در ماه‌های گذشته و همزمان با افزایش نرخ ارز از سویی و از سوی دیگر افزایش فشار تحریم‌ها توجهات به سمت گمرک ایران بیشتر شد. علت آن هم ضرورت چابک‌سازی هرچه بیشتر این نهاد برای ترخیص کالاهای وارداتی است. با این حال واقعیت این است که گمرک ایران تنها نهادی مجری برای دستورات نهادهای مافوق خود است.
هرچند که گمرک ایران به لحاظ سازمانی زیر نظر وزارت اقتصاد است اما آن نهادی که باید در مورد جزئیات و نحوه ورود یا حتی خروج کالاها از کشور تصمیم بگیرد وزارت صنعت، معدن و تجارت است که در ماه‌های گذشته مورد انتقاد بسیاری از اقتصاددانان بوده است. واقعیت این است که گمرک خود نهادی مجری برای دستورات نهادهای بالادستی در قوه مجریه است.
این مساله زمانی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که بدانیم بسیاری از تولیدات داخلی کشور برای حفظ چرخه تولید خود به مواد اولیه و واسطه‌ای وارداتی نیازمندند و اگر واردات هر کدام از اینها مختل شود کل فرایند تولید داخلی را مختل می‌کند. این در شرایطی است که فشار تحریم‌های خارجی بیشتر شده و کشور بیشتر از هر زمان دیگری به تولیدات داخلی خود متکی است.
قطعات یدکی دپو شده مشکل اسناد بانکی دارند
درباره این مسائل مربوط به گمرک، مهرداد جمال ارونقی - معاون فنی و امور گمرکی گمرک ایران - با اشاره به اینکه این کالاها مشکل دریافت کد رهگیری بانک و اسناد خرید را از فروشنده دارند، اظهار کرد که قطعات یدکی دپو شده مشکل دریافت اسناد بانکی و کد رهگیری بانک را دارند و به گمرک اظهار نشده‌اند و تا زمانی که کالای وارداتی به گمرک اظهار نشود امکان انجام تشریفات گمرکی وجود ندارد.
او در واکنش به دپوی قطعات یدکی در بنادر و اماکن گمرکی گفت: مسئولیت گمرک پس از اظهار کالا شروع می‌شود و تا زمانی که کالای وارداتی به گمرک اظهار نشود امکان انجام تشریفات گمرکی وجود ندارد. لوازم یدکی اگر بوسیله خودروسازها ثبت سفارش شده باشد در مسیر سبز تعریف می‌شود و بلافاصله ترخیص می‌شوند.
ارونقی افزود: یکی از مواردی که می‌تواند ترخیص کالا را به درازا بکشد نداشتن مجوزهای قانونی است. گمرک مسئول اخذ مجوزهای قانونی مطابق با قوانین و مقررات است و ممکن است صدور این مجوزها از سوی سایر دستگاه‌ها چند روز زمان ببرد. گمرک تا مجوز را به صورت سیستمی دریافت نکند اجازه ترخیص نمی‌دهد.
کمبود نقدینگی علتی دیگر برای عدم ترخیص کالا
معاون گمرک به کمبود نقدینگی صاحبان کالا به عنوان علت دیگر ترخیص نشدن کالا اشاره کرد و گفت: به محض پرداخت الکترونیکی وجوه گمرک پروانه الکترونیکی ترخیص کالا صادر می‌شود.
او همچنین گفت: طبق ماده ۳۸ قانون گمرک از لحظه اظهار نامه صاحبان کالا تا ترخیص کالا گمرک مسئول بررسی آن است که تاکنون مشکل گمرکی جهت ترخیص قطعات یدکی از گمرکات گزارش نشده و صرفاً مشکلات مربوط به دریافت اسناد بانکی و ثبت سفارش است.
