کشورهای مهم اروپایی اخیرا سیستم مالی جدیدی را به منظور دور زدن تحریم‌های آمریکا علیه ایران راه اندازی کرده‌اند که آن را "اینستکس" می‌خوانند. این سیستم مالی قرار است از شرکت‌های اروپایی در برابر آسیب‌هایی که در مناقشات تجاری با ایران به دلیل تحریم‌های آمریکا به آن‌ها وارد می شود حمایت کنند.
حالا این پرسش مطرح است که این سیستم مالی تا چه اندازه می‌تواند با وجود تحریم‌های آمریکا موثر واقع شده و این تحریم‌ها را دور بزند.
در این باره مصاحبه‌ای را با پروفسور "توماس یاگر"، صاحب کرسی سیاست بین‌الملل و سیاست خارجی دانشگاه کلن آلمان و عضو هیئت علمی مؤسسه سیاست اروپایی در آلمان انجام شده است.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا ساز و کار مالی جدید اروپا برای دور زدن تحریم‌های آمریکا علیه ایران می‌تواند برجام را نجات دهد، گفت: آمریکا سال گذشته همه شرکت‌ها و بانک‌هایی که با ایران در مبادلات تجاری قرار داشتند را با تحریم تهدید کرده است. سه کشور مهم اروپایی برای اینکه برجام را نجات دهند می‌خواستند امکانی را ایجاد کنند که چگونه این گونه تجارت‌ها بدون اینکه به شرکت‌های اروپایی به دلیل تحریم‌های آمریکا آسیبی برسد، می‌تواند تامین مالی شوند. اینستکس باید این امکان را فراهم کند.
وی افزود: اما اکثر شرکت‌های بزرگ اروپایی ایران را ترک کرده‌اند و در این فرم مشارکت برای تسویه حساب با ایران در مبادلات تجاری شرکت نخواهند کرد. این شرکت‌ها خود را در معرض تهدیدهای تحریمی آمریکا می‌بینند. در گذشته تحریم‌های آمریکا بسیار شدید خود را نشان داده و ثابت کرده است و بسیاری بانک‌های اروپایی پرداخت‌های خیلی بالایی را برای جلوگیری از این گونه مجازات‌ها داشته‌اند. این قابل انتظار نیست که در ماه‌های آینده وضعیت به گونه‌ای دیگر شود.
وی در پاسخ به این پرسش که این سیستم مالی جدید چگونه بر مناسبات دو سوی آتلانتیک تاثیر خواهد گذاشت، گفت: اینستکس موفق نخواهد بود و بنابراین کشورهای اروپایی یک بار دیگر این را به چشم می‌بینند که آن‌ها به تنهایی نمی‌توانند چنین کاری را انجام دهند. در این مسئله یک راه حل بدون آمریکا ممکن نیست.
پروفسور یاگر در ادامه گفت: آنگونه که بسیاری از کشورهای اروپایی آرزو می‌کنند که مناسبات با ایران بهبود یابد را آن‌ها به صورت واقع بینانه در این شرایط نمی‌توانند محقق کنند. مهم این است که آن‌ها یک راه حل مشترک با آمریکا را در این باره بیابند که البته در حال حاضر چنین راه حلی دیده نمی‌شود.
این پروفسور برجسته آلمانی در ادامه این مصاحبه تاکید کرد که برای بسیاری کشورهای اروپایی مناسبات خوب با آمریکا بسیار مهمتر از مناسبات خوب با ایران است. پس اگر آن‌ها بخواهند بین این دو یکی را انتخاب کنند مناسبات با آمریکا را انتخاب خواهند کرد. این مسئله همچنین برای آن کشورهایی که برای حمایت امنیتی آمریکا در برابر روسیه کار می‌کنند و آن‌هایی که مناسبات اقتصادی فشرده با آمریکا را حفظ می‌کنند هم صدق می‌کند.
وی درباره این مسئله که آیا اینستکس می‌تواند مناسبات بین ایران و اروپا را تقویت کند نیز گفت: در اصل و در صورتی که این سیستم ناامنی‌ها در روابط پرداختی را برطرف کند این طور خواهد بود. علاوه بر این باید همچنین این مسئله روشن شود که چه کسی پرداخت‌ها را در صورت ورشکستگی یک شرکت انجام خواهد داد. اگر همه چیز در این مسیر هموار شود و ایالات متحده آمریکا تهدیدهای تحریمی خود را پس بگیرد، اینستکس می‌تواند مناسبات تجاری با ایران را تسهیل کند. اما این‌ها دو شرطی هستند که در حال حاضر برآورده نشده است. کلید مناسبات تجاری موفق بین ایران و اروپا در حال حاضر در دست واشنگتن است.
وی در بخش پایانی این مصاحبه تصریح کرد که اروپا در این شرایط پس نمی‌تواند بدون آمریکا برجام را نجات دهد.
