به گزارش افکار نیوز به نقل از ایرنا، سفر 'ما جائو شو' معاون وزیر امور خارجه چین، به تهران در روز یك شنبه بیست و سوم بهمن ماه برای مذاكره و رایزنی دو روزه با مقامات سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و هم زمان شدن این مذاكرات با اعلان خبر دعوت رسمی رهبران پكن از رییس جمهوری اسلامی ایران برای سفر به چین نشان از فعال تر شدن تحركات دستگاه دیپلماسی این كشور در موضوع روابط با تهران دارد.

شرایط پیش روی چین در تداوم روابط با جمهوری اسلامی ایران


در شرایطی که جبهه غرب به رهبری آمریکا وارد مرحله جدید و سخت تری در پروسه اعمال فشار بر جمهوری اسلامی ایران در طول نزدیک به سه دهه اخیر شده است و تحریم های آمریکا و کشورهای اروپایی برای فشردن شاهرگ شریان تمامی تبادلات تجاری - اقتصادی ایران با دنیای خارج به مرحله تحریم نفت و مبادلات پولی - مالی تسری یافته، چین به عنوان یکی از مهمترین قطب های قدرت جهانی که در طول سال های اخیر روابط نزدیکی با تهران داشته می کوشد تا در جهت منافع خود از بن بست های پرونده هسته ای ایران گذر کرده و نقش جدی تری در موضوع تقابل تهران با جبهه غرب بر عهده گیرد.

در حالی که آمریکا و کشورهای اروپایی به موازات اعمال فشار مستقیم بر جمهوری اسلامی ایران هدف از وضع تحریم های جدید را درهم شکستن مقاومت ایران در پی گیری اهداف هسته ای قلمداد می کنند، مدت ها است که تلاشی هدفمند را برای همراه کردن کشورهای دوست و شریکان تجاری - اقتصادی تهران با تحریم های ضد ایرانی دنبال می کنند.

چین به عنوان یکی از اصلی ترین شرکای تجاری ایران و همچنین کشوری که در سال های گذشته مواضع نزدیکی با تهران در موضوعات کلان سیاسی - امنیتی جامعه بین المللی داشته در ماه های گذشته مقصد سفر های متعددی از سوی مقامات غربی بوده که با قصد اقناع پکن به همراهی بیشتر با جبهه ضد ایرانی صورت گرفته است.

طی یک ماه گذشته کشورهای مختلف غربی بارها مقامات خود را به منظور زیر فشار قرار دادن چین و جلب نظر این کشور برای تحریم ایران به پکن اعزام کرده اند. ' تیموتی گایتنر ' وزیر خزانه داری آمریکا، در ماه گذشته با مقامات چین دیدار و گفتگو کرد. ' آنگلا مرکل ' صدراعظم آلمان، در اواسط ماه جاری با هدف گفتگو در مورد ایران دیداری سه روزه از پکن داشت. چندی پیش ' استفان هارپر ' نخست وزیر کانادا، نیز برای مذاکره درباره مسائل اقتصادی از جمله فروش نفت این کشور به چین سفر کرده بود.

نخستین واکنش چین به تحریم بانکی و نفتی ایران توسط آمریکا و کشورهای اروپایی ' غیر سازنده ' خواندن تحریم های مزبور و اعلان مخالفت ضمنی با تصمیم جدید جبهه ضد ایرانی بود اما در عرصه عملی پکن در تعامل راهبردی با شریکان غربی خود رضایت داد تا نزدیک به ۳۰ درصد از واردات انرژی خود از ایران را از منابع دیگر تامین و محدودیت هایی در مبادلات ارزی با تهران اعمال نماید.

هزینه هایی که چین در لحاظ کردن نقطه نظرات شرکای استراتژیک غربی در خصوص روابط با ایران متحمل خواهد شد از دید برخی ناظران از جمله دلایلی است که رهبران پکن را به تلاش برای گشایش بن بست های موجود در تعاملات تهران با غرب ترغیب می کند.

