از اردیبهشت امسال آمریکا اعلام کرد که معافیت‌ها برای هشت کشور در زمینه واردات نفت از ایران را تمدید نخواهد کرد تا صادرات نفت ایران صفر شود. فشار‌های آمریکا برای جلوگیری از صادرات نفت ایران، هرچند مشکلاتی در این زمینه ایجاد کرده است، اما کارشناسان و فعالان بازار نفت می‌گویند ایران با ابتکارات مختلفی همچنان در حال فروش نفت است.
آمریکایی‌ها تقریباً تمامی ترفند‌هایی را که در دور قبلی تحریم‌ها ایران برای فروش نفت استفاده می‌کرد، مسدود کرده‌اند و اکنون هم به دنبال شناسایی ابتکارات جدید، اما مخفی ایران برای فروش نفت هستند. به گفته بیژن زنگنه وزیر نفت، برخی مشتریان خارجی نفت کشورمان با هدف جاسوسی و کشف این ابتکارات، تقاضای خرید نفت ایران را می‌کنند. هرچند جزئیات ابتکارات ایران برای فروش نفت، ناگفتنی است، اما در گفتگو با دو تن از افراد مطلع در حوزه صادرات نفت، تلاش کرده‌ایم بخشی از گفتنی‌ها در صادرات نفت کشور در شرایط تحریم را بیان کنیم. محسن قمصری، از سال ۱۳۶۱ در امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران مشغول به کار شد و سال‌ها به‌عنوان کارشناس عملیات و بازاریابی فرآورده‌های نفتی در شرکت ملی نفت ایران اشتغال داشت و با افزایش تجربه در حوزه‌های یادشده، به‌عنوان معاون مدیر بخش فرآورده‌های نفتی و مدتی پس‌ازآن به‌عنوان مدیر این بخش منصوب شد.
او هفت سال هم رئیس بازاریابی نفت خام در امور بین‌الملل شرکت ملی نفت بود و در مرداد ۹۲ به‌عنوان مدیر امور بین‌الملل و عضو هیات مدیره شرکت ملی نفت ایران منصوب شد و تا زمان بازنشستگی در دی‌ماه سال ۹۵ در این جایگاه فعالیت داشت. سیدمهدی حسینی هم در حوزه‌های مختلف صنعت نفت از جمله بخش‌های بالادستی، پایین‌دستی، بین‌الملل، مباحث حقوقی و طرح دعاوی نفتی ایران در لاهه، پتروشیمی، بازرگانی حضور فعالی داشته است. حسینی در طراحی و مدیریت انعقاد قرارداد‌های نفتی و مذاکرات جهت حل‌وفصل دعاوی حقوقی نفتی در حوزه بین‌الملل و صیانت از حقوق ملت ایران، نقش داشته است.
محسن قمصری، مدیر سابق امور بین‌المللی شرکت ملی نفت ایران:
آمریکا قصد دارد برای نفت خود بازار پیدا کند
آقای زنگنه، وزیر نفت در آخرین اظهارات‌شان در مورد صادرات نفت اعلام کردند اروپایی‌ها در زمینه خرید نفت ایران همکاری نمی‌کنند. آیا اطلاعی از مکانیسم فروش نفت ایران دارید؟
اطلاعات زیادی در این زمینه وجود دارد، اما بازگو کردن هیچ کدام از این موارد امکان ندارد. آمریکا بانک‌های ایران را تحریم کرده و به راحتی امکان فروش نفت و انتقال ارز وجود ندارد درنتیجه وقتی این کار صورت می‌گیرد مشخص است تحریم‌ها دور زده می‌شود و امکان اینکه جزئیات آن بیان شود، نیست.
اوپک در آخرین گزارش خود اعلام کرد تولید نفت ایران ۴/۱ میلیون بشکه کاهش یافته است. آیا آمریکا به هدفش که صفر شدن فروش نفت ایران است نزدیک شده است؟
آمریکا عنوان می‌کند تحریم‌هایی که علیه ایران وضع کرده یک تحریم سیاسی است، اما بر منع فروش نفت ایران تاکید زیادی دارد که این موضوع نشان می‌دهد تحریم آمریکا اساساً یک تحریم اقتصادی است تا یک تحریم سیاسی. آمریکا در طول چند سال گذشته تولید نفت خود را افزایش داده، اما برای تولیدات خود بازاری در اختیار ندارد و قصد دارد با حذف نفت ایران و همچنین نفت ونزوئلا بازار جدیدی برای خود درست کند. اگر نفت ایران و ونزوئلا از بازار حذف شود بازار تشنه نفت خام‌های دیگر خواهد شد و در آن زمان آمریکا به اهداف نفتی خود خواهد رسید.
