"محمد دانش‌زاده قمی" فقیه، مجتهد و عالم برجسته قم که به "آیتالله محمد مؤمن" شهرت داشت؛ اصول را از امام خمینی(ره)، فقه را از آیتالله بروجردی، درس خارج فقه را از آیتالله حاج آقا مرتضی حائری و فلسفه را نزد علامه طباطبایی آموخت و شاگردانی نزد او تلمذ کردند که گفته می‌شود حجت‌الاسلام حسن روحانی از جمله آن‌هاست.
تسلط آیتالله مؤمن بر علوم دینی از جمله فقه، حتی برای مخالفین او آشکار بود؛ آیتالله محمد مؤمن از سوی امام خمینی(ره) به‌عنوان عضو فقهای شورای نگهبان منصوب شد و این نصب چندین مرتبه از سوی مقام معظم رهبری تأیید و تکرار شد و ایشان تا پایان عمرش عضو فقهای شورای نگهبان بود؛ آیتالله مؤمن از ابتدای انقلاب مسئولیتهای مهمی را در جمهوری اسلامی به‌عهده داشت که عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و شورای عالی قضایی، شورای عالی سیاست‌گذاری و رئیس حوزه علمیه قم، مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) و رئیس دادگاه عالی قم از جمله آنها بود.
در آخرین انتخابات مجلس خبرگان رهبری نیز، با رأی قاطع مردم قم، عضویت آیتالله مؤمن در مجلس خبرگان رهبری تمدید شد. در دوره جدید از او به‌عنوان گزینه اصلی ریاست خبرگان یاد می‌شد اما آیتالله مؤمن از کاندیداتوری ریاست مجلس خبرگان رهبری، استنکاف کرد. وی روز پنج‌شنبه دوم اسفند پس از طی یک دوره بیماری در سن 81سالگی دار فانی را وداع گفت.
برای مصاحبه با آیتالله محمد مؤمن با دفتر ایشان تماس گرفتیم و ایشان بعد از پیگیری‌های متعدد، درخواست ما را پذیرفت؛ خانه‌ای کوچک و کلنگی در محله قدیمی قم که هم دفتر کارش بود و هم منزلش؛ دفتری که مزین به تصویر حضرت امام، مقام معظم رهبری و علامه طباطبایی بود و دورتادور و بخش قابل توجهی از زمین آن در محاصره کتاب‌های فقهی، فلسفی، حقوقی، سیاسی و... بود. میز کاری ندارد و روی زمین می‌نشست و روی میز کوچکش نیز تنها قرآن بود و قانون اساسی.
از ابتدای زعامت آیتالله خامنهای به‌عنوان رهبر انقلاب اسلامی و به‌ویژه در سالهای اخیر همواره شاهد هجمه‌های شدید دشمنان علیه ایشان بوده‌ایم و این مسئله از فتنه 88 به این سو رنگ و لعاب جدیدی نیز به خود گرفته است و ضدانقلاب حتی تلاش کرده است که از درون خانواده انقلاب و حتی یاران سابق امام(ره) در این زمینه برای خود یارگیری کند؛ حضرت‌عالی به‌عنوان یکی از یاران امام و منصوبان ایشان در نهاد بسیار مهمی مانند شورای نگهبان، اداره نظام جمهوری اسلامی توسط رهبر انقلاب را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
آیتالله مؤمن: بسم الله الرحمن الرحیم. حُسن کیفیت اداره نظام توسط حضرت آیتالله خامنهای که بعد از امام راحل مدیریت نظام را به‌عهده گرفتند، برای همه اشخاصی که اندکی فکر و تأمل دارند، روشن است. حضرت آیتالله خامنهای در دوران زعامت امام خمینی (ره) در مسئولیتهای مهم آزمودگی کردند و این مهم حتی انسان ناآزموده را آزموده می‌کند. لطف بزرگی که خدا به ملت ایران کرد این بود که بعد از 20 سال مبارزه، حضرت امام سرپرستی نظام جمهوری اسلامی را عهده‌دار شدند.