در نگاه نخست می توان به روشنی دریافت که نخستین قربانی همراهی هر چند محدود پکن با غرب عواید غیرقابل چشم پوشی است که روابط تجاری - اقتصادی با ایران نصیب چینی ها می سازد. پیش بینی شده است که تبادلات تجاری دو طرف تا پایان سال ۱۳۹۰ از مرز ۴۰ میلیارد دلار بگذرد. علاوه بر این دردسر های چین در جایگزین سازی کاهش واردات انرژی از ایران را می توان در زمره هزینه های مذکور گنجاند.

و اما تعریفی که هم چینی ها و هم غربی ها از نقش و جایگاه آینده خود در ساختار نظام بین الملل ارایه می دهند بیشتر در فضای تقابلی و بر اساس نقش های غیر همگون و در پاره ای موضوعات متعارض شکل بندی می شود. در چارچوب دکترین نظامی جدید آمریکا، اشاره مستقیم رییس جمهور این کشور به تهدید آشکار چین برای سیطره امنیتی آمریکا در منطقه پر وسعت آسیا - اقیانوس آرام تاییدی بر این مدعا است. علاوه بر این که رصد روند تحولات بین المللی و تغییر مولفه ها و عناصر بر سازنده قدرت ملی کشورها نشان از ناگزیری تقابل بیشتر پکن - واشنگتن در عرصه جهانی دارد.

در این پیوند از دید بسیاری از صاحب نظران تحولات بین المللی روابط پکن - واشنگتن هم اکنون در وضعیتی، برخوردار از ' همکاری‌های گسترده ' توام با ' نگرانی های جدی و عمیق ' به ویژه از طرف چینی‌ها، جریان می یابد.

با توجه به آن چه ذکر شد و با وجود شراکت راهبردی و روابط بسیار گسترده چین و آمریکا در زمینه های مختلف، رقابت و تعارض بتدریج وزن بیشتری در آینده تعاملات این دو کشور خواهد یافت و نقش جمهوری اسلامی ایران در کانون تفاوت و نبود تناظر در منافع و سیاست های پکن و واشنگتن پر رنگ تر خواهد شد.

سفر مقام چینی؛ مقدمه ای برای مرحله جدید تعامل تهران - پکن



چین برای خروج از تنگناهای کنونی که در پیشبرد روابط موازی با غرب از یک سو و ایران در سوی دیگر، پیش روی خود می بیند به مذاکرات شش کشور عضو گروه ۱ + ۵ چشم دوخته است. از این رو تلاش دستگاه دیپلماسی چین در مقطع زمانی کنونی به فعال سازی دوباره گفتگوها بین ایران و گروه ۱ + ۵ معطوف گشته است.

کارویژه اصلی سفر مقامات سیاست خارجی چین به تهران و گفتگو با مسوولان دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران نیز در شرایط کنونی با توجه به همین رویکرد قابلیت توضیح و تشریح می یابد. تاکید ماجائو شو در دیدار با ' سعید جلیلی ' دبیر شورای امنیت ملی، و همچنین مقاماتی چون معاون سیاست خارجی و امنیت بین الملل دبیر شورای عالی امنیت ملی و معاون وزیر امور خارجه به صورت آشکار پیرامون همین موضوع در روزهای اخیر در جریان بوده است.

ماجائو شو در بیانیه ای که پیش از سفر به تهران در پایگاه خبری وزارت امورخارجه چین قرار داده بود، در تشریح اهداف این سفر اعلان داشته است که چین به پیش بردن احیای سریع گفت‌وگوهای گروه شش با ایران تمایل دارد و تهران را به تقویت همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای حصول اطمینان از این که مساله هسته‌ای ایران در مسیر مناسب گفت‌و‌گو قرار دارد، ترغیب می‌کند.

در این رابطه استفاده از عنوان ' گفتگوی صریح پیرامون موضوع هسته ای ' نشان می دهد که چین برای خروج پرونده هسته ای از وضعیت بحرانی و تسریع در شروع گفتگوهای تهران با اعضای ۱ + ۵ بسیار جدی است.

