این روز‌ها سخنان بسیاری درباره مزایا و معایب فضای مجازی می‌شنویم و دیگر کمتر کسی از وسعت این فضا و قوانین آن، بی‌اطلاع است. به همین علت بازار دانلود انواع شبکه‌های اجتماعی، همواره گرم است. امروزه، این روند تا آنجا پیش رفته که حتی کودکان نیز به دلیل تقلید و هم‌سو شدن با جامعه، درکی مادرزادی از انواع تکنولوژی پیدا کرده‌اند. آن‌ها می‌دانند چگونه دکمه‌های گوشی را فشار دهند و از دیدن تصاویر، شگفت‌زده شوند، اما این روند، به معنای آمادگی حقیقی بچه‌ها برای استفاده از فضای مجازی نیست. چراکه رشد احساسی و عقلی آن‌ها توانایی درک و پذیرش انواع محتوا، با درجه‌بندی‌های متفاوت را ندارد. واقعیت یکسانی در مورد نسل جدید در تمام دنیا وجود دارد که این نسل از زبان یکسانی استفاده می‌کنند که به زبان دیجیتالی و یا زبان بومی عصر ارتباطات معروف است.
شاید سن بلوغ را بتوان زمان مناسبی برای استفاده نوجوان از شبکه‌های اجتماعی معرفی کرد، اما تهدیدات و آسیب‌های این فضای بی‌انتها، در این برهه سنی گسترده‌تر و جدی‌تر می‌شود.
رشد کودکان تحت تأثیر فضای مجازی
طبق نظر متخصصان، رشد کودک فرآیندی است که با ارتباط شکل می‌گیرد و همچنین آموزش آن‌ها روندی است که از راه شنیدن تکامل می‌یابد. لحن بچه‌گانه‌ای که والدین در برخورد با فرزندشان حرف می‌زنند و کودک از شنیدن آن سیر نمی‌شود، دایره لغات و محیط‌شناسی‌اش بالا می‌رود. حال تصور کنید والدینی که مدام سرشان درگوشی است و فرصت کمی برای ارتباط کلامی دارند، اولین لطمه رشد را به فرزند خود می‌زنند.
کشور کره جنوبی یکی از موفق‌ترین طبقه‌بندی‌های اینترنتی را به اجرا گذاشته است، در این طبقه‌بندی هر فردی که به اینترنت متصل می‌شود به‌عنوان یک شخص حقیقی شناخته شده و جنسیت، سطح سواد، منطقه زندگی و سایر اطلاعات فردی او معلوم می‌شود.
از سوی دیگر توجه مستمر والدین به شبکه‌های اجتماعی و کم‌توجهی به کودکان، باعث می‌شود تا آن‌ها محبت کافی از سوی والدین دریافت نکرده و مبدل به انسان‌هایی زودرنج، مهر طلب و سرگشته شده و باروحی آزرده و سیراب نشده از خانواده به نهاد دوم اجتماع یعنی مراکز آموزشی بگذارند. پس باید بپرسیم؛ آیا تأثیرات منفی بر رشد عاطفی کودکان با استفاده مداوم پدر مادر‌ها از فناوری‌های همراه، جبران‌پذیر است؟
دیگر آسیب‌های فضای مجازی
وقتی فضای مجازی بر خانواده غلبه پیدا کند و کودکان در این فضای مشوش رشد یابند، یاد می‌گیرند که فقط فقط زندگی در دنیای مجازی و تائید شدن در آن مهم است و زندگی واقعی از اهمیت چندانی ندارد. زیرا فضای خانواده از کارکرد خود دور شده است و افراد مسئولیت‌پذیری، جمع‌گرایی، هدفمندی را رها کرده‌اند و نوجوان فقط زمان حال را درمی‌یابد و، چون مرزی بین واقعیت و مجاز نمی‌بیند، برای آینده خود برنامه‌ریزی نمی‌کند. برای او زندگی ایده آل درون این فضا، صمیمی‌تر و قابل وصول‌تر از زندگی واقعی است.
