در حالی که به اعتقاد کارشناسان، پایین بودن حقوق، رضایت نداشتن از شغل اول و افزایش هزینه‌های زندگی از جمله علل گرایش افراد به داشتن شغل دوم است، مرکز آمار و اطلاعات وزارت کار در گزارشی، اصلی‌ترین و بیشترین دلیل دو شغله بودن افراد در سال گذشته را مشکلات اقتصادی و معیشتی عنوان کرده است.
در سالهای گذشته به دنبال اعمال سیاستهای بازار کار و دستمزد و شکاف عمیقی که میان درآمدها و هزینه‌های خانوار ایجاد شده، پدیده‌ای به نام دو شغله‌ها شکل گرفته است؛ این پدیده اگر چه تا مدتها قبل به شکل پنهانی بود و اعداد و ارقام خاصی از آن توسط دستگاه‌های متولی ارائه نمی‌شد، اما با گسترش تعداد دوشغله‌ها به تدریج جدی گرفته و جداولی به آن اختصاص داده شد.
در طرح آمارگیری نیروی کار، افرادی که اظهار کرده‌اند که کار دیگری هم داشته‌اند، چند شغله به شمار می‌روند. ملاک در نظر گرفتن شغل اصلی یا شغل دوم، تشخیص فرد است و اگر فرد نتواند شغل اصلی خود را تشخیص دهد، شغلی که ساعت کاری بیشتری را به خود اختصاص داده است، به‌عنوان شغل اصلی در نظر گرفته می‌شود و در صورت مساوی بودن ساعات کار همه مشاغل، آن شغلی را که فرد در آن سابقه بیشتری داشته به عنوان شغل اصلی وی درنظر گرفته می‌شود.
۷۲۷ هزار نفر با یک شغل راضی نمی‌شوند!
بر اساس آخرین پیمایش میدانی صورت گرفته در کشور، از مجموع ۲۳ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر شاغل کشور در سال گذشته، حدود ۷۲۷ هزار نفر از شاغلان اظهار کرده‌اند که بیش از یک شغل داشته‌اند. از این میزان ۱۰.۵ درصد از افراد چند شغله در شغل اصلی خود مزد و حقوق بگیر بخش عمومی، ۲۰.۲ درصد مزد و حقوق بگیر بخش خصوصی و ۶۳.۹ درصد در سایر بخشها مشغول فعالیت بوده‌اند. بیشترین درصد چند شغله‌ها هم در گروه کارکنان مستقل قرار داشته است. کارکنان مستقل در واقع کسانی هستند که برای انجام فعالیتهای شغلی خود حقوق بگیر کسی نیستند و هیچ حقوق بگیری هم در استخدام ندارند. به عبارتی این عده، زیردست و کارفرما ندارند و فعالیتهای شغلی خود را به شکل مستقل دنبال می‌کنند تا آزادی عمل بیشتری داشته باشند. در گذشته تعداد کارکنان مستقل کم بود و دولتها معمولا آنها را نادیده می‌گرفتند یا غیر متعارف می‌دانستند ولی امروز تحت تاثیر معادلات اقتصادی و شرایط حاکم بر اقتصاد در محاسبات آماری به بازی گرفته می‌شوند.
کارکنان مستقل درصدر دو شغله‌ها
بررسی‌های بازار کار نشان می‌دهد که در طرح آمارگیری نیروی کار، فقط حدود ۳.۱ درصد کل شاغلان ۱۰ ساله و بیشتر اظهار کرده‌اند که دارای دو شغل و بیشتر هستند. ۱۱ هزار و ۵۷۸ نفر از چند شغله‌ها که شغل اصلی آنها در بخش عمومی است، در شغل دوم خود نیز در بخش عمومی مشغول به کارند، به عبارتی دیگر هر دو شغل آنها در بخش عمومی است.
۱۳ هزار و ۸۵۹ نفر از چند شغله‌ها که شغل اصلی آنها در بخش عمومی است، در شغل دوم خود در بخش خصوصی مشغول کارند؛ به نظر می‌رسد علت این امر می‌تواند ناشی از عدم کفاف مخارج زندگی با حقوق دریافتی در شغل اول باشد. ۵۰ هزار و ۷۷۷ نفر از چندشغله‌هایی که شغل اصلی آنها در بخش عمومی است در شغل دوم خود به عنوان کارفرما، کارکن مستقل و یا کارکن فامیلی بدون مزد مشغول فعالیت هستند.