حضرت امام خمینی(ره) از سال 57 تا 68 مسئولیت زعامت نظام اسلامی را عهده‌دار بودند و این برای کسانی که در کنار امام بودند، سرمشق خوبی بود. لذا حضرت آیتالله خامنهای ــ حفظه الله ــ که از قبل انقلاب، از بزرگان علما بودند و اطلاعات علمی کافی و لازمی نیز داشتند، در دوران رهبری حضرت امام، برای رهبری انقلاب آزموده‌تر شدند.
** آیتالله خامنهای نظام اسلامی را قاطع، زیبا و ستودنی مدیریت کرده است
حضرت آیتالله خامنهای حفظه الله در دوران حضرت امام، چندین سال به‌عنوان نماینده ایشان در نیروهای مسلح بودند، بعد از چند سال، 2 دوره رئیس‌جمهور شدند. با توجه به حضور آیتالله خامنهای در کنار امام راحل، باید بگویم که آیتالله خامنهای که از پیش عالمی بزرگ و پخته بودند، برای مدیریت نظام اسلامی پخته‌تر شدند.
بعد از رحلت حضرت امام، آیتالله خامنهای بدون هیچ مشکل و گرفتاری خاصی در حالی که شخصاً تمایل نداشت به‌عنوان رهبر تعیین و اعلام شد. درباره آیتالله خامنهای باید بگویم که رهبری این نظام بعد از امام به کسی واگذار شد که از جهات علمی و فقهی در سطح قابل قبول بود و در طول سالهای تحصیل، مطالعه و مبارزه در حوزه و آزمودگی 11ساله در کنار امام، بهترین و شایسته‌ترین فرد بود؛ این‌طور نبود که آیتالله خامنهای حفظه الله بعد از تعیین شدن به رهبری، همانند کسی باشد که گویا روز نخستی است که می‌خواهد کشور و نظام را مدیریت کند بلکه ایشان فردی بود که آموزش لازم را دیده بود.
آیتالله خامنهای در تمام جهات قابل انتظار به‌لطف خدا، نظام اسلامی را قاطع، زیبا و ستودنی مدیریت کرده است. آیتالله خامنهای به‌لطف خدا و با درایت ذاتی که داشتند و آموزشی که از امام دیده بودند موفق شدند به‌درستی به وظیفه شرعی خود عمل کنند.
آیتالله خامنهای برای اینکه اداره کشور مطابق موازین اسلامی باشد، دقت لازم را داشته و تصمیمات درستی نیز گرفته‌اند. مدیریت نظام اسلامی در 2 جهت قابل بحث است؛ در بحث داخلی، لازم است که رهبر نظام اسلامی اطلاعات علمی و دینی قابل قبولی داشته باشد که الحمدلله آیتالله خامنهای از این خصیصه مهم برخوردار است و باید گفت که ایشان یک‌تنه در مقابل تمام جنایتکاران جهان ایستاده و مقاومت کرده است. بحث دیگر بحث درباره عملکرد رهبر نظام اسلامی، دفاع از استقلال است. باید بگویم که آیتالله خامنهای از استقلال کشور به‌درستی دفاع کرده و در مقابل برخی خلاف‌گوی‌ها ایستاده است، امروز رهبری توانسته مقابل تمام ابرجنایتکارها بایستد.
نظام طاغوتی آمریکا بعد از نتیجه نگرفتن از برخی توطئه‌ها، دست به تحریم زد. دشمن می‌خواهد از راه تحریم به نظام اسلامی لطمه بزند، اما رهبر معظم انقلاب اسلامی برای مقابله با این توطئه، تئوری اقتصاد مقاومتی را طرح کردند؛ تأکید بر اقتصاد مقاومتی در راستای ایستادگی در مقابل جنایتکاران غرب است.
