پنجمین روز از سی و چهارمین جشنواره موسیقی فجر با اجرا‌های بخش‌های مختلف نواحی، سنتی، بین الملل و پاپ به پایان رسید. در ادامه اتفاقات این روز را بررسی می‌کنیم؛
در تالار وحدت ارکستر مجلسی ایران به رهبری منوچهر صهبایی در سانس نخست به روی صحنه رفت. ۲ قسمت از سوئیت «بیژن و منیژه» اثر حسین دهلوی، کنسرتو گیتار «آرانخوئز» اثری از خواکین رودریگو، «کنسرتو آلاروستیکا» از آنتونیو ویوالدیاثری و در آخر «سوئیت شماره ۳» اثر اتورینو رسپیگی از جمله قطعاتی بود که در این کنسرت شنیده شد.
صهبایی رهبر ارکستر مجلسی در بخشی از این کنسرت گفت: «ارکستر مجلسی ایران تمام تلاشش را کرد که کنسرت ارائه شده به بهترین شکل ممکن اجرا شود. من در تمام سال‌هایی که در اروپا زندگی کرده و در سالن‌های مجلل اجرا داشتم، همواره علاقه‌مند بودم در اینجا کنسرت برگزار کنم. من همیشه می‌دانستم جای من اینجاست و به همین دلیل هر لحظه‌ای را که اینجا هستم، خیلی خوشحال هستم.»
کنسرت تک‌نوازی پیانو توسط ماری دوالا از ایرلند سانس دوم کنسرت تالار وحدت در روز پنجم بود. توکاتا اثر هرمز فرهت، گوشه‌های پنهان، گلسرخی کن زندگی را پرما، اثری دیگر از هرمز فرهت با نام سوئیت کوچک در بخش ایرانی کنسرت دوالا اجرا شد. بخش دوم برنامه به اجرای سه قطعه از آهنگسازان غیرایرانی اختصاص داشت. سرناد دون ژوان اثر ژیمانوفسکی، کوپرن آرامگاه اثر راول، ناشنوایان کهن اثر جرالد بری آثار بخش دوم این کنسرت بود.
گروه آوازی تهران به رهبری میلاد عمرانلو در پنجمین روز جشنواره در تالار رودکی روی صحنه رفت. در این برنامه گروهی ۱۰ نفره به اجرای قطعات موسیقی با شیوه آکاپلا پرداختند. نخستین قطعه‌ای که در این برنامه به اجرا درآمد، «چنین گفت: زرتشت» از ریچارد اشتراوس بود. پس از آن نوبت به «فوگ در سی مینور» اثر یوهان سباستین باخ رسید و در ادامه موومان دوم از سمفونی شماره ۷ بتهوون اجرا شد.
پس از آن قطعه باکلام La den Brenne اجرا شد و تعدادی از اعضای گروه در نقش خواننده ظاهر شده و تعدادی دیگر اجرای نوای ساز‌ها را برعهده داشتند. در ادامه نوبت به چند قطعه فولکلور آذربایجانی رسید. آواز‌های «بری باخ»، «ساری گلین» و «کوچه لره» با صدای تعدادی از اعضای گروه خوانده شد و در ادامه، قطعه دیگری با تک‌خوانی یکی از اعضای گروه اجرا شد.
بخش دوم این برنامه به اجرای چند موسیقی فیلم و ترانه پاپ غربی اختصاص داشت. پس از اجرای اثری از استینگ، نوبت به قطعه اسپانیایی besame mucho اثر ولاسکوئز رسید. در اواسط اجرای این قطعه میلاد عمرانلو رهبری را رها کرده و در کنار صحنه به تماشای اجرای گروه پرداخت.
