بازار سهام پس از پشت‌سر گذاشتن فضای منفی اواخر پاییز، دی‌ماه را با رشد بیش از ۶ درصدی شاخص کل پشت‌سر گذاشت. در این شرایط گزارش‌های جدید شرکت‌های بورسی و خوش‌بینی‌ها به وضعیت بازار جهانی می‌تواند این روند را ادامه‌دار کند. بازارهای ارز و سکه نیز ماه گذشته با افزایش قیمت در مجموع ماه مواجه شدند؛ روندی که البته تا حدودی کنترل‌شده و به دور از نوسان سنگین اوایل سال بود.
شاخص کل بورس تهران در دی ماه ۹۷ رشد بیش از ۶ درصدی را تجربه کرد. پس از نزول ۱۱ درصدی شاخص در آذرماه، معاملات سهام دی در فضای نسبتا مثبت دنبال شد. عمده صنایع بورسی نیز در دی با رشد شاخص مواجه شدند. با این حال در فضای مه‌آلود و مبهم برخی از صنایع بار دیگر فرصت داغ کردن سهام گروه‌های مختلف فراهم شد. از طرفی در هفته‌های پایانی ماه گذشته با انتظار برای انتشار عملکرد فصل پاییز شاهد رشد بنیادی سهام بودیم. در روزهای پایانی دی سهام شرکت‌هایی که با بهانه‌های مختلف و غیر‌بنیادی در مسیر صعودی قرار گرفته بودند، در مسیر نزولی قرار گرفتند. بازدهی شاخص کل بورس تهران از ابتدای سال ۹۷ تا پایان دی به حدود ۷۲ درصد رسید. با این حال بورس تهران از رالی صعودی در برابر بازارهای رقیب جا مانده است. در این‌خصوص نرخ هر دلار از ابتدای سال تا پایان معاملات روز گذشته رشد نزدیک به ۱۳۹ درصدی و قیمت هر سکه طرح جدید رشد نزدیک به ۱۵۰ درصدی را در این مدت تجربه کرد. در دی‌ماه نیز دلار بازدهی نزدیک به ۱۶ درصدی و سکه بازدهی نزدیک به ۱۹ درصدی را به ثبت رساند. از نکات قابل‌توجه در معاملات دی‌ماه، پررنگ شدن هر‌چه بیشتر نقش دارایی‌ها به‌عنوان معیار ارزش‌گذاری از سوی بسیاری از معامله‌گران سهام بود. به این ترتیب بر تعداد سهام شرکت‌هایی که افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی را در دستور کار قرار داده‌اند هر روز افزوده می‌شود. مقادیری که از سوی برخی شرکت‌ها برای انجام افزایش سرمایه عنوان می‌شود کاملا بر فضای تورمی اقتصاد کشور در دهه‌های اخیر تاکید دارد. عمده این شرکت‌ها با زیان‌های سنگین مواجه هستند و به‌ندرت امید به بهبود وضعیت عملیاتی و ساخت سود با‌کیفیت در میان‌مدت در این شرکت‌ها وجود دارد.