* به‌نظر شما جمهوری اسلامی با رهبری آیتالله خامنهای امروز در چه جایگاهی قرار دارد؟
آیتالله مؤمن: بنا به عملکرد مناسب و شایسته رهبر معظم انقلاب اسلامی، امروز، نظام جمهوری اسلامی ایران نسبت به روزی که اصل نظام کلنگ زده شده قوی‌تر شده و بیش از پیش در دنیا می‌درخشد؛ نظام اسلامی امروز آن‌قدر قدرتمند شده است که همه جنایتکاران جهانی می‌دانند که نمی‌توانند هیچ غلطی علیه نظام اسلامی کنند؛ صلاحیت علمی و دانش فقهی برای رهبر نظام اسلامی، شرط اولی است که در قانون اساسی ذکر شده است؛ "رهبر" باید بتواند در تمام ابواب فقه اجتهاد کرده و فتوا بدهد؛ به‌نظر من آیتالله خامنهای از این خصیصه مهم در حد بسیار عالی برخوردار هستند؛ نه‌تنها برای من بلکه برای همه کسانی که مختصر انسی با ایشان دارند، صلاحیت علمی و اجتهاد در تمام ابواب فقه روشن شده است.
** روایتی از مباحثه فقهی علما با رهبر انقلاب
* شنیده‌ایم که اوایل رهبری آیتالله خامنهای، شما و برخی دیگر از بزرگان با ایشان جلسات مباحثه علمی داشتید؟ نتایج و فلسفه آن جلسات چه بود و چه‌کسانی در آن شرکت داشتند؟
آیتالله مؤمن: در نخستین روزهایی که آیتالله خامنهای سرپرستی نظام اسلامی را عهده‌دار شده بودند، برای اینکه دیگر علمای غیرمسئول از دانش فقهی و علمی ایشان مطلع شوند، با برخی برادران فاضل خدمت آیتالله خامنهای رسیدیم؛ به ایشان عرض کردیم "برای اینکه دیگران هم از معلومات و دانش فقهی شما مطلع شوند خوب است جلسه‌ای علمی داشته باشیم"؛ یادم هست که ایشان گفتند، "فعلاً که مدت کمی است که من به‌عنوان رهبری تعیین شده‌ام، ملاقات‌‌ها برای این کار مانع است"، ما گفتیم "منظورمان همین امروز و فردا نیست، چند وقت دیگر اجازه بدهید" که ایشان قبول کردند.
مباحثه‌های علمی و فقهی بین فقها و آیتالله خامنهای شکل گرفت و بر همه کسانی که در آن جلسات شرکت کرده بودند، روشن و قطعی شد ایشان در حوزه اجتهاد توانمند هستند و از نظر علمی، شخصیتی بسیار ارزشمند دارند و در تمام ابواب فقه از ملکه اجتهاد برخوردار هستند.
این جلسات با حضور فقهای شورای نگهبان و برخی بزرگان که به‌لحاظ علمی شایسته بودند و حوزه آنها را به‌عنوان اعلم قبول داشت، برگزار شد؛ یادم هست از میان علمای قم، جناب آقای کریمی که از علمای بزرگ قم بودند، جناب آقای هاشمی شاهرودی که آن زمان مسئولیت نداشتند، آقای حاتم یزدی و برخی بزرگان دیگر مثل جناب آقای مهدوی کنی به این جلسات دعوت شدند، این جلسات برگزار شد و مباحثه‌های علمی و فقهی بین فقها و آیتالله خامنهای شکل گرفت و بر همه کسانی که در آن جلسات شرکت کرده بودند، روشن و قطعی شد ایشان در حوزه اجتهاد توانمند هستند و از نظر علمی، شخصیتی بسیار ارزشمند دارند و در تمام ابواب فقه از ملکه اجتهاد برخوردار هستند.
آیتالله خامنهای تنها یک مرجع تقلید معمولی نیستند بلکه یک مرجع تقلید ارزشمند هستند؛ نه اینکه یک مرجع تقلیدی که فرض کنید هفت یا هشت بلکه از 10 یا 20 مرجع بلکه بالاتر. مثل ایشان کمتر (مرجع تقلید) پیدا می‌شود.