۴۷۵۹ نفر ازچندشغله‌ها که شغل اصلی‌شان در بخش خصوصی است در شغل دوم در بخش عمومی مشغول کارند و ۲۹ هزار و ۱۴۳ نفر از چندشغله‌ها هر دو شغلشان در بخش خصوصی است.
۱۱۲ هزار و ۸۳۸ نفر از چندشغله‌ها که شغل اصلی آنها در بخش خصوصی است، در شغل دوم خود به عنوان کارکن مستقل یا کارفرما و یا کارکن فامیلی بدون مزد مشغول فعالیت هستند.
هادی ابوی ـ فعال حوزه کار ـ در گفت‌وگو با ایسنا، در توضیح چرایی تمایل افراد به داشتن دو شغل و بیشتر می‌گوید: امروز شرایط زندگی به شکلی پیش می‌رود که دیگر کار کردن یک نفر در خانواده نمی‌تواند هزینه‌های زندگی را پوشش دهد. متاسفانه حقوق سرپرست خانوار به تنهایی پاسخگو نیست و در بیشتر خانه‌ها زنان هم دوشادوش مردان و پابه پای آنها کار می‌کنند تا بلکه چرخ زندگی کمی بچرخد.
اشتغال به کار در ساعات طولانی شاید وضع معیشتی یک خانواده را بهبود بخشد ولی موجب اشغال فرصتهای شغلی جویندگان کار شده و افراد را به تدریج دچار مشکلات جسمی و روحی فراوانی می‌کند.
او با اشاره به افزایش هزینه‌های خوراک، درمان، تحصیل و آموزش و ایاب و ذهاب می‌افزاید: در سالهای اخیر پایین بودن دستمزدها، افزایش هزینه‌ها و فاصله بین تورم و دستمزد باعث شده تا بیشتر خانواده‌ها فقیرتر شوند و این امر در میان خانوارهای کارگری نمود بیشتری پیدا کرده به نحوی که با افت شدید قدرت خرید و کوچک شدن سفره‌های کارگری روبه رو هستیم.
به اعتقاد ابوی، افرادی که مدرک تحصیلی آنها تناسب چندانی با شغلشان ندارد، معمولا سعی می‌کنند شغل دوم خود را بر اساس تخصص و توانایی‌های خود پیدا کنند.
این فعال حوزه کار اشاره‌ای هم به پیامدهای دو شغله بودن کرده و می‌گوید:داشتن شغل دوم باعث می‌شود افراد ساعتهای طولانی را دور از اعضای خانواده و بیرون از خانه سپری کنند در نتیجه ارتباط عاطفی با همسر و فرزندان لطمه می‌بیند؛ از طرفی به دلیل اشتغال به کار در ساعات طولانی دچار خستگی و مشکلات جسمی و روحی فراوانی می‌شوند و فارغ از این امر فرصتهای شغلی جوانان جویای کار را اشغال می‌کنند.
به گزارش ایسنا، در حال حاضر بسیاری از کارشناسان مهمترین دلیل گرایش افراد به مشاغل دوم را پایین بودن دستمزد در شغل اصلی، نبود امنیت شغلی، ازدیاد قراردادهای موقت و فاصله میان حداقل دستمزد و هزینه‌های سبد معیشت عنوان می‌کنند. به زعم آنها، مشکلات اقتصادی و تلاش برای تامین هزینه‌های زندگی اصلی‌ترین دلیلی است که افراد ناگزیرند به شغل دوم روی آورند. فراموش نکنیم که دو شغله یا چند شغله بودن افراد هر چند ممکن است وضعیت معیشتی یک خانواده را بهبود بخشد، اما قطعا بر میزان بهره‌وری، سلامت جسمی و روحی افراد، میزان تعامل با اعضای خانواده و امید به زندگی تاثیرگذار خواهد بود، از سوی دیگر انجام چندین شغل توسط یک فرد، می‌تواند موجب سلب فرصتهای شغلی از افراد فاقد کار شود. به نظر می رسد تعادل میان درآمد، نرخ تورم و پایداری شغلی تا حد زیادی از روی آوردن افراد به انجام چند شغل جلوگیری کند.