این نوجوان در تعاملات زندگی حقیقی و تشکیل خانواده نیز دچار مشکل می‌شود، زیرا فضای مجازی تحریف شده به او آموخته که سطح توقع و رضایتمندی از زندگی مشترک را بالا ببرد، اما او لذت و صمیمیتی که در محتویات رسانه به او نوید داده‌اند، در زندگی طبیعی قابل‌دستیابی نمی‌بیند و این می‌تواند سرد شدن ارتباطات عاطفی و نارضایتی از زندگی خانوادگی را به دنبال داشته باشد.
سالم‌سازی فضای مجازی
اکنون که اینترنت به‌عنوان بستری برای تبادل و توسعه افکار و اندیشه‌های گوناگون، از لحاظ ارتباطات در جهان حرف اول را می‌زند، دولت‌ها باید برای پاک‌سازی و استفاده درست و بهینه از آن، وارد عمل شوند و با وضع قوانین مؤثر برای ورود افراد به دنیای مجازی، این استفاده را با نظارت، هدفمند کنند.
در این راستا دکتر محمدحسین ساعی رئیس دانشکده ارتباطات صدا و سیما، سالم‌سازی فضای مجازی را یک ضرورت فراموش شده می‌داند و می‌گوید: «مصوبه فضای مجازی، سالم، مفید و ایمن در سال ۹۴ از سوی شورای عالی فضای مجازی تصویب شد، اما تاکنون راهکار‌های اجرایی آن ارائه نشده است تا دستگاه‌های مربوطه، برای تحقق آن فعال شوند و در یک ارکستر کاملاً منظم با یکدیگر هم‌نوازی کرده و یک سمفونی زیبا از اداره فضای مجازی در کشور ارائه کنند. او دولت را عامل اصلی ساماندهی معرفی می‌کندو معتقد است دولت به‌عنوان متولی اداره کشور حتی اگر نگاه‌های متعارض و متضادی نسبت به اداره فضای مجازی دارد، باید زمینه‌هایی را به وجود آورد تا پس از گفتگو‌های لازم در این حوزه با متخصصان آن در شیوه‌های مدیریت این فضا به تصمیم برسند و کشور را از این معطلی بیرون بیاورند.»
فضای مجازی طبقه‌بندی‌شده
این استاد دانشگاه معتقد است محتوا در فضای مجازی باید طبقه بندی شود و طرح را اینگونه شرح می‌دهد: «طبقه‌بندی محتوا در اینترنت، نیازمند یک سری زیرساخت‌ها است. کشور کره جنوبی یکی از موفق‌ترین طبقه‌بندی‌های اینترنتی را به اجرا گذاشته است، در این طبقه‌بندی هر فردی که به اینترنت متصل می‌شود به‌عنوان یک شخص حقیقی شناخته شده و جنسیت، سطح سواد، منطقه زندگی و سایر اطلاعات فردی او معلوم می‌شود.
روند حرکات وی قابل ردیابی و رهگیری بوده و اگر عملی انجام دهد که به اتفاقات بزهکارانه یا مجرمانه منجر شود، در دادگاه‌های این کشور قابلیت پیگیری دارد. این کشور قادر است تا اینترنت متفاوت و متناسب هر فرد را با فیلترینگ متفاوت ارائه کند. البته کشور‌های بسیاری در سراسر جهان، برای حضور کودکان در فضای مجازی، طرح اینترنت پاک را به اجرا درآورده‌اند و این روند آرامش خاطری به خانواده‌ها می‌دهد. بدیهی است که در این کشور‌ها میزان دسترسی به اینترنت به لحاظ ضرورت شغلی (اساتید دانشگاه، خبرنگاران و اصحاب رسانه) متفاوت است.
در سال ۱۳۹۶، بنا به ضرورت جلوگیری از آسیب‌های فضای وب، مسئولین و دست‌اندکاران مرکز ملی فضای مجازی، تصمیم گرفتند تا طرح اینترنت طبقه‌بندی‌شده را در کشور اجرا کنند.
