یکشنبه هفته گذشته نخستین محموله‌های نفت خام سبک ایران در بورس انرژی عرضه شد. طی این فرآیند مجموعا ۸ محموله ۳۵ هزار بشکه ای نفت خام (۲۸۰ هزار بشکه) با قیمت ۷۴.۸۵ دلار به ازای هر بشکه به بخش خصوصی داخلی فروخته شد و بدین ترتیب ایران نخستین گام برای خنثی‌سازی تحریم‌های نفتی امریکا را با موفقیت برداشت. کارشناسان معتقدند که استفاده از ظرفیت بخش خصوصی برای جلوگیری از افت میزان صادرات نفت کشور یک راهکار ضدتحریمی موثر است و ضرورت دارد که عرضه نفت به بخش خصوصی به صورت مداوم انجام شود تا قدم به قدم زیرساخت‌های لازم برای تجارت نفت در کشور مهیا شود.
پس از موفقیت در نخستین عرضه، در حالی که وزارت نفت، بورس انرژی و شرکت‌های خصوصی خود را برای معاملات هفته آینده آماده می‌کنند، جو رسانه‌ای سنگینی توسط برخی رسانه‌های خارجی ایجاد شده که در تلاش است به مخاطب القا کند که عرضه نفت در بورس، حراج نفت خام و منافع ملی این کشور است. این جریان معتقد است قیمت نفت معامله شده در بورس انرژی بسیار پایین‌تر از قیمت واقعی آن در بازارهای منطقه‌ای است که این تخفیف زیاد، زمینه بروز فساد و رانت را ایجاد می‌کند. در ادامه به بررسی صحت و سقم این ادعا می‌پردازیم:
به طور کلی باید توجه داشت که در دوران تحریم، قیمت نفت ایران که یک نفت تحریم شده است کاهش می‌یابد زیرا پوشش‌های بیمه‌ای و ریسک شناسایی و رهگیری محموله‌ها و همچنین بلوکه شدن پول در بانک‌های خارجی به هزینه‌های فروش نفت خریداری شده از شرکت ملی نفت اضافه می‌شود. در واقع خریدار نفت خام ایران در دوران تحریم‌ها برای جلوگیری از شناسایی توسط امریکا و دور زدن تحریم‌های نفتی باید هزینه و ریسک کار را بپذیرد که این هزینه روی قیمت نفت کشور سرشکن می‌شود و قیمت نفت ایران را کاهش میدهد.
پاسخ به شبهه مطرح شده درباره ارزان فروشی نفت نیازمند شناخت درست از سازوکار کشف قیمت نفت در بورس انرژی است. سازوکار بورس انرژی بدین صورت است که ابتدا قیمت پایه فروش نفت توسط شرکت ملی نفت ایران تعیین می‌شود تا خریداران بر مبنای قیمت پایه و در یک سازوکار رقابتی، برای خرید محموله‌های نفتی قیمت را تا جایی افزایش دهند که موردپذیرش شرکت ملی نفت ایران قرار گیرد. با پیاده‌سازی عرضه نفت در بورس در واقع وزارت نفت تلاش کرده است تا از ظرفیت بخش خصوصی (واسطه‌ها) برای دور زدن تحریم‌های نفتی استفاده کند. این واسطه‌گران ممکن است برای کسب سود بیشتر هزینه های دور زدن تحریم را زیادتر نشان دهند تا در خرید نفت ایران تخفیف بیشتری دریافت کنند اما سازوکار رقابتی بورس این معادله را بهم میزند و قیمت نفت تا جایی که هزینه دور زدن تحریم‌ها واقعی شود افزایش می‌یابد و بدین صورت در بورس انرژی بیشینه قیمت ممکن برای محموله‌های نفتی محقق می‌گردد.
جدول زیر نشان میدهد که چگونه با ایجاد رقابت در سازوکار بورس، قیمت نفت خام سبک ایران از 66.66 دلار به 68.86 دلار و در نهایت به 74.85 دلار افزایش یافت.
همچنین باید توجه داشت که طبق گزارش OILPRICE قیمت نفت سبک ایران در یکشنبه گذشته (6 آبان) 76.43 دلار بود و در این نفت در سازوکار بورس به قیمت 74.86 به فروش رفت. مقایسه قیمت واقعی نفت کشور با قیمت کشف شده در بورس انرژی نشان میدهد قیمت نفت معامله شده تنها حدود 1.6 دلار با قیمت واقعی آن فاصله داشت که با توجه به فضای اقتصادی و سیاسی پیش روی کشور، رقم ناچیزی محسوب می‌شود.
در مجموع به نظر می‌رسد رسانه‌های بیگانه با طرح شبهاتی مانند ارزان فروشی نفت در بورس، تنها یک هدف را دنبال می‌کنند و آن ایجاد واهمه و ترس در اذهان عمومی برای جلوگیری از پیاده‌سازی این راهکار ضدتحریمی ایران است زیرا عرضه نفت در بورس به بخش خصوصی یکی از گزینه‌های جدی وزارت نفت برای تداوم صادرات نفت کشور به قیمتی منطقی و مطلوب است و ضرورت دارد که نهادهای مربوطه جهت اجرای موفق آن در گام‌های بعدی تمامی شرایط لازم را فراهم آورند.
