از مهم‌ترین نکات معاملات این روز توجه ویژه معامله‌گران به سهامی بود که از پشتوانه بنیادی برخوردار بودند. موضوعی که سبب شد شاخص کل و شاخص کل هم‌وزن روندی واگرا را تجربه کنند. به این ترتیب صف‌های سنگین فروش روزهای اخیر بورس، جای خود را به صف‌های تقاضا داد. البته در پایان معاملات این صفوف خرید جمع‌آوری شد، امری که حاکی از بازگشت آرامش به معاملات سهام طی روز گذشته است. در شرایط کنونی تصمیم‌گیری مقام ناظر درخصوص تعمیق بازار سهام و همچنین چاره اندیشی در مورد محدودیت‌ها و سازوکارهای هیجان‌ساز می‌تواند رشدی پایدار را برای بازار سهام به ارمغان بیاورد.
فتح مجدد کانال ۱۸۰ هزار واحدی
شاخص کل بورس تهران در ۵ روز متوالی (از سه‌شنبه هفته گذشته تا پایان معاملات دوشنبه هفته جاری)، بیش از ۱۰ درصد افت کرد و با اصلاح ۲۰ هزار واحدی، از اوج تاریخی خود فاصله گرفت، روز گذشته با جمع شدن صف‌های فروش، نماگر کل بازار بار دیگر در مسیر صعود قرار گرفت و موفق شد تا کانال ۱۸۰ هزار واحدی را بازپس گیرد. در ادامه نیز صف‌های فروش روزهای اخیر که عمدتا به واسطه غلبه رفتاری هیجانی و گروهی میان سهامداران حقیقی بازار شکل گرفته بود، این بار به صف‌های طولانی خرید تبدیل شد. اما معاملات دیروز بورس تهران با این هیجانات به کار خود پایان نداد و در ساعات پایانی معاملاتی، شاهد برچیده شدن صف‌های تقاضا و بازگشت تعادل به معاملات بودیم. امری که نویددهنده بازگشت آرامش به بازار سهام است. باید توجه داشتخرید و فروش سهام بدون تبعیت از رفتارهای گروهی و صرفا براساس منطق و تحلیل، ارمغان رشدی مستدام را برای بازار دارد.
نتیجه توهم رشد ممتد سهام؟
در ۱۲ شهریور سال جاری رشد نرخ دلار در کنار برخی عوامل بنیادی سبب شد تا شاخص سهام بار دیگر در مسیر صعودی قرار گیرد. رفته رفته اما این رشد، شکلی هیجانی به خود گرفت. روزهای پایانی شهریورماه، بازار سهام پس از مواجهه با موج جدید و پرقدرت نقدینگی، رشد پرشتابی را آغاز کرد. جهش شاخص سهام برای ۸ روز متوالی ادامه پیدا کرد و در این مدت ضمن رشد بیش از ۲۴ درصدی، ۳۸ کانال را پشت سر گذاشت و در سقف تاریخی ۱۹۵ هزار واحدی قرار گرفت. از نکات قابل توجه معاملات این دوره بورس تهران، رشد دسته‌جمعی تمامی گروه‌ها و سهام بورسی بود. شرایطی که به واسطه پیروی سهامداران بورسی از یک اصل اقتصادی تحت عنوان رفتار توده‌وار شکل گرفت.بر اساس این الگو، سرمایه‌گذاران با نادیده گرفتن پیش‌بینی‌ها و عقاید خود در رابطه با قیمت سهام و همچنین مولفه‌های بنیادی، تنها با در پیش گرفتن رفتاری احساسی و در بسیاری از موارد غیرعقلایی، به تبعیت از صف‌های خرید و فروش، معامله می‌کنند. این موضوع سبب انجام معاملاتی شبیه به هم و در یک جهت یکسان می‌شود و سهام فارغ از میزان ارزندگی، روندی مشابه را به ثبت می‌رسانند.
