امام جعفر صادق(ع) درباره عمل و اجتهاد در روز قدر فرموده‌اند: صبیحة یومِ لیلةِ القدر مثلُ لیلةِ القدر فاعمل و اجتهد (امالی شیخ صدوق، ص 388 * بحارالانوار، ج 97، ص 11) در پی قدر شب قدر، صبح روز قدر، شبیه و نظیر شب قدر است؛ پس کار کن و تمام سعی خود را بنما و به قدر توان کوشش کن.
امام ششم(ع) در این حدیث همگان را به قدردانی از روز قدر و تلاش در آن تشویق نموده‌اند. یادآوری تماثل شب و روز قدر برانگیزاننده اهل ایمان به پاس‌داری از روز قدر است.
در این گفتار «صبح روز قدر» مثل « لیلة القدر » اعلام شده است. «مثل» به معنای شبیه و نظیر و مانند و هم‌طراز و همگون است. بنابراین غفلت از صبح روز قدر روا نیست. چون روز قدر مانند شب قدر است و باید همچون شب قدر به آن توجّه نمود.
صبح روز قدر در چه چیزی مثل شب قدر است؟
امتیازات و آثار و فضیلت‌ها و ارزش شب قدر در صبح روز قدر نیز جاری است. امام صادق(ع) پس از اعلام تماثل شب و صبح زیبای روز قدر، امر به عمل و اجتهاد در صبح روز قدر کرده‌اند. باید از فرصت بامداد تابان روز قدر نیز استفاده نمود.
دو فعل در ارتباط با کوشش در این حدیث وجود دارد؛ فعل امر حاضر «اعمل» و «اجتهد» دستور و امر بر عمل و اجتهاد است. فعل امر «اعمل» فرمان به عمل در صبح روز قدر است. بنابراین صبح روز قدر مانند شب قدر زمان عمل صالح و کار و کوشش است. فعل امر «اجتهد» نیز فرمان بر نشاط در تلاش و به کار بستن تمام کوشش و سفارش بر تقلّا و عمل تا مرزهای طاقت است. در این گفتار لیلة القدر اصل قرار دارد و صبح روز قدر به آن تشبیه شده است. پس این فرمان «اعمل» و «اجتهد» در درجه نخست متوجّه شب قدر است؛ اما از صبح روز قدر نیز نباید غفلت نمود. بی‌تردید شب قدر، شب «عمل صالح» است باید در لیلة‌القدر کار کرد. شب قدر شب «اجتهاد» است، سزاوار است با تمام توان و در مرز طاقت فردی از شب قدر بهره برد.
بی شک شب و روز قدر در هر سال یک شب و روز است. این شب به حکم قرآن در ماه رمضان است. براساس احادیث اهل‌بیت احتمال قدر بودن شب و روز نوزدهم، و بیست‌ویکم، و بیست‌وسوم از شب‌های دیگر بیشتر است و از این سه شب و روز نیز احتمال قدر بودن شب و روز بیست‌وسوّم زیادتر است.
یادداشت از: حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر محمدرضا جواهری؛ عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد
