آنچه که مادران و پدرانمان همیشه از تلویزیون به یاد دارند، قابی سیاه و سفید است که فقط دو شبکه داشت و موظف به اطلاع رسانی اخبار روز دنیا و داخل کشور بود. در دوره پهلوی صرفا اخبار یا برنامه‌هایی را پخش می کرد که مورد نظر سران حکومتی و استعمارکنندگان بود، اما با پشت سر گذاشتن حکومت پهلوی و پایان حکومت رضا خان و پسرش محمد رضا شاه رادیو و تلویزیون هم مانند دیگر ارگان‌ها با آزادی بیشتری مواجه شد و در دست حکومت انقلاب اسلامی قرار گرفت. حکومتی که پایه و اساس آن حرف مردم است، و رسانه این حکومت هم یک رسانه مردمی است و براساس ذائقه مردم برنامه می‌سازد.
پس از التهاب سال‌های ۵۷ تا ۶۸ صدا و سیما همچنان با دو شبکه روی آنتن می‌رفت که یک بخش خبری، نیمی دیگر برنامه کودک و دیگری سریال‌های شبانه و بعد از آن به قول پدرانمان برفک بود، اما در طی این سال‌ها رسانه ملی چرخشی ۱۸۰ درجه داشته و در مدیریت‌های مختلف روز‌های پرفراز و نشیبی را طی کرده تا امروز به جذب ۸۰ درصدی مخاطبان خود رسیده است. البته این آمار فقط برای سیماست و به طور قطع با شنوندگان رادیو این آمار بیشتر خواهد شد.
با نگاهی به کارنامه رسانه ملی در بخش تولیدات تلویزیونی، هر برنامه با ساختار مختلف و رویکرد‌های متفاوت سعی در جذب مخاطب دارد. از تولیدات مسابقات رئالیتی شو به اصطلاح میدانی گرفته تا مسابقات استودیویی که تماشاگران و شرکت کنندگان در استودیو حاضر می‌شوند.
دهه ۷۰ اوج مسابقات تلویزیونی بود که مرحوم منوچهر نوذری با برنامه «از کی بپرسم؟» در رسانه ملی گُل کرد و پس از آن اجرای چنین مسابقاتی در تلویزیون بیشتر شد. در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ نیز برنامه سازان بیشتر به سمت اجرا‌های «تاک شو» و برنامه‌هایی با ساختار گفتگو محور رفتند و برنامه‌هایی مانند «ماه عسل»، «سیمای خانواده»، «به خانه برمی‌گردیم»، «جُنگ‌های شبانه» و ... در بین مردم بی‌بدیل هستند و مخاطبان خود را دارند.
البته ایجاد شبکه‌های جدید با تولیدات جدید در رسانه ملی کمک شایانی به روند رشد برنامه‌ها کرده است، چراکه هر شبکه در تلاش برای تولید جدید بوده است. از شبکه یک تا شبکه افق هر کدام در جستجوی برنامه‌های متنوعی هستند و این روزها شبکه یک، سه، پنج، قرآن، نسیم، امید، پویا و افق مسابقاتی را به فراخور محوریت شبکه‌های خود دارند.
اخیرا با روی کار آمدن شبکه نسیم با شعار نشاط، تفریح و سرگرمی مسابقات و برنامه‌های مختلفی مانند «خندوانه»، «کودک‌شو»، «هوش برتر» و ... را شاهد هستیم. البته پیش از این مسابقاتی چون «چند درجه»، «آب و آتش» را روی آنتن داشته و هم اکنون این گروه برنامه‌سازی در شبکه امید به تولیدات مسابقات میدانی پرداخته است. شبکه امید بنا به درخواست و نامه نوجوانان به رهبر انقلاب اسلامی درپی توجه رسانه ملی به دغدغه نوجوانان تاسیس شد و حالا مسابقاتی چون مستند مسابقه «اقلیما»، «سر به سر»، «بازی ویزیون» و مسابقه تلفنی «راز جزیره» را در خود جای داده است.
پورمقیمی: سطح کیفی مسابقات در ایران روز به روز بیشتر می شود
پورمقیمی تهیه کننده مسابقه «هوش برتر» درباره تولید مسابقات علمی و اطلاعات عمومی رسانه ملی گفت: خوشبختانه سطح کیفی مسابقات در ایران روز به روز بیشتر می شود. به طور مثال وقتی من در سال ۹۰ مسابقه «نشان برتر» را تولید کردم، دغدغه‌ام بخش های مختلف مسابقه بود، چرا که باید مراحل و متریال های خودمان را برای تولید مسابقه خرج می کردیم. درواقع ما برای «نشان برتر» تمام قطعات را مهندسی کردیم و ساختیم.
وی افزود:مسابقه «هوش برتر» صدرصد به نمونه های خارجی خودش طعنه می زند و با تمام اِلمان های ایرانی و مصالح و متریال ایرانی تولید شده است.
پور مقیمی ادامه داد: محتوای مسابقات سه دسته مهارتی و قدرت بدنی، طنز و اطلاعات عمومی هستند، که البته در مسابقات قدرت بدنی آنچنان که باید محتوا مورد بررسی قرار نمی‌گیرد و آناتومی بدن و وضعیت جسمانی حائز اهمیت است، ولی در مسابقات طنز و اطلاعات عمومی بیشتر محتوا و محوریت سرگرمی و اطلاع رسانی دیده می‌شود.
تهیه‌کننده مسابقه «هوش برتر» با بیان اینکه سخت‌‌ترین بخش در مسابقات علمی و اطلاعات عمومی تولید محتواست، افزود: در مسابقات علمی و اطلاعات عمومی باید توجه کرد که محتوا ضمن اینکه محوریت اطلاعات عمومی دارد باید سرگرم‌کننده هم باشد که خوشبختانه در تلویزیون ما این اتفاق روز‌به‌روز شکل گرفته و دیده می‌شود.
پورمقیمی در پایان گفت: مسابقه برخلاف سایر دیگر برنامه های تلویزیونی است. در روند تولید یک مسابقه، یک بار یک آیتم می‌سازید و پس از آن بارها به آن می‌پردازید، اما اینکه چگونه و به چه شکل دوباره پرداخته شود، اهمیت دارد؛ مسابقه یعنی نشان دادن جلوه‌ها و اتفاقات جدید که باید برای بیننده جذاب باشد. ساخت یک مسابقه کاری به استودیویی یا محیطی بودن آن ندارد و اصل این است که برنامه‌سازان فرم برنامه را از دست ندهند.
مسابقه «محله»؛ قدیمی‌ترین مسابقه تلویزیون
شبکه یک با مسابقه آشپزی «دستپخت»، شبکه دو، صبح جمعه با مسابقه «محله» که یکی از قدیمی‌ترین مسابقات تلویزیونی است و این روزها شبکه سه با مسابقات «برنده‌باش»، «هفت درسه»، «جدول»، «ستاره ساز» و «عصر جدید» روی آنتن سیما هستند.
شبکه پنج پیش از این مستند مسابقه «سرزمین دانایی» را روی آنتن داشت، ولی در این شب‌ها حمید گودرزی با اجرای برنامه «پنج ستاره» مهمان خانه‌ها شده است. از دیگر شبکه‌هایی که مسابقه در آن برگزار شد، شبکه قرآن و معارف سیما با مسابقه «اسرا»، «بشارت» و «۱۴۵۲» است که در چند فصل مختلف تولید شده است.
مسابقات «فرمانده»، «ضدگلوله»، «خانه ما» همه از تولیدات شبکه افق با همراهی خانه مستند انقلاب اسلامی است که تا امروز توانسته خانواده ها و جوانان بسیاری را به خود جذب کند و تا امروز در چند سری مختلف تولید شده و روی آنتن شبکه‌های افق و نسیم رفته‌اند.
سعد: مستند مسابقات رئالیتی‌شو تعامل با مخاطب را بیشتر می‌کند
علی سعد مدیر روابط عمومی دو مستند مسابقه «فرمانده» و «ضدگلوله» ، درباره این مسابقات تلویزیونی اظهار کرد: ساخت دو مستند مسابقه «فرمانده» و «ضدگلوله» براساس اولویت مسابقات جهانی در ساختار رئالیتی‌شو آغاز به کار کرد، به این دلیل که این نوع مسابقات تعامل خود را با مخاطب بیشتر می کند و به هرکدام از شرکت کنندگان خود شخصیت می دهد و با آنها ارتباط برقرار می کند.
وی در ادامه با بیان اینکه مستند مسابقه «فرمانده» اولین مستند مسابقه در تلویزیون بود، گفت: بعد از ساخت «فرمانده» خط تولید مستند مسابقه‌ها در خانه مستند شکل گرفت و پس از آن هر ایده ای که به خانه مستند آمد؛ روی آن کار شد و به تولید رسید. باید این را در نظر داشت که در کارهای رئالیتی‌شو با پست پروداکشن زیاد، کار بسیار سخت است و رسیدن به سناریو نهایی کار را برای گروه تولید سخت تر می کند.
سعد در پایان با بیان اینکه هر مسابقه‌ای که در تلویزیون روی آنتن می رود، یکی از نیازهای جامعه را پاسخ می‌دهد، یادآور شد: یکی از مشکلاتی که هم اکنون در بین برنامه‌سازان وجود دارد، سادگی برنامه‌های استودیویی است که برنامه‌سازان و تهیه‌کننده‌ها همه به سمت تولید چنین مسابقات ساده‌ای می‌روند و سعی می‌کنند با کمترین هزینه و دردسر کار خود را روی آنتن ببرند. عین همان چیزی که در سینما و ساخت فیلم‌های آپارتمانی می‌بینیم.اما مستند مسابقه«فرمانده» تک تک شرکت کنندگان را درگیر می کند و بازخورد خوبی از این مستند مسابقه گرفته ایم که سری پنجم آن با پایان مراحل ضبط و شروع مراحل تدوین و صداگذاری در منطقه کویری زاهدان، نوروز امسال از شبکه های مختلف سیما به روی آنتن می رود.
لزوم تخصیص بودجه برای جذب مخاطب حداکثری
رسیدن به تولید مسابقات مدنظر مخاطبان کار آسانی نبود و ما امروز شاهد برنامه‌هایی هستیم که همه محصول تفکر و خلاقیت گروه‌های جوان برنامه‌سازی رسانه ملی است، اما برای فتح قله جذب مخاطب صددرصدی باید برنامه ریزی دقیق‌تری را درنظر گرفت و به اصطلاح بها و بودجه بیشتری را به برنامه‌سازان اختصاص داد.