آیا آمریکا به این هدف خود خواهد رسید که نفت ایران را از بازار حذف کند؟
در کوتاه‌مدت و میان‌مدت اتفاق خاصی نمی‌افتد و ایران می‌تواند از طریق دور زدن تحریم‌ها نفت خود را عرضه کند، اما در بلندمدت ممکن است آن‌ها به اهداف‌شان برسند که ایران از امروز باید به فکر روز‌های آینده باشد. البته باید توجه داشت که نوع نفت ایران خاص است و نمونه زیادی در جهان ندارد. همین موضوع باعث می‌شود تا حذف نفت ایران از بازار جهانی راحت نباشد.
کشور‌هایی مانند چین و هند که از ایران نفت می‌خرند پالایشگاه‌هایشان با نفت ایران قادر به فعالیت است. آیا این کشور‌ها نیز در زمینه منع خرید نفت از ایران برنامه‌ریزی خاصی انجام خواهند داد؟
در مورد اینکه پالایشگاه‌ها تنها با یک نفت‌خام کار می‌کنند دیگر عمومیت ندارد و تعداد اندکی از پالایشگاه‌ها با این سیستم فعالیت دارند. پالایشگاه‌هایی که در سال‌های اخیر ساخته شده‌اند وابستگی به یک نوع نفت خام ندارند و این امکان را دارند که نفت خام‌های گوناگون را مخلوط کنند تا به میزان مناسب برای تولید برسند. پالایشگاه‌ها بیشتر به طبقات نفتی وابستگی دارند مانند نفت خام سبک و نفت خام سنگین. البته تغییر ساختار پالایشگاه‌هایی که به یک نوع نفت خام وابستگی دارند هزینه زیادی در بر خواهد داشت که اگر آمریکا بخواهد نفت آن‌ها را تأمین کند حتماً مواردی را در نظر خواهد گرفت تا بتواند هزینه تغییر ساختار این پالایشگاه‌ها را پوشش دهد.
به‌زودی اجلاس اوپک برگزار می‌شود. قطعاً با کاهش صادرات نفت ایران کشور‌هایی مانند عربستان و امارات اعلام آمادگی برای جبران صادرات نفت ایران را در برنامه خواهند داشت. ایران در این زمینه باید چه موضعی داشته باشد؟
کشور‌های عربستان سعودی و امارات از نظر فنی امکان افزایش تولید را ندارند و نمی‌توانند به صورت مداوم این کار را انجام دهند. از سوی دیگر باید توجه داشت که نفت خام ایران نمونه کمی در جهان دارد نفت مدیوم عربستان سعودی نزدیک به نفت ایران است، اما تولید این نوع نفت در این کشور بسیار محدود است و جایگزینی نفت ایران بعید به نظر می‌رسد. حذف نفت ایران ممکن است پالایشگاه‌ها را با مشکل مواجه کند و قطعاً این کار در کوتاه‌مدت و میان‌مدت عملی نخواهد شد.