ارونقی همچنین درباره مشکل ترخیص نشدن لوازم یدکی واحدهای تولیدی گفت: سیاست‌های اتخاذ شده وزارتصمت ارتباطی با گمرک ندارد. تا زمانی که کالای وارداتی به گمرک اظهار نشده است، گمرک پاسخگو نیست و امکان انجام تشریفات گمرکی وجود ندارد.
وی افزود: تشریفات گمرکی چنانچه با مشکل قانونی و بانکی مواجه نشود گمرک با ارائه تسهیلات ترخیص کالا را به صورت درصدی انجام می‌دهد و ترخیص کالا طولانی نخواهد شد.
معاون فنی و امور گمرکی گمرک ایران به کنترل سیستم ثبت سفارش اشاره کرد و گفت: مشکل اصلی مجوز ورود کالا و ثبت سفارش است. برخی کالاهای وارداتی در مناطق آزاد و گمرک آورده می‌شد و سپس ثبت سفارش صورت می‌گیرد. یکی از دلایل دپو شدن کالا در گمرک دیر ثبت شدن مجوز ورود کالا در بخش ثبت سفارش جهت اظهار نامه آن به گمرک است که تشریفات ثبت سفارش آن در صنعت، معدن و تجارت انجام نشده است و امکان اظهار کالا به گمرک وجود ندارد.
او شرط استفاده از آن را در قدم اول اظهار نامه صاحبان کالا عنوان کرد و افزود: گمرک از لحظه‌ای که کالا به گمرک اظهار می‌شود می‌تواند برای ترخیص آن کمک کند و تسهیلاتی قائل شود.
ترخیص نسیه و درصدی کالا هم داریم!
ارونقی ادامه داد: برخی اظهارنامه‌ها که مشکل قانونی ندارند بلافاصله ترخیص می‌شوند اما برخی به دلیل پرداخت نکردن حقوق گمرکی و نقدینگی دپو می‌شوند. لوازم یدکی اگر بوسیله خودروسازها ثبت سفارش شده باشد در مسیر سبز تعریف می‌شود و بلافاصله ترخیص می‌شوند.
معاون فنی گمرک افزود: واحدهای تولیدی که به علت کمبود نقدینگی نتوانند کالای خود را ترخیص کنند می‌توانند به صورت نسیه و درصدی کالای خود را ترخیص کنند یا از ضمانت نامه بانکی استفاده کنند.
او با تاکید بر اینکه هرگونه کمک گمرک پس از اظهار نامه کالا به گمرک صورت می‌گیرد، گفت: اگر کالایی در مسیر سبز و دارای مجوزهای قانونی است در کمترین زمان کالا ترخیص می‌شود.
معاون فنی گمرک با بیان اینکه ترخیص کالا شبانه روزی است، گفت: چنانچه واردکنندگان کالا شرایط ترخیص کالا را رعایت کنند برای ترخیص کالا فقط چند ساعت وقت لازم است.
ترخیص کالا از مسیر سبز فقط چند ساعت طول خواهد کشید
ارونقی با بیان اینکه زمان ترخیص کالا در گمرک از مسیر سبز جز چند ساعت طول نخواهد کشید، گفت: تمامی اقلامی که به گمرک اظهار می‌شوند در سه مسیر سبز، زرد و قرمز تعریف می‌شوند.
معاون فنی امور گمرکی همچنین اضافه کرد: اقلام اساسی و مواد اولیه مورد نیاز واحدهای تولیدی در مسیر سبز اظهار نامه تعریف می‌شود بنابراین تشریفات آنها در درب خروج گمرکات و به صورت شبانه روزی انجام می‌شود.
وزارت متبوع گمرک ایران وزارت امور اقتصادی و دارایی است که در ماه‌های گذشته با صدور ضوابط و مقرراتی سعی در کاهش مراحل بوروکراتیک ترخیص کالاها از گمرک داشت. وزیر اقتصاد حتی در هفته‌های گذشته در قالب طرحی با عنوان "جلوگیری از رسوب کالا در گمرک" به گمرکات مهم مرزی هم سفرهایی داشت.