نگاهی به روند صنایع بورسی در دوره اخیر (۱۲ شهریورماه تا ۱۰ مهرماه)، که نماگر بورس تهران رشد ۴۶ درصدی را تجربه کرده است، مهر تاییدی بر الگوی رفتار گروهی در میان سرمایه‌گذاران دارد. در این بازه زمانی، حتی یک صنعت بورسی نیز در مسیر کاهشی حرکت نکرد. این مسیر اما تداوم نیافت و جای خود را این‌بار به اصلاحی سنگین داد. در این دوره اصلاحی نیز بار دیگر رفتاری توده‌وار میان معامله‌گران دیده شد. همان‌طور که در گزارش روز گذشته «دنیای اقتصاد» با عنوان «بازندگان بزرگ اصلاح بورس» نیز عنوان شد، در چنین شرایطی، معامله‌گرانی که به صرف پیروی از صفوف تقاضا، در سهام بدون پشتوانه بنیادی خریدار شدند، بزرگ‌ترین بازنده اصلاح قیمت سهام بودند.در این میان باید توجه داشت توهم رشد ممتد قیمت سهام، تنها نشان از بی‌ثباتی بازار سهام دارد. اینکه معامله‌گر بدون مشخص کردن بازه زمانی مشخص برای کسب بازدهی مورد انتظار، می‌پندارد در کوتاه‌مدت می‌تواند سودهای بالایی را کسب کند، با منطق علوم مالی هماهنگی ندارد. علاوه بر این عدم تفکیک میان سهام بنیادی و سهامی که صرفا با جریان‌های سفته‌بازی نوسان می‌کنند، به اعتماد کل بازار صدمه می‌زند.
تفکیک مسیر سهام بنیادی
یکی از مهم‌ترین نقاط تمایز رشد دیروز شاخص سهام، شگل‌گیری تقاضا گسترده در سهام بنیادی بورس تهران بود. دیروز با وجود رشد ۲/ ۳ درصدی شاخص کل سهام شاهد کاهش ۷/ ۰ درصد شاخص کل هم‌وزن (با اثرگذاری یکسان نمادها) بودیم. موضوعی که نشان داد در این روز مثبت، دیگر خبری از رشد یکدست قیمت‌ها در تمامی گروه‌های بازار نیست. به عبارتی دیروز عمدتا صنایعی که به اصلاح ارزنده بوده و از پشتوانه‌های بنیادی برخوردار بودند، مسیر رشد قیمتی را برگزیدند. در این شرایط سهام پالایشی تماما صف خرید را تجربه کردند و بزرگان صنعت فولاد، معدنی‌ها و پتروشیمی‌ها همگی تحت‌تاثیر تقویت تقاضای قدرتمند، رشد حداکثری قیمت را تجربه کردند. این‌بار اما روند تقاضا شکلی هیجانی به خود نگرفت.
تعلل ناتمام مقام ناظر
به گفته تحلیل‌گران یکی از عمده دلایل شکل‌گیری الگوی رفتار گروهی در معاملات بازارها، کم‌عمقی بازار در کنار قوانین زائد و دست و پاگیری است که به هیجانات دامن زده و در نهایت سبب شکل‌گیری صف‌های پرحجم خرید و فروش (بسته به روند معاملات) می‌شود. در شرایط فعلی نیز نقدینگی قابل توجهی عمدتا از سوی سرمایه‌گذاران تازه‌وارد جذب سهام شده است (میانگین روزانه ارزش معاملات خرد سهام از ابتدای مهر تاکنون ۱۵۰۰ میلیارد تومان برآورد می‌شود). این در حالی است که بازار همچنان از عمق کافی برخوردار نیست. نگاهی به وضعیت نماد معاملاتی شرکت‌های حاضر در بورس تهران نشان می‌دهد تا پایان خردادماه سال جاری، تنها ۱۵ درصد از سهام شرکت‌ها به‌عنوان سهام شناور آزاد