مقامات چینی در رایزنی با مسوولان دیپلماتیک ایرانی به صراحت عنوان می دارند که در شرایط کنونی لازم است مذاکرات ایران و گروه ۱ + ۵ هر چه سریع تر از سر گرفته شود و آژانس بین المللی انرژی اتمی همکاری خود را با ایران تقویت کند. پکن همچنان معتقد است که مناسب‌ترین کانال برای حل مساله هسته‌ای ایران گفتگو و مذاکره است.

رایزنی همزمان چینی ها با دو کانون متقابل در محور رویارویی تهران با غرب


همزمان با سفر هیات چینی به تهران و اعلان خبر سفر نزدیک آتی رییس جمهوری اسلامی ایران به پکن در جهت توسعه روابط راهبردی تهران - پکن، ' ژی جین‌پینگ ' معاون اول رییس جمهور چین، در جریان سفری پنج روزه عازم واشنگتن شد تا با مقامات کاخ سفید پیرامون موضوعات گوناگون به گفتگو بنشیند.

هر چند دستگاه سیاست خارجی دو کشور چین و آمریکا هدف اصلی سفر جین پینگ را پی گیری مذاکرات راهبردی پیشین برای ارتقای سطح روابط استراتژیک و رفع موانع تعاملات دو جانبه عنوان کرده اند، اما هشدار معاون رییس جمهور چین به آمریکایی ها پیش از آغاز سفر نشان داد که مذاکرات جاری در بستری بی تنش و دوستانه جریان نخواهد یافت.

مقامات چینی پیش از شروع سفر جین پینگ به واشنگتن با اشاره تلویحی به اقدامات جدید و گسترده آمریکا برای محدود سازی نظامی - امنیتی چین در فضای پیرامون این کشور از رهبران کاخ سفید خواستند تا اولویت خود را در روابط با پکن بر مبنای توسعه روابط اقتصادی و تجاری قرار داده و از هرگونه پررنگ سازی عمدی مسائل مربوط به نیروهای نظامی و ایجاد زمینه های تهدید برای کشورهای منطقه شرق آسیا خودداری ورزند.

علاوه بر آنچه گفته شد از دیدگاه برخی کارشناسان، در جریان مذاکرات پنج روزه مقامات چینی و آمریکایی مساله ایران به عنوان یکی از محورهای مهم گفتگوها مطرح خواهد بود.

همچنین به احتمال زیاد در مقابل موضع آمریکایی ها که از تمام توان و ابزارهای خود برای اقناع پکن به همراهی بیشتر با غرب برای تشدید فشار بر تهران استفاده خواهند کرد، چینی ها به ازای تعامل محدود خود با آمریکا در خصوص کاهش واردات نفت از ایران، خواستار ایجاد زمینه های لازم برای شروع گفتگوهای هسته ای با تهران در چارچوب مذاکرات ۱ + ۵ خواهند شد.

این ناظران در تایید تحلیل های خود به مدل سازواری حداکثری مواضع اعلانی و اعمالی سیاست خارجی پکن در خصوص موضوعات مطرح شده در حیطه عمل رژیم ها و سازمان های بین المللی اشاره می کنند و برنامه هسته ایران را در این چارچوب مورد بررسی قرار می دهند.

بدین ترتیب که چین از همان ابتدا تنها موافق اعمال فشار بر تهران برای باصطلاح گنجاندن رفتار این کشور در قالب قواعد بین المللی بوده و از تسری قوانین داخلی کشورهایی چون آمریکا به سطح الزام آمیز بین المللی حمایت نکرده است. همراهی محدود اخیر چین با تحریم نفتی ایران نیز به ظاهر برای مجاب کردن تهران به نشستن بر سر میز گفتگو با اعضای ۱ + ۵ بوده است.

