پرونده قتل " جمال خاشقجی" در کنسولگری عربستان در استانبول همچنان در صدر خبرهای رسانه های جهانی قرار دارد. این پرونده از ابعاد مختلف قابل بررسی است. به منظور بررسی تاثیرات قتل این روزنامه نگار عربستانی بر تحولات داخلی این کشور از جمله معارضان سعودی و ساختار سیاسی عربستان و چشم انداز حقوقی قتل خاشقجی گفت وگویی با " محمد علی مهتدی " کارشناس تحولات غرب آسیا انجام دادیم که متن آن در زیر می آید:
" محمد علی مهتدی " قتل روزنامه نگار عربستانی مخالف رژیم ریاض را برنامه ای از پیش طراحی شده دانست و گفت: قتل " جمال خاشقجی " شبیه قتل هایی است که توسط واحد ویژه ای صورت گرفته که عربستان از مدت ها قبل برای این گونه اقدامات ایجاد کرده است. مقامات ریاض تصور نمی کردند، کشتن این روزنامه نگار منتقد چنین بعد بین المللی به خود بگیرد. در ابتداء ریاض مدعی بود خاشقجی از کنسولگری عربستان در استانبول خارج شده سپس اعتراف کرد که در اثر درگیری یا به صورت ناخواسته به قتل رسیده است. این موضوع نشان می دهد، دولت ریاض دو هفته کامل به افکار عمومی جهان دروغ گفته است و دروغگویی در روابط بین الملل یک گناه نابخشودنی است. اینک پرونده قتل خاشقجی پیچیده شده و ابعاد بین المللی به خود گرفته است.
مطرح نبودن دموکراسی
ابن کارشناس تحولات غرب آسیا در پاسخ به این سئوال " برخی رسانه های غربی و عربی چهره ای از ولیعهد عربستان ترسیم کردند که او خواهان اجرایی شدن اصول مدرنیته و دموکراسی در کشورش است اما اینک شاهد قتل خاشقجی هستیم . تحلیل شما در این زمینه چیست؟ " اظهار داشت: اصولا مسئله ای به نام دموکراسی برای محمد بن سلمان مطرح نبوده و او هرگز نگفته که می خواهد در عربستان دموکراسی ایجاد کند. درست است، هنگامی که به قدرت رسید، اجازه رانندگی به زنان داد و یک سری اقدامات صوری برای خوشایند غرب انجام داد اما اکنون مشخص شده که محمد بن سلمان نمونه یک دیکتاتوری به تمام معناست و آنچه که انجام داده نمی توان اسم اصلاحات را بر آن گذاشت. بنابراین، آدم ربایی و کشتن مخالفانی نظیر خاشقجی نشان داد برای محمد بن سلمان مسئله ای به نام دموکراسی اصلا وجود نداشته و او به دنبال افزایش قدرت خود بوده است.
فرصت طلایی
وی در ارتباط با دیدگاه برخی تحلیلگران مبنی بر اینکه قتل خاشقجی تاثیرات منفی بر معارضان عربستانی بر جای خواهد گذاشت و این پیام را برای آنان دارد که ممکن است به سرنوشت خاشقجی مبتلا شوند، گفت: این شکل فجیع قتل ممکن است ترسی به دل معارضان بیندازد. افرادی که مرتکب قتل خاشقجی شده اند، احتمالا همچنین هدفی را دنبال می کردند اما اکنون افکار عمومی جهان علیه رژیم سعودی و شخص محمد بن سلمان بسیج شده است لذا بنده فکر نمی کنم ولیعهد عربستان به همین روش یعنی قتل مخالفان ادامه دهد و اصولا وجود خودش در قدرت زیر سئوال است و سرنوشتش معلوم نیست. به هرحال، با توجه به شرایطی که رژیم سعودی در آن قرار دارد، معارضان عربستانی ترسی نخواهد داشت و شرایط کنونی یک فرصت طلایی در اختیار آنان قرار داده است.
حذف محمد بن سلمان
این تحلیلگر ارشد تحولات خاورمیانه در پاسخ به این پرسش که" قتل خاشقجی چه تاثیری بر ساختار سیاسی عربستان به جای خواهد گذاشت ؟ " گفت: به طور حتم محمد بن سلمان آینده ای نخواهد داشت. دیر یا زود از صحنه سیاسی عربستان حذف خواهد شد. برخی معقتدند در اثر فشار افکارعمومی و تو سط نهادی که قدرت را در عربستان در اختیار دارد و با سرویس های اطلاعاتی آمریکا و سایر کشورها هماهنگ است، برکناری محمد بن سلمان رقم خواهد خورد و به احتمال قوی برادرش "خالد بن سلمان " به عنوان ولیعهد انتخاب می شود . ناگفته نماند خالد سفیر عربستان در آمریکا بود و اکنون به ریاض باز گشته است.