در این بازار شناسایی شده و قابلیت معامله در بازار سهام را د‌ارند. بنابراین در شرایط فعلی که شاهد ورود نقدینگی سرگردان به بازار سهام هستیم، فرصتی مناسب برای افزایش شناوری سهام با افزایش عرضه از سوی سهامداران عمده بازار ایجاد شده است. افزایش عرضه‌های اولیه به ویژه عرضه سهام شرکت‌های دولتی و نیمه دولتی در راستای خصوصی‌شدن واقعی این شرکت‌ها، از دیگر ضرورت‌های کنونی بازار سهام است. موضوعی که متاسفانه مورد غفلت قرار گرفته است. در این میان صرف نظر از نقدینگی تازه وارد شده به بازار، قوانین دست و پاگیر سازمان بورس است که سبب شده معاملات با چاشنی هیجان همراه شود. به‌طوری که معامله‌گران بدون توجه به پشتوانه‌های منطقی (چه بنیادی و چه تکنیکال) و تنها با نگاه به میزان تقاضای ایجاد شده در سقف‌های قیمتی، به جمع صف‌های خرید می‌پیوندند. یکی از عمده دلایل ایجاد‌کننده این شرایط، محدودیت دامنه نوسان است. این موضوع به ویژه در زمانی که بازار با خبرهای مثبت یا منفی مواجه می‌شود، هیجانی کاذب را بر کلیت بازار حاکم می‌کند. این شرایط به ایجاد موج‌های سفته‌بازی نیز کمک شایان توجهی می‌کند. به جرات می‌توان اذعان کرد، زمانی که خبری از صف‌های خرید و فروش در بازار نباشد، شاید هیچ دادوستدی از سوی گروهی از معامله‌گران در بازار ثبت نشود.
از بورس کالا چه خبر؟
روز گذشته بورس کالا میزبان عرضه مفتول‌های مس و سبدهای میلگرد در گروه محصولات صنعتی بود. دو شرکت ملی مس ایران و فولاد خراسان شرکت‌های بورسی عرضه‌کننده در بورس کالا بودند. در این روز «فملی» با وجود اینکه قرار بر عرضه ۲۰۰ تنی داشت، اقدام به عرضه یک‌هزار تن مس مفتول در بورس کالا کرد. در این مقدار ۷۲۰ تن با تقاضا همراه شد. این میزان اما در همان قیمت پایه یعنی ۵۹ هزار و ۱۲۵ تومان به ازای هر کیلو (۱۲ درصد پایین‌تر از قیمت پایانی عرضه پیشین این محصول) معامله شد. سبد میلگرد فولاد خراسان نیز در قیمت پایه ۳۶۹۷ تومان به ازای هر کیلوگرم تعیین شده بود که در نهایت میانگین موزون قیمت پایانی آن با رشد ۳/ ۳ درصدی نسبت به قیمت پایه، به ۳۸۱۹ تومان رسید. همچنین دیروز عرضه فرآورده‌های نفتی فرعی در بورس کالا از سر گرفته شد. این در حالی است که از ابتدای مهر به دنبال عدم اعلام نرخ‌های پایه توسط شرکت پالایش و پخش، عرضه محصولاتی همچون وکیوم باتوم، لوب‌کات و آیزوریسایکل متوقف شده بود. به این ترتیب روز گذشته ۱۰ هزار تن وکیوم باتوم پالایش نفت تبریز با قیمت پایه ۱۲۷۱ تومان در این بازار عرضه شد که بالاترین تقاضا برای این محصول «شبریز»، ۳۳۰۰ تومان ثبت شد. قیمت پایه این محصول بر مبنای دلار ۴۲۰۰ تومانی تعیین شده است که می‌تواند تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر نمادهای این گروه داشته باشد.