قطعات دیگری در ادامه برنامه اجرا شد که یکی از آنها بخشی از موسیقی متن فیلم لالالند با نام شهر ستارگان بود. آخرین قطعه‌ای که در این برنامه به اجرا درآمد آهنگ معروف «گیمی‌گیمی» از گروه آبا بود که اجرای آن بسیار مورد توجه تماشاگران قرار گرفت و تشویق‌های ممتد آنها باعث شد گروه بار دیگر به اجرای یک قطعه بپردازند.
گروه کراردیبهشت بخش بعدی اجرا‌های تالار رودکی بود که با سرپرستی حمید عسگری کنسرتش را برگزار کرد. گروه کر اردبیهشت متشکل ۳۱ خواننده‌ی جوان است. تمرکز گروه بر قطعات فولکلور ایرانی بوده است، اما در کنار این قطعات، آثاری از کومیتاس، دیکائو، پولنک و شوبرت را اجرا کردند که اجرای متنوعی داشته باشند. قطعات محلی مازندرانی، کردی، آذری و آواز‌هایی از فارس در کنار سه قطعه فولکلور ارمنی با تنظیم کومیتاس، قطعه‌ای از پولنک و قطعه «اگر موسیقی غذای عشق بود» اثر دیکائو که در ستایش هنر موسیقی ساخته شده است، بخش اول برنامه را تشکیل دادند.
در بخش دوم قطعه «ماه بر آمد» که از آواز‌های محلی ارمنی است با تنظیمی از گاناچیان اجرا و پس از آن اثری از رهبر ارکستر با نام مناجات ارائه شد. ترکیب قطعات در بخش دوم همانند بخش نخست از آواز‌های محلی نواحی مختلف ایران، نوا‌های ارمنی تشکیل شده بود که در کنار آنها قطعه‌ای دیگر در ستایش موسیقی از ساخته‌های شوبرت اجرا شد.
از آنجا که حمید عسکری دانش‌آموخته انیستیتو هنر‌های زیبای آکادمی ملی ارمنستان است، تمرکز بسیار زیادی روی تنظیم‌های موسیقیدانان ارمنی داشته است و این تاثیر را می‌شود در قطعات محلی ایرانی نیز حس کرد. بسیاری از قطعات اجرا شده در واقع روایت و تنظیم این موسیقیدانان است. در این برنامه قطعه «عروس» از منطقه‌ی مازندران و «آخ لیلو» که آواز محلی کردی است با تنظیم آلفرد ماردویان اجرا شد. گروه کر اردیبهشت از گروه‌های پر جمعیت کرال ایران به حساب می‌آید که در کارنامه‌ی خودش همکاری با ارکستر سمفونیک تهران را دارد.
در ایوان شمس کنسرت گروه روشنا به سرپرستی حسین اینالو و با خوانندگی مظفر شفیعی آخرین کنسرت جشنواره موسیقی فجر در این سالن را روی صحنه بردند. اینالو در ابتدا سه‌تار زد و در ادامه مهران امیراصلانی نوازنده ساز تمبک با این سرپرست گروه هم ساز شد. بدین ترتیب مخاطبان شاهد بداهه‌نوازی در دستگاه نوا بودند.
نوازندگان عود، نی، کمانچه و سنتور به همراه خواننده برای اجرای بخش دوم کنسرت به روی صحنه آمدند. آواز ابوعطا، بیات ترک و دشتی بخش دوم کنسرت را به خود اختصاص داد.
تصنیف بدرود با شعری از محمدرضا شفیعی کدکنی، تصنیف آه شبانه، چهارمضراب دشتی، تصنیف غم سبز، تصنیف پیوند و تصنیف رود با اشعاری از محمدرضا شفیعی کدکنی و هوشنگ ابتهاج در این کنسرت به اجرا در آمد.
هنرستان موسیقی دختران همراه با گروه دانشگاه تهران در دو بخش سنتی و کلاسیک دو سانس از اجرا‌های فرهنگسرای نیاوران را به خود اختصاص دادند. به این ترتیب فرهنگسرای نیاوران در این شب میزبان کنسرت‌های آکادمیک با نوازندگانی بود که تحصیلاتشان در حوزه موسیقی است.