* چرا ایشان رساله عملیه ارائه نکردند؟
آیتالله مؤمن: آیتالله خامنهای خودشان نخواستند رساله ارائه کنند. ایشان فتوا در امور مختلف داده‌اند اما خودشان نخواستند مثل سایر مراجع تقلید رساله داشته باشند؛ دفتر ایشان کتاب‌هایی در این باره چاپ کردند که مفید است و همه می‌توانند استفاده کنند.
** سه نفهم داخلی در فتنه 88 در دام خارجی‌ها افتادند
* فتنه 88 یکی از حساس‌ترین برهه‌های زعامت رهبر معظم انقلاب بود. در این برهه عملاً با یک کودتای نرم سهمگین و برنامه‌ریزی‌شده مواجه بودیم که اساس نظام را نشانه گرفته بود و فتنه از سوی دولت‌‌های از نظر مادی ابرقدرت نیز حمایت می‌شد؛ شما مدیریت مقام معظم رهبری در فتنه 88 را چطور ارزیابی می‌کنید؟
آیتالله مؤمن: مدیریت رهبر انقلاب عالی بوده است؛ ایشان هرکجا که برخی در داخل نفهمیده سخن گفتند و یا برخی جنایتکاران داخلی حرف خلافی زده‌اند، موضع‌گیری خوبی داشته است. رهبر انقلاب، فتنه 88 را با حُسن درایت خود مدیریت کردند و نظر مبارک‌شان را هرکجا که صلاح بوده برای مردم بیان کرده‌اند؛ اما مقابله مردم با فتنه 88 دستور یا حکم رهبری نبود، وقتی مردم دیدند جنایتکاران خارجی و سه نفهم داخلی که در دامشان گرفتار شده بودند، می‌خواهند غلطی کنند، خودشان به خیابانها آمدند و پاسخ‌شان را دادند، لذا ایشان دستوری ندادند که اگر لازم بود ایشان دستور می‌دادند چرا که خودشان فرموده‌اند کارها حزب اللهی انجام شود و مردم در صحنه باشند.
می‌گویند در فتنه 88 برخی بزرگان که از آنها به‌عنوان خواص یاد می‌شود، رهبری را همراهی نکردند؟ نظرتان در این باره چیست؟
آیتالله مؤمن: در فتنه 88 مردم به صحنه آمده ریشه فتنه را زدند؛ خدا نکند روزی باشد که فتنه دیگری به وجود بیایید اما اگر ــ فتنه‌ای ــ باشد خود مردم هستند، خدا و پیامبر و امام زمان(عج).
* حضرت آقا در فتنه 88 از بی‌بصیرتی برخی خواص سخن گفتند، بصیرت را شما چگونه تعریف می‌کنید؟
آیتالله مؤمن: بصیرت لازمه یاری کردن نظام اسلامی و رهبری نظام است. بصیرت یعنی اطلاع داشتن از وظیفه دینی و ملی. قهراً مردمی که جبهه را اداره کردند، بصیرت دارند. مردم و جوانان حزب‌اللهی ما آمادگی و بصیرت دارند، امروز می‌توان گفت که جوانان 20 ساله ما از جوانان اول انقلاب نیز بهتر هستند و اطلاعات لازم را برای دفاع از انقلاب دارند. به‌نظرم جوانان 20ساله ما از دوران 20سالگی پدرشان بهتر هستند و مسائل نظام برایشان مغفول نمانده است.
آدم فهمیده بااطلاع نمی‌تواند بصیرت نداشته باشد. من کسی را که شناخته شده باشد و کار و سمتی در نظام داشته باشد که در فتنه با مقام رهبری مخالفت کرده باشد، نمی‌شناسم؛ البته ممکن است برخی ابراز موافقت با از بین بردن فتنه و مسئله حضور مردم در صحنه برای از بین بردن فتنه را خیلی ابراز نکردند، خوب، کم‌فهمی خودشان بود اما در بین بزرگان نیست و نداشتیم لذا من برخی حرف‌ها را که می‌گویند برخی اشخصاص شناخته شده با اوامر رهبری مخالفت کرده‌اند قبول ندارم و چنین اشخاصی را هم سراغ ندارم.