سید مهدی حسینی، مسؤول الگوی جدید قرارداد‌های نفتی:
دور زدن تحریم نفت در حال انجام است
طبق آمار‌های اوپک تولید نفت ایران کاهش پیدا کرده است. با توجه به اینکه ایران به درآمد‌های نفتی در بودجه وابستگی دارد آیا اطلاعی از فروش نفت ایران و دور زدن تحریم‌ها دارید؟
در مورد آمار اوپک باید عرض کنم نسبت به آمار‌هایی که داده می‌شود کمی تردید دارم. درست است که صادرات نفت ایران کاهش یافته، اما به نظر می‌رسد این نوع اطلاع‌رسانی به منظور تأثیرگذاری تحریم‌های آمریکا است. کشور‌های اروپایی گوش به فرمان آمریکا هستند و صادرات نفت ما به روش معمول نخواهد بود و کشور‌های خریدار هم حاضر نیستند نامشان در فهرست خریداران نفت قرار داشته باشد. درنتیجه دور زدن تحریم‌ها اکنون در حال انجام است، اما جزییات آن به منظور تأمین منافع کشور اعلام نمی‌شود. زنگنه وزیر نفت از یک موضوع مهم در مورد صادرات نفت ایران پرده برداشت و گفت نمایندگان زیادی از کشور‌های مختلف برای خرید نفت ایران می‌آیند، اما هیچ‌کدامشان خریدار نیستند و می‌خواهند روش‌های خرید نفت ما را بیابند. اکنون دور زدن تحریم‌های نفتی ایران انجام می‌شود و باید این کار در برنامه دولتمردان باشد. ما همه تمهیدات را باید به کار بگیریم تا نفت ایران در بازار جهانی حضورداشته باشد.
چرا آمریکا تحریم نفتی را در برنامه خود قرار داده است؟ آیا این موضوع به دلیل وابستگی بودجه به نفت است؟
بخشی از هدف آمریکا مربوط به سخت‌تر اداره کردن کشور و حذف درآمد‌های نفتی است که البته محقق نخواهد شد. آمار‌ها نشان می‌دهد از ابتدای انقلاب اسلامی تا پایان سال ۹۶ حدود دو هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان درآمد ارزی داشتیم که دو هزار و ۲۰۰ میلیاردتومان آن از نفت بوده است. جایگاه نفت در اقتصاد ایران بسیار بالاست به همین دلیل آمریکا روی این موضوع دست گذاشته است. برخی از پروژه‌های بخش خصوصی، پروژه‌های صنعتی، کشاورزی و معدنی و سرمایه‌گذاری‌ها با پول نفت در کشور انجام می‌شود. البته اکنون وضعیت فرق کرده و تصمیماتی مبنی بر کاهش وابستگی بودجه نفت گرفته شده که این موضوع می‌تواند راهکار مناسبی برای کم اثر کردن تحریم‌های آمریکا محسوب شود.
راهکار پیشنهادی برای کم اثر کردن تحریم‌های آمریکا چیست؟
آمریکا تهدید کرده شرکت‌هایی که با ایران تعامل داشته باشند مشمول تحریم خواهند شد. ایران این فرصت را دارد با شرکت‌های دولتی کشور‌های دیگر تعامل داشته باشد و از این طریق تحریم‌ها را کم‌اثر کند. به عنوان مثال برخی شرکت‌های دولتی چینی هستند که در فهرست تحریم قرار ندارند و ایران می‌تواند با مذاکره با مدیران دولت چین از این بخش بهره لازم را ببرد. بخش خصوصی به دلیل اینکه اغلب دارای سرمایه‌گذار آمریکایی هستند و ممکن است در فهرست تحریم قرار بگیرند از همکاری با ایران خودداری می‌کنند، اما دولت‌ها در فهرست تحریم قرار ندارند. از سوی دیگر باید توجه داشت که آمریکا با کشور‌های بزرگ مانند چین در جنگ اقتصادی و تعرفه‌ای قرار دارد و ایران می‌تواند از این موضوع استفاده کند.
وزارت امور خارجه در بحث فروش نفت تا چه حد می‌تواند تأثیرگذار باشد؟
بخش دیپلماسی ایران و همچنین پایبند بودن ما به مفاد برجام باعث شده تا کشور‌های منطقه و اروپایی نگاه مثبت به ما داشته باشند. زمانی که تحریم‌های جدید علیه ایران وضع شد صدراعظم آلمان، رئیس‌جمهور فرانسه و وزیر خارجه انگلستان به آمریکا رفتند تا در مورد تحریم‌های ایران صحبت کنند، اما یک‌باره ترامپ با لحنی توهین‌آمیز و بیان جمله «شما هیچی نمی‌فهمید» از جلسه خارج شد. این رفتار، آن‌ها را مجبور به همراهی با آمریکا کرد. البته اروپایی‌ها ثابت کردند همیشه رفتار دوگانه دارند و در بحث برجام این موضوع برای چندمین بار به ایران ثابت شد. ابتدا اعلام کردند به برجام متعهد هستند، اما نسبت به اجرای آن اقدامی نکردند. آمریکا می‌خواهد بگوید که کدخدای جهان است و حرف باید حرف او باشد. در همه کشور‌های جهان تنها ایران است که مقابل آمریکا ایستاده و البته هزینه زیادی هم در این زمینه پرداخته است، اما این مقاومت باعث شده تا کشور‌ها از ایران حمایت کنند و ایران را کشوری قدرتمند بدانند. تحریم‌های آمریکا هزینه استقلال ایران است.