نگاهی به کنشگری چین در عرصه برنامه هسته ای ایران


هر چند چین خود تا اواسط دهه هفتاد شمسی نزدیک ترین همکاری ها را برای راه اندازی تاسیسات اتمی با جمهوری اسلامی ایران داشت، اما به واسطه فشارهای آمریکا از قبیل تعلیق قرارداد همکاری های هسته ای پکن - واشنگتن(۱۹۸۵ میلادی) مجبور به کنار کشیدن از برنامه هسته ای ایران شد.

در جریان ارجاع پرونده هسته ای ایران از آژانس بین المللی انرژی اتمی به شورای امنیت سازمان ملل در بهمن ماه ۱۳۸۴، چین در کنار روسیه تنها زمانی حاضر به همراهی با ۳۵ عضو دیگر آژانس شدند که یک مهلت یک ماهه برای گفتگوی نهایی با مقامات ایرانی در نظر گرفته شد.

هر چند پکن از آذرماه ۱۳۸۵ یعنی تصویب نخستین قطعنامه شورای امنیت عیله ایران برای تعلیق کامل فعالیت های هسته ای تاکنون به هر شش قطعنامه ضد ایرانی رای مثبت داده اما سعی کرده با همراهی مسکو در چارچوب رفتار تعاملی با غرب از شدت و وزن قطعنامه های تحریمی بکاهد و از این طریق منافع خود را در روابط با جمهوری اسلامی ایران پی گیری کند.

در جریان گفتگوهای مقامات ایرانی با گروه ۱ + ۵ نیز همواره تلاش چین بر تداوم گفتگوها و میل به سوی حل و فصل کامل اختلافات بوده است.

علاوه بر این چینی ها همواره به دنبال این بوده اند که از برگ برنده ایران در بازی بزرگ خود با آمریکایی ها به عنوان سردمداران جبهه ضد ایرانی به بهترین شیوه ممکن استفاده کرده و بدون گرفتن امتیازاتی قابل توجه از غربی ها با آنان بر سر برنامه هسته ای ایران و اعمال فشار بیشتر بر تهران همراهی نکنند.

موضع رسمی و علنی چین نسبت به اقدامات جمهوری اسلامی ایران در پیگیری حقوق هسته ای و ادامه برنامه صلح آمیز اتمی را می توان در اظهارات سفیر چین در تهران در اواسط شهریور ماه سال جاری به روشنی دریافت. در این پیوند نمایندگی سیاسی پکن در تهران عنوان داشت که تنها راه برای دستیابی به راه حلی جامع، پایدار و مناسب از دیدگاه پکن در برنامه هسته ای ایران برگزاری گفتگوها و مذاکرات بر اساس پیشرفت منظم و تدریجی و همچین منافع برابر و دوجانبه است.

مقامهای چینی بارها اعلام کرده اند که در خصوص برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ایران بر دو نکته تاکید دارند؛ نخست این که بایستی در حفظ سیستم بین المللی منع سلاح های هسته ای کوشید و در این چارچوب بایستی از صلح و ثبات منطقه خاورمیانه دفاع کرد.

نکته دوم این که جمهوری اسلامی ایران به عنوان امضا کننده پیمان منع اشاعه تسلیحات هسته ای از حق استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای در ازای پایبندی به تعهدات بین المللی برخوردار است.

با وجود این سیاست های اعلانی و همچنین تاکید پکن بر پیگیری موضوع هسته ای ایران در چارچوب حقوق و قواعد و سازکارهای سازمان های بین المللی، کنش چین در این زمینه به شکلی آشکار از ملاحظات سیاسی و نوع روابط با شریکان راهبردی در جبهه غربی ضد ایرانی بر کنار و بی تاثیر نبوده است.

در شرایط كنونی نیز چین با توجه به ملاحظات كلان راهبردی و همچنین منافع ملی خود می كوشد تا بین خواست غرب و اهداف تهران نوعی تعادل و موازنه ایجاد كند و با استفاده از گزینه آغاز گفتگوهای كشورهای پنج به علاوه یك با جمهوری اسلامی ایران تا حد ممكن به این هدف جامه عمل بپوشاند.