رئیس جمهور به هنگام تسلیم بودجه ۹۸ به مجلس مطالب مهمی را مطرح فرمودند که باید به دقت مورد واکاوی قرار گیرد. روزنامه ایران، ارگان دولت با تیتر اول زیر به استقبال سخنان رئیس جمهور رفت و نوشت:
روحانی: ملت باید بداند
زیر تیترهای این تیتر درشت به شرح زیر است:
- چه کسی و برای چه بودجه می‌گیرد؟
- کدام بنگاه‌ها مالیات نمی‌دهند؟
- حرکت‌های مخفی بودجه آشکار شود
- هر که درآمد بیشتری دارد، مالیات بیشتری بدهد
- ثروت‌های فراوانی که در دستگاه‌ها حبس شده‌اند رها شوند
غیر از این مطالب خوب و پر جاذبه و ژورنالیستی، رئیس‌جمهور نیز فرمودند:
- بودجه ما باید شفاف باشد تا جلوی رانت و فساد را بگیریم
- مردم پس از ارائه بودجه باید حرف بزنند، نقد کنند
- تمام داده‌های ما باید در اختیار مردم قرار بگیرد
این حرف‌های خوب پس از ۵ سال بودجه‌ریزی و بودجه‌نویسی در دولت آقای روحانی چه فایده‌ای دارد؟ آیا وی به حرف مردم در مورد بودجه گوش می‌کند؟ آیا به حرف اقتصاددانان و خبرگان و نخبگان و فعالان اقتصادی گوش می‌کند؟ آیا او به حرف منتقدین مشفق توجه می‌کند؟
رئیس‌جمهور وفق اصل ۱۲۶ قانون اساسی مسئولیت امور برنامه و بودجه و امور اداری استخدامی کشور را مستقیماً بر عهده دارد. باید دید در این ۵ سال با برنامه چه کرده است؟ بودجه را چگونه اجرا کرده و نیز در امور اداری و استخدامی کشور چه کارنامه‌ای باقی گذاشته است؟ اگر از آخر شروع کنیم حقوق‌های نجومی رکورد خوبی از عملکرد وی را در امور اداری و استخدامی واتاب نمی‌دهد. گزارش عملکرد بودجه و نیز گزارش تفریغ هم تصویر درستی از اجرای برنامه و بودجه در این ۵ سال به دست نمی‌دهد.
حال ببینیم با این پیشینه او در بودجه نویسی سال‌های قبل، بودجه سال ۹۸ با توجه به این انذار چگونه بسته شده است.
۱- رئیس جمهور محترم می‌گوید باید دید چه کسی و برای چه بودجه می‌گیرد و کدام بنگاه‌ها مالیات نمی‌دهند؟
کافی است برای پیدا کردن پاسخ، به بند الف تبصره یک ماده واحده بودجه سال ۹۸ یک نگاهی بیندازیم. شرکت ملی گاز به عنوان بزرگ ترین شرکت دولتی پس از شرکت ملی نفت معاف از مالیات شده است. در همین بند الف تبصره ۱ شرکت ملی نفت و شرکت ملی گاز معاف از تقسیم سود سهام دولت است.
حال آنکه ماده ۱۱ قانون محاسبات عمومی سود شرکت‌های دولتی را درآمد عمومی می‌شناسد و باید به خزانه واریز شود.
۲- گفته شده "بودجه باید شفاف باشد، تمام داده‌ها باید در اختیار مردم قرار گیرد، باید معلوم شود چه کسی و برای چه بودجه می‌گیرد؟ "
کافی است دوباره به همین بند الف تبصره یک ماده واحده بودجه توجه شود. علاوه بر اعداد و ارقام یاد شده در بالا ۵/ ۱۴ درصد کل صادرات نفت خام و میعانات گازی و نیز ۵/ ۱۴ درصد صادرات گاز به عنوان پیش‌بینی هزینه‌های این دو شرکت معظم در بودجه ۹۸ پذیرفته شده است.
بودجه در یک جمله یعنی پیش‌بینی درآمد و برآورد هزینه، برآورد هزینه‌های این دو شرکت معظم دولتی چه قدر است که اگر قیمت یک بشکه نفت ۱۴۰ دلار باشد همین هزینه پیش‌بینی می‌شود، ۵۴ دلار هم باشد باز هم همین ۵/۱۴ درصد سهم این دو شرکت معظم اقتصادی است. آیا نام این شفافیت است؟ آیا می‌شود گفت با این ۵/۱۴ درصد چه کسی برای چه بودجه می‌گیرد؟
آیا می‌شود کسی در سازمان برنامه پاسخ دهد تقویم محاسباتی پیش‌بینی درآمد و برآورد هزینه مستند به تبصره یک ماده واحده لایحه قانونی بودجه ۹۸ در مورد این دو شرکت معظم اقتصادی چه قدر است و نیز پاسخ دهد پنج بند تبصره یک ماده واحده و به ویژه ۵ جزء بند "ه" این تبصره ماهیت برنامه‌ای دارد یا بودجه‌ای؟
اگر ماهیت برنامه دارد نسبت آن با برنامه ششم چیست؟ و اگر مفاد تبصره یک ماده واحده در برنامه ششم توسعه آمده، ذکر آن در بودجه بی‌فایده است. اگر در برنامه ششم نیامده است، آیا ایام تصویب بودجه ایام تصویب برنامه هم هست؟ و اگر پاسخ همه این سوالات منفی است و تبصره یک ماده واحده ماهیت بودجه‌ای دارد، با این درصدهای ذکر شده در تبصره یک می‌توان تصویری از ۱۰۰ درصد پیش‌بینی درآمدها و برآورد هزینه‌ها در این دو شرکت معظم اقتصادی به دست آورد.
۳- آنچه گفته شد در مورد حساب و کتاب این دو بنگاه بزرگ اقتصادی است. مردم اینها را می‌دانند و می گویند؛ شفافیت در آن دیده نمی شود. آیا رئیس‌جمهور، رئیس سازمان برنامه، وزیر نفت و… هم این عدم شفافیت را می‌دانند؟
محمدکاظم انبارلویی