در تالار سوره حوزه هنری اجرای گروه «حاوا» در قالب گروه نوازی با سازبندی ارکسترال ایرانی با اولویت ساز‌های تخصصی ایل قشقایی در کنار ساز‌های ملی و بومی رایج انجام شد. توجه به موسیقی لالایی و موسیقی محلی قشقایی یکی از ارکان این گروه است. «دَوِره»، «آواز شاختایی»، «جیران جیران»، «آغورهلی»، «آواز»، «یورغا هلی»، «هلی تند»، «درناغ ایسیه»، «مقام‌های عاشیقی»، «هلهله»، «هایتا هلی»، «آواز صمصام»، «سحرآوازی» و «جنگنامه» آثاری بودند که توسط گروه «حاوا» برای مخاطبان اجرا شد.
پس از اجرای گروه موسیقی «حاوا»، گروه موسیقی «نجوای کتول» استان گلستان در حضور چند مهمان ویژه از جمله سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، علی ترابی مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شاهین فرهت دبیر سی و چهارمین جشنواره موسیقی فجر، محمد حمزه زاده رییس سازمان سینمایی حوزه هنری، علیرضا قزوه شاعر و علی ثابت نیا مدیرعامل انجمن موسیقی ایران به اجرای شادیانه‌هایی قدیمی از موسیقی منطقه کتول پرداخت. استقبال مسئولان از موسیقی محلی باعث شد که اهالی رسانه واکنش مثبتی نسبت به این اتفاق داشته باشند.
«نوروز خوانی»، «چکه سماع»، «پیش درآمد ماتو»، مقام «هرایی دِبَند»، ترانه «سید نسا جان»، مقام «کله کَش بِلند»، ترانه «نیامو یارم»، مقام «پِلَنگا و دِبَند»، ترانه «یار نارنجی»، مقام «تی بِنالِم»، ترانه «لاره و چینی ام»، «شاداماد»، «حنا حنا»، «سرطلا»، «انگوشتم» از جمله قطعاتی بودند که در این کنسرت با همراهی حرکات آیینی منطقه کتول برای مخاطبان اجرا شد.
پس از این اجرا صالحی در جمع خبرنگاران گفت: برای من باعث خوشحالی است که طی نخستین حضورم در سی و چهارمین جشنواره موسیقی فجر به تماشای یک کنسرت از هنرمندان موسیقی نواحی ایران نشستم. به راستی که موسیقی اقوام ایران، بخشی از هویت ملی ما است که در رنگین کمان فرهنگ و هنر کشورمان تعریف شده و بیانگر بخش اعظمی از هویت ایرانی است. موسیقی نواحی، رنگین کمانی از شادی‌ها، خیزش‌ها و مرثیه‌هایی است که در طول تاریخ توسط مردم عزیز ایران روایت شده و ظرفیت‌های قابل توجه فرهنگی دارد که می‌توانیم از آن در دیپلماسی فرهنگی استفاده کنیم.
وی تصریح کرد: بدون تردید موسیقی نواحی می‌تواند پلی میان فرهنگ و هنر ایران با سایر نقاط دنیا به‌ویژه اقوامی که رابطه تاریخی مستحکم‌تری با کشورمان دارند، برقرار کند. به همین جهت و با همین رویکرد است که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از دو سال گذشته به طور جدی بحث حمایت از موسیقی اقوام ایران را در دستور کار خود قرار داده است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: همین حضورم در چارچوب برگزاری سی و چهارمین جشنواره موسیقی فجر، نشان دهنده توجهی است که در طلیعه ۴۰ سالگی انقلاب اسلامی به این حوزه داشته‌ایم و امیدواریم در دوره جدید فعالیت‌ها، حمایت از موسیقی نواحی جدی‌تر از گذشته باشد.
