگر تجربه والد شدن را نداشته باشند نمی توانند به خوبی این مسئله را درک کنند. در واقع افراد مجردی که این تجربه را ندارند به نوعی ممکن است درک کاملی از این شرایط نداشته باشند، به خانمی بگویند شما باردار هستید یا به آقایی بگویند خانم شما باردار می باشد. این تجربه خاصی را از نظر روانشناسی برای فرد به دنبال دارد. تجربه های هر فرد بسته به اینکه در چه منطقه ای از جهان زندگی می کند، متفاوت است، به عبارت دیگر تجربه یک مرد آمریکایی با یک مرد ایرانی متفاوت می باشد.
در ماه های ابتدایی که خبر بارداری را به زن و مرد می دهند و در بعد از فارغ شدن که تجربه مادر و پدر شدن شکل می گیرد، افراد هیجاناتی را در حین و بعد از فارغ شدن تجربه می کنند. این هیجانات با توجه به شرایط هر فرد متفاوت است.
هیجاناتی که در خبر بارداری برای هریک از پدر و مادر پیش می آید:
- با توجه به فضای روانشناختی که فرد در آن قرار دارد.
- نگرش های فرد در مورد تولد فرزند.
- تجربه ها و سابقه دوران رشدی خود والد..
- سبک دلبستگی فرد در دوران گذشته.
افراد در طی این دوره طیف وسیعی از تردید و ابهام، تعجب و شادی احساس رضایت یا ابدی شدن تجربه می کنند. والدین احساس می کنند صاحب موجودی شده اند که راه زندگی شان را به نوعی ادامه می دهد.
تجربه والدگری در دنیای پست مدرن چگونه است؟
در دنیای پست مدرن این تجربه والد شدن سنگین تر و پیچیده تر شده است. در نسل های گذشته تجربه والدگری ساده تر بوده و به پیچیدگی دنیای امروزه نبوده است. خانواده ای با 14فرزند دغدغه ای برای تغذیه و آموزش نداشته اند، اما امروزه تعداد فرزندان کمتر است و احساس مسوولیت و همین طور منابع اطلاعاتی برای والدین بیشتر است در واقع افراد از مسایل روانشناسی رشد و مسایل مربوط به فرزندپروری آگاه ترهستند. والدین امروزه تجربه های عمیق تر (Deep experience) و پیچیده تری را به نسبت والدین گذشته دارند.
از دیدگاه روانشناسی وجودی اختلاف زن مرد در این راستا وجود دارد، در واقع تحربه های زن و مرد در این راستا با هم تفاوت هایی دارد. به طبع مادری که نه ماه فرزند را در شکم حمل می کند تفاوت ها با پدر دارد.
تجربه های مردان امروزی در دوران بارداری
مردهای امروزی به نسبت پیشینیان خود با تجربه هایی بیشتر از مردان مرد سالار دوران های قبل روبه رو هستند مانند:
- شرکت کردن در مشاوره های مربوط به دوران بارداری .
- ارتباط برقرار کردن و پرسیدن برخی سوالات ار مختصص زنان.
- مراقبت کردن از همسر در دوران بارداری و بعد از فارغ شدن.
- تجربه خبر بارداری همسر وفارغ شدن زن متفاوت و بهتر از زمان گذشته است.
اما پیشینیان این گونه تجربه ها را نداشته و به علاوه بارداری همسرشان یک تجربه عادی و ساده تلقی می شد.
مرحله چهارم:4 الی5 سالگی تا قبل از دوران نوجوانی
این مرحله را با یک مثال شروع می کنیم:
بچه ی 4ساله از زمان تولد تا 4 سالگی تکلم و راه رفتن و یک سری نیازهای اولیه را آموزش دیده و یاد گرفته، از پنج سال به بعد در واقع مستقل تر شده برای رفتن به توالت کمکی نمی خواهد و همین طور در ادامه که وارد مدرسه می شود استقلال بیشتری را تجربه می کند و همین طورباید اشاره کرد این تجربه برای والدین هم متغیر است، بسته به سن کودک تجربه تغییر می کند.
اصلاح و درمان تجربه و هیجانات والدگری:
چنانچه اگر والدین مطلع شوند که صاحب فرزند شده اند و این اتفاق برایشان خوشایند نباشد، در اینجا باید این مورد را برایشان حل یا به عبارتی باید درمان کرد. با اصلاح و شناسایی این احساس، مشکل به سال های بعد کشیده نمی شود. باید هیجانات منفی را به هیجانات مثبت تبدیل کنیم و با این سیستم پیشگیری و درمان خیلی از اختلالات و آسیب های جدی برای کودکان پیش نمی آید.
