پس از کش و قوس های فراوان و تصویب راه اندازی بورس انرژی در خرداد ماه سال 1390 نخستین مرحله عرضه نفت خام در رینگ صادراتی در 22 تیر ماه 1390 و دومین مرحله عرضه نفت خام نیز با توجه به بند 13 سیاست های اقتصاد مقاومتی دال بر تنوع در روش های فروش نفت خام و نیز بند «ح» ماده 4 قانون برنامه ششم توسعه درخصوص الزام قانونی به توسعه بازار انرژی و عرضه نفت خام و فرآورده‌های نفتی در بورس انرژی در مرحله دوم عرضه نفت خام در 17 فروردین 1393 و در رینگ داخلی بورس انرژی انجام پذیرفت؛ اما در پی احیای تحریم های آمریکا پس از خروج از برجام در 18 اردیبهشت امسال و اعلام ترامپ به اجرایی کردن تحریم های نفتی از 13 آبان امسال، وزارت نفت با انتشار اطلاعیه 23 مهر ماه از عرضه مرحله سوم نفت خام در بورس از 6 آبان امسال خبر داد.
روز گذشته رینگ بین الملل بورس انرژی میزبان عرضه یک میلیون بشکه نفت خام بود که از این مقدار هشت محموله 35 هزار بشکه‌ای و در مجموع 280 هزار بشکه فروش رفت.
جداول ذیل مقایسه ای از شرایط عرضه نفت خام در بورس در هر یک از سه مرحله مذکور مبتنی بر چهار معیار است.
مقایسه شرایط سه دوره از عرضه نفت در بورس به خوبی نشان دهنده این موضوع است که در شرایط فعلی تقریبا تمامی سازوکار‌های مناسب برای ورود و مشارکت بخش خصوصی در صادرات نفت خام کشور فراهم شده است. طبق اطلاعیه سازمان بورس انرژی بر خلاف تجربه‌های قبلی حجم محموله‌ها کوچک شده و نفت کشور در قالب محموله‌های 35 هزار بشکه‌ای عرضه می‌شود. این موضوع باعث شده که کار بخش خصوصی برای ارائه‌ی ضمانت به وزارت نفت تسهیل شود. همچنین با کوچک کردن احجام نفت عرضه شده متقاضیان بیشتری برای خرید نفت کشور از سازوکار بورس اقدام می‌کنند و بدین صورت از همه ظرفیت بخش خصوصی برای دور زدن تحریم‌های نفتی استفاده می‌شود.
نکته قابل توجه دیگر انعطاف‌پذیری وزارت نفت در تعیین قیمت معامله است. هر چند قیمت پایه اعلام شده کمی بالا به نظر می‌رسد اما باید توجه داشت که برخلاف تجربه‌های قبلی هیچ کف و سقفی برای قیمت درنظر گرفته نشده و حتی این امکان وجود دارد که رقابت منفی روی قیمت پایه تعیین شده صورت گیرد. بدین صورت دست بخش خصوصی برای خرید نفت به قیمت پایین تر از قیمت پایه باز است که یک امتیاز ویژه برای این بخش به حساب می‌آید.
همچنین با مقایسه سازوکار تسویه در تجربه‌های قبلی با این دوره مشاهده می شود که در تجربه‌های قبلی، بخش خصوصی باید 80 درصد از بهای نفت خریداری شده از بورس را در روز تحویل به صورت نقدی تسویه میکرد درحالی که در مدل کنونی بخش خصوصی تنها با اعطای 20 درصد از بهای محموله میتواند صاحب نفت کشور شود و 80 درصد مابقی بهای نفت را با اعطای 125 درصد ضمانت نامه ریالی تضمین کند. بدین صورت بخش خصوصی میتواند با پرداخت حدود 3 میلیارد تومان و گرو گذاشتن برخی املاک و دارایی‌های خود به مبلغ 125 درصد بهای معامله به راحتی وارد تجارت نفت و گاز شود که قطعا سود کلانی برای این بخش به همراه دارد.
در مجموع به نظر می‌رسد که همه شرایط لازم برای خرید نفت توسط بخش خصوصی از سازوکار بورس فراهم شده است و این بخش باید این فرصت را غنیمت شمرده و توانمندی و ظرفیت موجود را در مسیر فروش نفت کشور برای مقابله با تحریم‌های نفتی به کار گیرد. در حال حاضر همه‌ی نهادهای مربوطه اعم از شرکت ملی نفت، سازمان بورس انرژی و .... شرایط را برای ورود بخش خصوصی به تجارت نفت تسهیل کرده و تمامی نگاه‌ها به بورس انرژی است تا گام مهمی برای مقابله با تحریم‌های نفتی آمریکا برداشته شود.
* عرضه نفت در بورس ادامه می یابد
سعید خوشرو مدیر امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران روز گذشته در حاشیه نخستین روز عرضه نفت در بورس گفت: "شرایط عرضه یک میلیون بشکه نفت خام در رینگ بین الملل بورس انرژی با همین روند ادامه می‌یابد و در صورت نیاز در مراحل بعدی عرضه تغییر می‌کند."
مدیر امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران همچنین درباره اینکه آیا برآورد شما از حجم فروش، همین رقمی بود (280 هزار بشکه) که به فروش رسید، اظهار کرد: "برآوردم این بود که با توجه به شرایطی که شرکت ملی نفت ایران برای مشتریان فراهم کرده است، خریداران بخش خصوصی در همان دقایق اولیه، یک میلیون بشکه نفت خام عرضه شده در رینگ بین الملل بورس را می‌خرند. البته باید به بخش خصوصی فرصت داد و شرکت ملی نفت ایران نیز با تسهیل شرایط حسن‌نیت خود را به آنها ثابت کرده است. "