رفتار ایران در اجلاس پیش روی اوپک باید چگونه باشد؟
آنچه که دشمنان کشور در سر دارند حذف ایران از اوپک است، اما از آنجایی که تصمیم‌گیری در این سازمان با اجماع کلیه اعضا انجام می‌شود درنتیجه تا زمانی که ایران نخواهد چنین اتفاقی نخواهد افتاد. همچنین این سازمان یک سازمان جهان‌سومی مؤثر محسوب می‌شود و توانسته در تنظیم بازار نفت نقش مؤثری ایفا کند و بعید است مقامات ایرانی چنین تصمیمی داشته باشند. ایران جزو پنج کشور بنیان‌گذار این سازمان محسوب می‌شود و در طول سال‌های گذشته نقش تعادل‌کننده خود را به خوبی نشان داده است.
زنگنه: اروپایی‌ها در خرید نفت هیچ همکاری نمی‌کنند
وزیر نفت در پاسخ به این پرسش که اگر محدودیت‌های صادرات نفت برداشته شود، اروپایی‌ها چه قدر از ایران نفت خواهند خرید، گفت: اروپایی‌ها در موضوع خرید نفت تاکنون هیچ همکاری نکرده‌اند، دولت‌های اروپایی استدلالشان این است که دولت‌ها نفت را نمی‌خرند بلکه شرکت‌های خصوصی اروپا نفت خرید می‌کنند و آن‌ها هم، چون با آمریکا ارتباط دارند از ما خرید نمی‌کنند.
بیژن نامدار زنگنه در حاشیه جلسه هیات دولت در جمع خبرنگاران، صادرات بیشتر نفت و کالا‌های غیرنفتی از جمله پتروشیمی را مهم‌ترین راهبرد اقتصادی ایران در مقابله با تحریم‌ها برشمرد و افزود: باید همه تلاش خود را به کار ببندیم تا تحریم را بشکنیم که تاکنون هم آن را شکسته‌ایم.
وزیر نفت گفت: آمریکا نمی‌تواند به خواسته‌های خود در تحریم نفتی ایران دست یابد، ما هم باید بکوشیم از این مرحله مانند همیشه با سربلندی عبور کنیم.
وی اضافه کرد: آمریکا حتماً نمی‌تواند به خواسته‌های خود برسد بنابراین همه باید در داخل متحد شویم و کمک کنیم تا از این مرحله با سربلندی عبور کنیم.
وزیر نفت مواضع رهبر معظم انقلاب اسلامی را در دیدار با نخست‌وزیر ژاپن حکیمانه و مقتدرانه بیان کرد.
زنگنه در پاسخ به این پرسش که به نقل از شما برخی مشتریان نفتی ایران، جاسوس قلمداد شده‌اند، گفت: نگفته‌ام مشتریان ما جاسوس هستند بلکه گفته‌ام برخی از کسانی که به اسم خرید نفت به ما مراجعه می‌کنند به‌دنبال کسب اطلاعات هستند و می‌خواهند ببینند ما نفتمان را چگونه و با چه ترکیباتی صادر می‌کنیم، می‌خواهند این موارد را استحصال کنند، ولی دیگر یاد گرفته‌ایم که چگونه برخورد کنیم. این افراد از یک کشور نیستند بلکه از هر جایی هستند.
زنگنه درباره آخرین وضع خط لوله صلح توضیح داد: ما بیش از دو سال قبل با گازپروم روسیه یادداشت تفاهم امضا کردیم که این شرکت، موافقت پاکستان و هند را برای ادامه و تکمیل این خط لوله دریافت کند و سپس بقیه مراحل انجام شود، اما این کار هنوز انجام نشده است.