صنایع پیشتاز بورسی در نخستین فصل زمستان
با نگاهی به صنایع با بیشترین بازدهی در دی‌ماه کاملا می‌توان به گرایش معامله‌گران سهام پی برد. گروه محصولات کاغذی در ماه گذشته رشد نزدیک به ۱۰۶ درصدی را تجربه کرد. یکه‌تازی «چکارن» در ماه گذشته ادامه پیدا کرد. این نماد با وجود وضعیت عملیاتی نامناسب (زیان عملیاتی در عملکرد ۹ ماهه) اما با فروش دارایی موفق به شناسایی سود طی ۹ ماه ابتدایی شده است. البته این شرکت در پاییز حدود ۴ میلیارد تومان سود عملیاتی داشته است و از این حیث مسیر رو به رشدی را در پیش گرفته است، با این حال سودهای کنونی چه عملیاتی یا غیرعملیاتی به هیچ‌وجه نمی‌تواند رشد چند صد درصدی قیمت این سهم در مدت زمان کوتاه را توجیه کند. اهمیت بررسی سهام کارتن‌ایران این است که هر روز بر تعداد نمادهایی از این دست که روی دارایی‌های سنگین در مسیر رشد قیمتی و گاه به سمت حباب حرکت می‌کنند، افزوده می‌شود. در چنین نمادهایی همه امید به تیم مدیریتی است تا بتواند از پتانسیل (دارایی‌های سنگین) نهایت استفاده را ببرد. بر این اساس برای سهام شرکت‌هایی مانند کارتن ایران و قند شیرین خراسان که جهش‌های عجیب قیمتی را تجربه کرده‌اند اگر برنامه مشخص از سوی مدیران کنونی در میان‌مدت بیان نشود و نتیجه عملی از این قبال در صورت‌های مالی منعکس نشود، باید درخصوص رویه اخیر قیمت سهم ابراز نگرانی کرد. بعد از صنعتمحصولات کاغذی با رشد حدود ۱۰۶ درصدی در ماه گذشته، محصولات چوبی نیز با بازدهی ۴۷ درصدی مواجه شد. «چفیبر» به‌عنوان تک‌نماد این صنعت نیز به دنبال افزایش سرمایه سنگین مورد توجه بازار قرار گرفت. در اواسط ماه گذشته سایت تحلیلی«دنیای‌بورس» در مطلبی به این موضوع اشاره کرده بود که رشد قیمتی سهام با معیار افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی دارایی می‌تواند به رشد چند صد درصدی شاخص بورس ختم شود. رشدی که می‌تواند حباب قیمتی بازار دارایی را در بازار سهام منعکس کند. در بازار مسکن شاید تقاضای مصرفی یا نوع نگرش خریداران باعث شده که نسبت قیمت به اجاره بالا (حدود ۲۵ تا ۳۰) اهمیت چندانی نداشته باشد، با این حال در بورس تهران سودآوری تکرارپذیر، با‌کیفیت و میزان بازدهی سالانه از دارایی اهمیت بالایی دارد. بر این اساس اگر دارایی غیرمولد است و توانایی ایجاد سود را ندارد، حتی اگر ارزش کارشناسی آن بسیار بالا باشد بر اساس آن نمی‌توان به ارزش‌گذاری شرکت دارنده این دارایی پرداخت.
زیگزاگ هیجان خودرویی-بانکی
در لیست صنایع با بیشترین بازدهی گروه بانک نیز مشاهده می‌شود. در حالی‌که احتمال حضور خودرویی‌ها نیز به‌عنوان بال دوم هیجان بورس در ماه گذشته در این لیست وجود داشت، اما به دنبال انتظار برای ضعف شدید عملکرد پاییز در هفته‌های پایانی، نمادهای خودرویی در مسیر نزولی قرار گرفتند. روز گذشته نیز خودرویی‌ها با انتشار عملکرد خود، نگرانی‌ها از وضعیت این صنعترا به اوج رساندند. سایپا در پاییز زیان حدود ۳۳۰۰ میلیارد تومانی را به ثبت رساند. این شرکت با سرمایه حدود ۳۹۰۰ میلیارد تومان زیان انباشته حدود ۶۲۰۰ میلیارد تومانی را تا پایان پاییز با خود یدک می‌کشد. ایران خودرو نیز زیان سنگین خود را ادامه داد و میزان زیان انباشته این شرکت نیز بر اساس عملکرد ۹ ماه به حدود ۴۷۰۰ میلیارد تومان رسید. ایران‌خودرو نیز با سرمایه فعلی ۱۵۳۰ میلیارد تومان در زمره شرکت‌های مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت قرار گرفته است. با وجود این، داستان‌سرایی در مورد بانک‌ها همچنان ادامه دارد. تا زمانی‌که بانک مرکزی هر گونه افزایش سرمایه در بانک‌های مختلف (مورد بحث در ماه‌های اخیر) را تایید نکرده است، تمامی ریسک معاملات بانکی در ماه‌های اخیر برعهده خریداران سهام این شرکت‌ها است. با این حال مهر تایید مقام ناظر پولی بر افزایش سرمایه‌های سنگین می‌تواند به منزله تایید صورت‌های مالی این بنگاه‌ها باشد. سال ۹۱ نیز بانک‌ها روی تراز مثبت ارزی سود شناسایی کردند اما سرانجام سیستم بانکی آن‌چیزی است که در شرایط کنونی مشاهده می‌شود و بحران این سیستم بیمار پولی دامن اقتصاد کشور را گرفته است. از جمله نکات قابل توجه در معاملات بورس تهران در ماه گذشته می‌توان به زیگزاگ هیجان در نمادهای خودرویی و بانکی اشاره کرد.
