هر چند طبق پیش‌بینی‌ها، فدرال رزرو آمریکا در پایان نشست روز پنج‌شنبه خود نرخ بهره را تغییر نداد؛ اما احتمال افزایش مجدد نرخ بهره را در نشست ماه دسامبر (ماه پایانی سال ۲۰۱۸ میلادی) در میان بیانیه خود بروز داد. رشد نرخ بهره، فضای انقباضی را پدید می‌آورد که از شاخص دلار حمایت می‌کند. به تبع افزایش قدرت دلار فشار وارده بر ارزش طلا تشدید خواهد شد که این پدیده ظرف روز پنج‌شنبه و جمعه رخ داد و بهای هر اونس از فلز زرد را به زیر ۱۲۱۸ دلار سوق داد. قیمت هر اونس طلا با ۴/ ۰ درصد کاهش به کمتر از ۱۲۱۸ دلار رسید. قیمت طلا ظرف ۵ روز معاملاتی این هفته رویه کاهشی داشت که بازدهی منفی بالغ‌بر ۱۴/ ۱ درصدی را پدید آورده است.
تغییر پناهگاه سرمایه‌گذاران از طلا به دلار
با توجه به افت تکیه بر طلا از سوی سرمایه‌گذارانی که به ذخایر امن در شرایط نااطمینانی گرایش دارند، بازار امن جایگزین را در دو ارز دیگر می‌توان جست‌وجو کرد: ین ژاپن و دلار آمریکا. با اینکه ین روز گذشته نزدیک به ۳/ ۰ درصد در برابر دلار آمریکا تقویت شد، اما بازدهی دلار همچنان با اختلاف اندکی از رقیب ژاپنی خود پیش است. عدم‌برتری ین بر دلار همزمان با روند نزولی ارزش طلا به یک نتیجه واحد منتهی می‌شود؛ شاخص دلار بازهم در ذخایر امن نقش غیرقابل انکار خود را نمایان ساخته است. دلار به‌عنوان یک ذخیره امن بین‌المللی براساس توصیف مشهور «مارگارت تاچر»، نخست‌وزیر سابق انگلستان «بدون جایگزین» است. با پذیرش این توصیف دلار همچنان نقش اصلی ذخایر امن را در دنیا برعهده خواهد داشت. نزدیک به ۴۰ درصد از واردات کل کشورهای بر پایه دلار انجام می‌شود و شرکت‌های بزرگ تجاری در سراسر دنیا همچنان دلار را مطمئن‌ترین ارز برای انجام تراکنش‌های خود قلمداد می‌کنند.
دلار بدون جایگزین باقی می‌ماند؟
دلار آمریکا یک نمونه کلاسیک از ذخایر امن برای سرمایه‌گذاران است. زمانی که بحران مالی آمریکا در سال‌های بین ۲۰۰۷ و ۲۰۰۹ میلادی به سرتاسر دنیا کشیده شد، انتظار می‌رفت دلار جایگاه خود را در این گروه از دست بدهد؛ چراکه طلا در آن بازه زمانی بازدهی قابل‌توجهی نسبت به سایر ذخایر امن داشت؛ اما دلار به مرور قدرت خود را بازیابی کرد. چشم‌انداز سرمایه‌گذاران در دوره بحران مالی نشان داد، اعتماد به حافظه تاریخی که برمبنای نقش پررنگ این ارز در ذخایر بانک‌های مرکزی، تجارت بین‌الملل و پرداخت‌های جهانی ساخته شده، عضویت ماندگار دلار در باشگاه ذخایر امن را بدون جایگزین نشان می‌دهد. علاوه‌بر دلار آمریکا، ین ژاپن و فرانک سوئیس نیز ذخایر قابل‌اعتماد مشهوری هستند. شهرت این دو ارز علاوه‌بر ثبات پایدار اقتصادی ژاپن و سوئیس، به جریان ورودی سرمایه‌ها همزمان با بروز بحران‌های مالی است. یورو و کرون نروژ نیز در برخی دوره‌ها شمایلی از یک ذخیره امن را از خود بروز دادند. اما به‌عنوان مثال، یورو نتوانست به‌طور کامل عضو باشگاه پناهگاه‌های امن شود تا تنها به‌عنوان یک ذخیره امن موقتی در کنار کرون نروژ قرار بگیرد.