* به‌نظر شما مصداق بصیرت در فتنه 88 چه بود؟
آیتالله مؤمن: بصیرت یعنی بینایی کامل و درست فهمیدن. مصداق بصیرت در فتنه 88 این بود که کسی حرفی نزند و کاری نکند که منافقین لعنتی و جنایتکاران خارجی می‌گویند؛ بصیرت یعنی در مواقعی چون فتنه 88 بفهمیم که چه‌کار باید کنیم.
* فکر می‌کنید دشمن در فتنه 88 دنبال چه‌چیزی بود و چه‌هدفی را دنبال می‌کرد و چرا حامیان فتنه شورای نگهبان را تخریب می‌کنند؟
آیتالله مؤمن: اولین و آخرین برنامه و هدف دشمن، تضعیف رهبری نظام است. دشمن هر نهادی را که موجب تثبیت نظام می‌شود تخریب و تضعیف می‌کند که یکی از آنها شورای نگهبان است؛ دشمن بعد از رهبری، هر نهاد و فردی را که در تثبیت نظام مؤثر است تضعیف می‌کند؛ شورای نگهبان را تخریب می‌کند چون شورای نگهبان نهادی است که صلاحیت رئیس‌جمهور و نمایندگان مجلس را تأیید می‌کند و نظارت استصوابی دارد. شورای نگهبان صلاحیت کاندیدای مجلس را با دقت بررسی می‌کند حال تعداد کاندیدا چند نفر باشد یا 12هزار نفر که اخیراً در انتخابات مجلس داشتیم؛ هرکس با شورای نگهبان مخالفت کند، با نظام مخالف است.
** آیتالله جنتی دنیایی ندارد که خرابش کنند
* تحلیل شما از تخریب‌هایی که علیه آیتالله جنتی صورت می‌گیرد چیست؟ آیا اگر ایشان در مسئولیت دیگری بودند، باز هم تخریب می‌شدند؟
آیتالله مؤمن: آیت الله جنتی سال‌‌هاست وقت خود را صرف شورای نگهبان می‌کند؛ دشمن، دبیر شورای نگهبان را تخریب می‌کند چون ایشان مؤثر است؛ برخی مخالفین نفهم داخلی علیه شورای نگهبان و دبیر آن حرف می‌زنند اما شورا توجهی به این حرف‌ها ندارد و مقابل همه خلاف‌ها ایستاده است؛ شورای نگهبان به‌خاطر دوستی کسی را برای ریاست‌جمهوری و مسئولیتهای دیگر تأیید نکرده و نمی‌کند چون تنها به وظیفه الهی خود عمل می‌کند.
برخی مخالفین نفهم داخلی علیه شورای نگهبان و دبیر آن حرف می‌زنند اما شورا توجهی به این حرف‌ها ندارد و مقابل همه خلاف‌ها ایستاده است.
آیتالله جنتی چه‌کار کرده جز اینکه دنیایی ندارد؟ آیت الله جنتی قبل از نظام اسلامی عضو جامعه مدرسین بود و برخی جلسات جامعه در منزل ایشان تشکیل می‌شد؛ ایشان همان منزلی را که در قم داشتند، دارند؛ در تهران هم همان 2 اتاق کار را دارند؛ خوب، می‌خواهند دنیای آیتالله جنتی را خراب کنند؟ در حالی که ایشان که دنیایی ندارد. تخریب آیتالله جنتی حفظه الله تنها به‌خاطر عضویت در شورای نگهبان نیست، ایشان اگر رئیس قوه قضائیه هم بودند بازهم تخریب‌شان می‌کردند چون "مؤثر" است و نظام طاغوتی هرکس را که مؤثر باشد تخریب می‌کند، دشمنان خارجی می‌گویند و ممکن است برخی نفهم‌های داخلی تبعیت کنند اما مردم ما به این حرف‌ها گوش نمی‌کنند.