این موج میرا در نهایت با نزول قیمت سهام هر دو صنعت در پایان ماه گذشته دنبال شد. با این حال به نظر می‌رسد در ادامه بازیدارایی‌ها همچنان معامله‌گران در این منطقه به دنبال کسب سود باشند. نکته جالب توجه این‌که بدون در نظر گرفتن واقعیت‌های بنیادی و انتظارات موجود، معامله‌گران سهام در قوانین نانوشته اما حاکم بر بازار در سمت خرید سهام شرکت‌های این گروه‌ها فعالیت دارند. همین موضوع کافی است تا با وجود زیان سنگین در نمادهای خودرویی یا تاکید کارشناسان بر بحران بانکی دراقتصاد کشور، با بهانه‌های واهی به دنبال توجیهی تازه برای رشد قیمتی سهام در این گروه‌ها باشند. بر این اساس نمی‌توان گفتبازی معامله‌گران روی این نمادها به پایان رسیده است.معاملات امروز و روزهای آتی بورس تهران احتمالا تحت‌الشعاع عملکرد فصل پاییز شرکت‌ها قرار می‌گیرد تا زمانی‌که بار دیگر چینش دوباره معامله‌گران و داستان‌سرایی در گروه‌های مختلف آغاز شود. بر این اساس نمادهای خودرویی با احتمال تشدید فشار فروش در معاملات امروز مواجه هستند تا بهانه‌های تازه برای فعال کردن سمت خرید ایجاد شود.
معاملات روی موج گزارش‌های پاییز
انتشار عملکرد پاییز شرکت‌های بورسی در ساعت تنظیم این گزارش به اوج خود رسید. گرچه در گزارش‌های گروه‌های مختلف ابهامات متفاوتی وجود دارد با این حال عملکرد چشمگیری از گروه‌های مختلف منتشر شده است. در فولادی‌ها بعضا با گزارش چشم‌نواز شرکت‌های این گروه مواجه بودیم. متانول‌سازان گرچه با ابهام نرخ یوتیلیتی مواجه هستند اما با جهش سود خالص در پاییز مواجه شده‌اند. نزاع تولیدکنندگان یوتیلیتی پتروشیمی‌ها با مصرف‌کنندگان مانند متانول‌سازان ابهام بزرگی است که از ماه‌ها قبل با عنوان خطای تحلیل در «مبین» و «بفجر» مورد توجه «دنیای بورس» بود. دقیقا نمادهایی که با بیشترین میزان هیجان در ماه گذشته مواجه بودند عملکرد ضعیف را منتشر کردند. در این خصوص به عملکرد ضعیف نمادهای خودرویی اشاره شد. همچنان انتظار برای انتشار عملکردی بانک‌های بزرگ بورسی وجود دارد. در گروه سیمان، عملکرد برخی از شرکت‌ها نسبت به قیمت‌های کنونی سهم از جذابیت این نمادها خبر می‌دهد با این حال نگرانی اصلی در نمادهای سیمانی به ضعف شدید تقاضا در فصلزمستان مطابق با الگوی سنتی بازمی‌گردد که اثرات آن در عملکرد ماه‌های پایانی پاییز نیز مشاهده شد. بر این اساس عملکرد ماهانه دی برای این گروه از اهمیت زیادی برخوردار است. در گروه روانکار تغییرات محسوسی در نرخ فروش داخلی این شرکت‌ها مشاهده می‌شود. بر این اساس برخی از شرکت‌های گروه با رشد محسوس نرخ فروش داخلی در پاییز همراه شده‌اند. در نزاع کنونی روانکاران برای اخذ مجوز افزایش نرخ فروش داخلی به دنبال افزایش قیمت خوراک رشد ادامه‌دار نرخ فروش داخلی باید مورد توجه قرار گیرد.یکی از مهم‌ترین گزارش‌ها به گروه پالایشی بازمی‌گردد. گروهی که با توجه به در نظر گرفتن نرخ نیما برای مواد اولیه و محصولات، توجه ویژه‌ای را به خصوص در هفته‌های پایانی ماه به خود جلب کردند.