چالشهای دلار به‌عنوان ذخیره اصلی
البته در سال‌های اخیر چالشهای جدیدی برای دلار در نقش ذخیره بی‌رقیب ایجاد شده است. سهم جهانی این ارز در ذخایر بانک‌های مرکزی سراسر دنیا به پایین‌ترین سطح خود ظرف ۵ سال اخیر رسید: سهمی نزدیک به ۳/ ۶۲ درصد از ذخایر که براساس گزارش‌های ۳ ماه دوم سال‌جاری میلادی همزمان با تقویت این شاخص به ثبت رسیده بود. از طرف دیگر، حجم اوراق بدهی مبتنی بر دلار که در کشورهای دیگر نگهداری می‌شود نیز نزدیک به ۴۱ درصد افت داشته است که از پایین‌ترین سطح ظرف ۱۵ سال اخیر حکایت دارد. اقدامات سایر کشورها از جمله تلاش چین برای راه‌اندازی بازار نفت مبتنی بر یوآن، در راستای تضعیف سلطه «پترو-دلار»، اقدام بانک مرکزی روسیه (و برخی دیگر از بازارهای نوظهور) برای جایگزینی ذخایر طلا برای کاهش وابستگی به دلار و جدیدتر از همه، تلاش آلمان، فرانسه، انگلستان و روسیه برای ایجاد سازوکار پرداخت بدون دخالت دلار آمریکا برای تداوم مبادلات با ایران در شرایط تحریم، همگی تهدیدهای جدید علیه پادشاهی دلار محسوب می‌شوند. اما با تمام این چالش‌ها، هنوز هیچ رقیب ارزی به نقش دلار در اقتصاد بین‌الملل نزدیک نشده است. یوآن به‌رغم تلاش‌های گسترده دولت مرکزی چین، تنها ۸۴/ ۱ درصد از ذخایر بانک‌های مرکزی دنیا را پوشش می‌دهد که در مقایسه با سهم دلار اندک است. همچنین، شناور نبودن مکانیزم نرخ ارز چینی، عدم‌شفافیت و پیش‌بینی‌پذیری سیاست‌های پولی بانک مرکزی این کشور دو نقص دیگر برای جهانی شدن یوآن هستند که در کنار فاصله محسوس اقتصاد و سیستم مالی چین از معیارهای بازار باز شانس جایگزینی این ارز با دلار را پایین نشان می‌دهند. یورو نیز با اینکه در رتبه دوم قرار دارد، هنوز آزمون مناسبی را برای تایید ثبات و قدرت خود با موفقیت ثبت نکرده و با بحران‌های مختلفی از جمله معضل مالی ایتالیا روبه‌رو است. بازگشت آمریکا به صدر کشورهای تولیدکننده نفت در شرایطی که معاملات طلای سیاه بر حسب دلار انجام می‌شود نیز می‌تواند نقش ارز ایالات متحده را پررنگ‌تر از پیش کند. در سال ۲۰۱۷ میلادی، معاملات نفت برپایه دلار ارزشی بالغ‌بر ۲ هزار میلیارد دلار داشت.
چشم‌انداز پولی فدرال رزرو
فدرال رزرو آمریکا در پایان نشست دوروزه خود، اگرچه نرخ بهره را تغییر نداد، اما همچنان در مسیر افزایش تدریجی نرخ بهره ظرف ماه‌های آینده باقی ماند. فدرال رزرو آمریکا ضمن اشاره به بهبود اوضاع اقتصادی در ماه‌های اخیر و بهبود وضعیت بازار کار بر ادامه روند رشد نرخ بهره در ماه‌های آتی تاکید کرد. فدرال رزرو در نشست ماه دسامبر خود با احتمال زیادی یک بار دیگر نرخ بهره را در سال ۲۰۱۸ میلادی افزایش خواهد داد. به این ترتیب، چهارمین نوبت انقباضی با استفاده از ابزار نرخ سود بانکی همزمان با آغاز روند تعدیل ترازنامه ۴۵۰۰ میلیارد دلاری ناشی از بسته‌های نجات در هفته‌های پایانی سال ۲۰۱۸ میلادی به ثبت خواهد رسید.
البته کمیته بازار باز آمریکا هشداری درخصوص کاهش رشد سرمایه‌گذاری در بخش تجارت و بازرگانی نسبت به ماه‌های قبل اعلام کرد. فدرال رزرو در بیانیه پنج‌شنبه شب خود از بهبود وضعیت بازار کار و افزایش هزینه‌های مصرفی اظهار رضایت کرده است. بهره‌وری نیروی کار نیز در طول ماه‌های اخیر با افزایش روبه‌رو شده است.شاخص دلار آمریکا در برابر سایر ارزهای معتبر بین‌المللی سال خوبی را سپری کرده است. این شاخص همچنان نزدیک به سطح ۹۷ واحدی در حال حرکت است. شاخص دلار که به‌تازگی تا یک قدمی سطح ۹۷ واحدی نیز صعود کرده بود، همزمان با افت جذابیت طلا برای سرمایه‌گذاران بین‌المللی، جایگاه خود را به‌عنوان مکان امن سرمایه‌گذاری احیا و تثبیت کرد. اوراق خزانه‌داری آمریکا نیز به همین دلیل با رشد تقاضا روبه‌رو شده‌اند.