صالحی در پاسخ به پرسشی مبنی‌بر علت حضور نیافتن بزرگان موسیقی ایران در جشنواره موسیقی فجر توضیح داد: ما باید مسیری را طی کنیم که درست‌ترین مسیر باشد. در این راه نحوه برگزاری جشنواره موسیقی فجر نیز باید به گونه‌ای باشد که نام‌آوران عرصه موسیقی نیز پا به پای این رویداد مهم در اجرا‌ها حضور داشته و کار‌های ارزشمند خود را ارائه دهند.
وی افزود: این در حالی است که جشنواره باید بتواند میان نسل‌های مختلف هنرمندان موسیقی نیز ارتباط ایجاد کند. جشنواره فجر باید فرصتی باشد که هم نام‌آوران در آن حضور داشته باشند و هم فرصتی برای معرفی هنرمندان مستعد و جوان باشد. علاوه بر این نسل میانی موسیقی در آن به ارائه کار‌های خود بپردازند. به طور حتم اگر چنین فرایندی به طور کامل وجود نداشته باشند و بخش دیگر ناقص باشد، ما قطعا با مشکلاتی روبرو هستیم.
وزیر ارشاد ادامه داد: اینکه ما بتوانیم نامداران را در فضای جشنواره وارد کنیم، می‌تواند نگاه درستی باشد که تلاش بر این بوده که در سال جاری این اتفاق بیفتد؛ کما اینکه حضور استاد شاهین فرهت به عنوان دبیر جشنواره با همین نگاه رو به جلو بوده است. من بر این باورم ما نباید از نسل میانی هنرمندان موسیقی غافل باشیم، کما اینکه آیین‌نامه تنظیم شده جشنواره موسیقی فجر در این دوره بر همین مبناست و امیدوارم این شروع در مسیری که با آیین‌نامه اتفاق افتاده کامل‌تر باشد.
صالحی در ادامه صحبت‌های خود به نقاط ضعف موسیقی نواحی ایران و نحوه حمایت‌های دولتی در این عرصه اشاره کرد و گفت: متاسفانه ما نتوانستیم در حوزه پژوهش موسیقی نواحی به نقطه کامل و روشنی دست پیدا کنیم. از سوی دیگر مباحث اقتصادی نیز نکته مهمی است که در این میان می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. به هر حال امیدوارم از این پس هم شرایط اقتصادی در کنار توجه به پژوهش موسیقی نواحی بتواند فضا را جدی‌تر از گذشته کرده و موجب ایجاد فرصت‌های شغلی متعدد در این عرصه شود. البته ما در این زمینه گفتگو‌هایی را با چند نهاد انجام داده‌ایم که امیدواریم هر چه زودتر بتوانیم در این حوزه به توفیقاتی دست پیدا کنیم.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در بخش پایانی صحبت‌های خود در جواب این سوال که آیا وقت بازنگری در برگزاری جشنواره موسیقی فجر فرا نرسیده است، توضیح داد: بخشی از بازنگری که شما به آن اشاره کردید در آیین‌نامه این دوره اتفاق افتاده که تجربه‌های سال‌های گذشته نیز در این زمینه به ما کمک کرده است. من بر این باورم پوست‌اندازی لازم نیست بلکه باید قدم به قدم گام برداریم تا این فضا مقدمه‌ای برای اتفاقات خوب در عرصه موسیقی باشد.
پایان بخش کنسرت‌های روز پنجم اجرای گروه ماکان بند در دو سانس بود. این کنسرت که در سالن همایش‌های برج میلاد برگزار شد، با اجرای قطعات «هر بار این درو»، «عاشق که میشی»، «یه عصر خوب»، «پیشم بخند»، «با تو آروم میشم»، «دو دیقه بودی حالا»، «یک لحظه نگام کن» و «دلگیری» همراه بود.
به این ترتیب پنجمین روز از سی و چهارمین جشنواره موسیقی فجر به پایان رسید.