ادامه حرکت پالایشی‌ها در ابهام؟
تغییرات قابل توجهی در صورت‌های مالی شرکت‌های پالایشی مشاهده می‌شود. نمادهای پالایشی عملکرد قابل توجه از سودآوری در فصل پاییز به بازار ارائه دادند. «شتران» سرآغاز گزارش‌های پاییز در گروه پالایشی بود که موجب شد در معاملات دیروز نمادهای این گروه مورد توجه معامله‌گران قرار گیرد. با این حال به دنبال موج منفی که از دیگر گروه‌ها مانند خودرو و بانک منتشر شد، نمادهای پالایشی در مسیر نزولی قرار گرفتند. بر این اساس تاوان معاملات هیجانی در سهام گروه‌های بانکی و خودرویی با فشار بر نمادهای با نشانه‌های بنیادی رقم می‌خورد. علاوه بر این موضوع ابهامات همیشگی در گروه پالایشی وجود داشته که همچنان در صورت‌های مالی این شرکت‌ها مشاهده می‌شود و می‌تواند اثرات محسوس را بر سودآوری این شرکت برجا بگذارد. در این خصوص باید توجه داشت که سود خالص شرکت‌های پالایشی از اختلاف ارزش موجودی پایان دوره با ابتدای دوره در این گروه نشات گرفته است. عمده اختلاف ارزش موجودی در شرکت‌های پالایشی از نفت کوره امانی نزد پالایش و پخش ناشی می‌شود. سناریوهای مختلف می‌توان برای قیمت‌گذاری نفت کوره توسط پالایش و پخش در نظر گرفت که اثرات قابل توجهی را بر نمادهای این گروه خواهد داشت. وضعیت کرک اسپرد در نمادهای پالایشی بعضا به‌صورت قابل توجهی بهبود یافته است که این موضوع نیز جای تردید را افزایش داده است؛ ارزش دلاری کرک اسپرد تک تک محصولات با قیمت نفت خام در مقایسه با دوره‌های گذشته.
نکته‌ای که در گزارش‌های سایت تحلیلی«دنیای بورس» نیز به آن اشاره شده بود توجه به اثر بودجه دولت بر سودآوری شرکت‌های پالایشی است. گرچه نمی‌توان به‌صورت روشن اثر محسوس این موضوع را در سودآوری شرکت‌های پالایشی مشاهده کرد، با این حال به‌صورت روشن اگر دولت با کسری شدید بودجه در سال آینده مواجه شود به‌عنوان خریدار محصولات اصلی شرکت‌های پالایشی، تمام تلاش خود را برای کاهش هزینه‌ها به کار خواهد برد که می‌تواند به کاهش سود خالص شرکت‌های پالایشی منجر شود. در این خصوص به گزارش با عنوان اثر بودجه دولت بر درآمد شرکت‌های پالایشی مراجعه کنید. فضای مبهم در صنعت پالایش وجود دارد با این حال باید در انتظار واکنش بازار به عملکرد قابل توجه نمادهای این گروه در فصل پاییز بود. استقبال از عوامل بنیادی (حتی ظاهری) در نمادهای مختلف می‌تواند خبر خوبی برای ادامه رشد شاخص بورس تهران در ماه‌های آینده باشد. از سایر موارد مبهم در بورس تهران همان‌طور که اشاره شد، نزاغ پتروشیمی مبین با شرکت‌های مصرف‌کننده یوتیلیتی مانند زاگرس است. در این خصوص عملکرد پتروشیمی «زاگرس» و «مبین» از نظر نرخ یوتلیتی متناقض است. در مصرف‌کنندگان نرخ یوتیلیتی بر اساس ارز۴۲۰۰ تومانی لحاظ شده است در حالی در عملکرد شرکت‌های تولیدکننده مانند «مبین» نرخ ارز نیما به‌عنوان مبنای محاسبه نرخ فروش محصولات در نظر گرفته شده است. ابهامات موجود در بورس تهران می‌تواند در ماه‌های آتی اثرات خود را در معاملات این گروه‌ها و همچنین کل بورس تهران بگذارد. یکی از موارد مهمی که در ماه‌های آینده بر رویه قیمتی سهام اثرگذار خواهد بود تصمیمات سیاست‌گذار ارزی برای تشکیل بازار متشکل است. علاوه بر این انتظار برای اخبار در حوزه بازار جهانی نیز وجود دارد که با توجه به محوریت نمادهای کالایی در بورس تهران، باید در انتظار واکنش بورس به نوسانات قیمت جهانی کالاها بود.