** سیاسی‌بودن عدم احراز صلاحیت سیدحسن "کذب" است
* حاج آقا، در برخی محافل، نقل قولی از شما مطرح است که می‌گویند شما گفته‌اید رد صلاحیت آقای سید حسن خمینی سیاسی بوده و نه علمی، این نقل قول صحت دارد؟
آیتالله مؤمن: من این‌طور حرفی نزده‌ام. همه چیز طبق ضوابط و قانون بوده است. طبق ضوابطی که هست، هرکسی که می‌خواهد نامزد عضویت در مجلس خبرگان باشد، باید فقهای شورای نگهبان از علمیت و جهات دیگر آن اطلاع پیدا کنند؛ اگر علمیت آنها برای فقها روشن باشد، رأی به صلاحیت می‌دهد و اگر نباشد، تأیید نمی‌کند؛ نمی‌گویم کسانی که تأیید نمی‌شوند بی‌سواد هستند بلکه می‌گویم برای فقها روشن نمی‌شود که اینها سواد دارند. فقهای شورای نگهبان وظیفه‌مند هستند که بعد از روشن شدن صلاحیت افراد، آنها را تأیید کنند و در این بحث نیز برای هرکسی که اتفاق افتاده (عدم احراز صلاحیت) بر اساس ضوابط بوده و اینکه جنبه‌های سیاسی داشته باشد اصلاً مطرح نبوده است.
مرحوم آیتالله مومن و شهید آیتالله ربانی املشی
* برخی منتقدان می‌گویند شورای نگهبان چطور برخی را بدون آزمون تأیید کرده اما احراز صلاحیت آقای حسن خمینی را مستلزم امتحان دانسته است؟
آیتالله مؤمن: بله، ممکن است فردی صلاحیتش برای ما محرز باشد که نیازی به حضور او در آزمون نیست اما برخی که آزمون نداده‌اند ما اطلاع از علمشان نداریم. البته ممکن است کسی سواد داشته باشد اما سوادش برای فقهای شورای نگهبان روشن نباشد؛ اگر روشن نباشد چه‌کار کنند؟ بگویند سواد دارد؟ این افراد، قهراً باید امتحان بدهند.
* شما به کسانی که دعوت به آزمون شده بودند، گفته بودید که اگر نیایند، صلاحیتشان محرز نخواهد شد؟
آیتالله مؤمن: بله. به کسانی که دعوت به امتحان شدند گفته شد اگر نیایند نمی‌‌توانیم تأیید کنیم؛ شورای نگهبان نظارت استصوابی دارند و باید علمیت را احراز کند.
** رأی نیاوردن یزدی و مصباح خسارت برای مجلس خبرگان بود
در انتخابات اخیر خبرگان، رسانه‌های انگلیسی رسماً علیه آیات جنتی، یزدی و مصباح فعال شدند تا آنها وارد خبرگان نشوند به‌نظر شما چرا تمرکز این رسانه روی این سه شخصیت بود؟
آیتالله مؤمن: چون اینها را می‌شناسند و می‌دانند که چقدر به‌دردبخور هستند، به همین خاطر است که به اینها انگ می‌زدند؛ رسانه انگلیسی برای رأی نیاوردن اینها تلاش کرد اما همان‌طور که مقام معظم رهبری فرمودند، رأی نیاوردن آیات یزدی و مصباح برای مجلس خبرگان خسارت است. همه می‌دانند که آیتالله مصباح یزدی و آیتالله محمد یزدی صالح هستند و اعلمیتشان برای همگان مورد قبول است. لذا، به‌نظرم رأی نیاوردن آیتالله یزدی و آیتالله مصباح هیچ جسارت و لطمه به شخصیت این بزرگان نبود بلکه تنها یک خسارت برای مجلس خبرگان بود.
* در رسانه‌ها دیده می‌شود که برخی از امروز درباره رد صلاحیت و یا تأیید صلاحیت کاندیدای احتمالی ریاست‌جمهوری سال 96 سخن می‌گویند آیا این اظهارات مبنای حقوقی دارد؟
آیتالله مؤمن: این حرف‌ها از نظر شورای نگهبان هیچ اعتباری ندارد و آقایان باید بعد از مشخص شدن کاندیدا و بررسی‌های لازم نظرشان را بدهند.