نابودی هیبت و قدرت عربستان
وی با بیان اینکه چشم انداز آینده عربستان خیلی مهم تر و پیچیده تر از سرنوشت محمد بن سلمان است، تصریح کرد: اکنون اصل رژیم عربستان مطرح است. این کشور در گذشته از طریق سیاسی و هم از طریق دلارهای نفتی باد آورده در سراسر منطقه دخالت می کرد اما اینک آن هیبت و قدرت خودش را از دست داده و بسیار تضعیف شده است و مشخص نیست که در آینده رژیم عربستان چه وضعیتی خواهد داشت . در این زمینه می توان سناریوهای مختلفی را بررسی کرد. شاه عربستان سال های آخرعمرش را می گذارند. این درحالی است که بین خاندان آل سعود اختلافات شدیدی در خصوص صعود به هرم قدرت وجود دارد، احتمال می رود، همین اختلافات به جنگ قدرت میان شاهزادگان سعودی منجر شود. محمد بن سلمان تعدادی از شاهزادگان سعودی را دستگیر کرد، عده ای را به حبس خانگی زندانی و تعداد دیگری را خانه نشین کرده است. این افراد به طور حتم از این فرصت به وجود آمده بهره برداری خواهند کرد و تلاش می کنند، محمد بن سلمان را از قدرت برکنار سازنند. به هرحال، به نظر می رسد عربستان بعد از قتل خاشقجی غیر از عربستان قبل از این جنایت خواهد بود و جمع کردن تحولات داخلی برای حاکمان ریاض خیلی مشکل خواهد بود و دیگر آن امکان را نخواهند داشت که در مسائل منطقه ای دخالت کنند.
انداختن توپ به زمین ریاض
این کارشناس تحولات غرب آسیا درباره پیگیری حقوقی پرونده قتل خاشقجی گفت: رئیس جمهور ترکیه در سخنان چهارشنبه گذشته خود خیلی محترمانه در ارتباط با شاه عربستان صحبت کرد اما عملا توپ را به زمین ریاض انداخت و خواستار پیگیری قتل خاشقجی شد و اعلام کرد جنایتکارانی که در این قتل دست داشتند از پائین ترین رده تا عالی ترین سطوح باید اسامی آنان اعلان شود و به دلیل اینکه جنایت مزبور در ترکیه روی داده بایستی عاملان آن را در اختیار آنکارا قرار دهند. قبل از اردوغان نیز وزیر خارجه ترکیه گفته بود ممکن است آنکارا پرونده قتل خاشقجی را به محاکم بین المللی بکشاند لذا بنده معتقدم این پرونده به این زودی ها بسته نخواهد شد.
پیگیری حقوقی قتل خاشقجی
وی با بیان اینکه ترکیه جزئیات بسیاری از پرونده قتل خاشقجی را هنوز فاش نکرده است، گفت: آنکارا می تواند پرونده این قتل را در دادگاه های بین المللی به جریان بیندازد و هم سازمان بین المللی مدافع حقوق بشر، سازمان روزنامه نگاران بدون مرز...می توانند، پرونده قتل خاشقجی را از لحاظ حقوقی پیگیری کنند لذا الزاما کسی نباید در داخل عربستان مثل خانواده خاشقجی موضوع قتل او را از لحاظ حقوقی پیگیری کند، نهادهای زیادی وجود دارد که در صورت سرسختی ریاض می توانند این پرونده را پیگیری کنند.
طرح پرونده قتل در دادگاه های جهانی
مهتدی در پایان تصریح کرد: به طور حتم قاتلان خاشقجی هم اکنون در عربستان هستند و ریاض مدعی است 18 نفر را در این رابطه بازداشت کرده است. اگر اینان در یک دادگاه عادلانه خارج از عربستان محاکمه شوند، می توانند بگویند که مامور بوده ایم و از دستور اطاعت کرده ایم. به هرحال، بنده معتقدم پرونده قتل خاشقجی در آینده در محافل بین المللی و دادگاه ها کشیده خواهد شد.