نگاهی به بازار جهانی فلزات
روز گذشته ورود شاخص دلار به محدوده منفی (به دنبال تقویت ارزش ین ژاپن و دلار استرالیا در برابر دلار آمریکا)، در کنار افزایش سطح خرید تکنیکال در بازار فلزات، قیمت‌ها را تا حدودی افزایش داد. به این ترتیب در ساعات معاملاتی بورس تهران، هر تن آلومینیوم در معاملات آتی لندن بدون تغییری ملموس در سطح ۲۰۶۷ دلار قرار داشت. قیمت روی با افزایش ۹/ ۰ درصدی به ازای هر تن، به ۲۶۳۹ دلار رسید. سرب نیز رشدی ۷/ ۰ درصدی را تجربه کرد و در سطح ۱۹۸۶ دلار در هر تن قرار گرفت. در این میان بهای مس با افزایش ۴/ ۰ درصدی، در قیمت ۶۲۲۷ دلار معامله شد.در تحولات پیرامون بازارهای جهانی، شامگاه دوشنبه شیلی به‌عنوان بزرگ‌ترین تولید‌کننده معدنی مس در جهان از تصمیم خود درخصوص توسعه بازار فروش مس خبر داد. وزیر صنعت شیلی در این خصوص اعلام کرد برای ایجاد مصونیت در برابر خطرات جنگ تجاری آمریکا و چین، این کشور قصد دارد بازار فروش مس خود را توسعه دهد.
همگام با بازیگران
بازگشت تقاضا از سوی معامله‌گران خرد بازار سهام سبب شد تا روز گذشته پس از ۵ روز غلبه حقوقی‌ها در سمت خرید، خالص تغییر مالکیت به نام سهامداران حقیقی ثبت شود. به این ترتیب دیروز حدود ۲۵۰ میلیون سهم به ارزش ۱۴۶ میلیارد تومان در مسیر حقوقی به حقیقی جابه‌جا شد. بیشترین خالص خرید توسط سهامداران خرد در نمادهای زیرمجموعه گروه فرآورده‌های نفتی ثبت شد. به این ترتیب خالص خرید حقیقی‌ها در میان نمادهای پالایشی به ۳۷ میلیارد تومان رسید. شرکت‌های معدنی نیز در این روز شاهد تغییر مالکیت ۲۳ میلیارد تومانی به نفع معامله‌گران حقیقی بودند. گروه محصولات شیمیایی دیگر گروهی بود که با خالص خرید ۲۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومانی توسط معامله‌گران خرد بازار همراه شدند. در صدر خرید معامله‌گران حقیقی، تمایل به جمع‌آوری سهام شرکت فولاد مبارکه اصفهان قرار داشت. خالص خرید این معامله‌گران در نماد مزبور به حدود ۲۸ میلیون و ۲۰۰ هزار سهم به ارزش حدود ۱۷ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان بالغ شد. نماد معاملاتی پالایش نفت بندرعباس نیز در این روز شاهد جابه‌جایی حدود ۱۱ میلیون و ۳۰۰ هزار سهم به ارزش ۱۵ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان در مسیر حقوقی به حقیقی بود. نماد معاملاتی شرکت توسعه معادن و فلزات از دیگر نمادهایی بود که مورد اقبال معامله‌گران خرد بازار قرار گرفت. به این ترتیب دیروز بیش از ۲۹ میلیون و ۶۰۰ هزار سهم «ومعادن» به ارزش ۱۵ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان به پرتفوی حقیقی‌ها افزوده شد. در آن سوی بازار اما خودرویی‌ها مورد توجه سهامداران عمده قرار گرفتند و خالص خرید ۳ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومانی را ثبت کردند. سرمایه‌گذاری‌ها دیگر گروهی بودند که با بیشترین خالص خرید از سوی حقوقی‌ها مواجه شدند. در این میان، «وخارزم» شاهد جابه‌جایی حدود ۳۰ میلیون سهم خود به ارزش ۳ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان در مسیر حقیقی به حقوقی بود. در نماد معاملاتی آلومینیوم ایران نیز دیروز ۴ میلیون و ۳۰۰ هزار سهم به ارزش ۲ میلیارد تومان از سبد سهام معامله‌گران حقیقی به پرتفوی حقوقی‌های بازار افزوده شد. نماد معاملاتی شرکت ایران‌خودرو نیز شاهد جابه‌جایی ۲ میلیارد تومانی در مسیر حقیقی به حقوقی بود.
از دیگر صنایع بورسی چه خبر؟
بررسی روند صنایع بورسی طی معاملات روز گذشته نشان می‌دهد از ۳۸ صنعت مورد بررسی، ۲۱ صنعت با رشد شاخص همراه شدند و در مقابل شاهد افت شاخص ۱۶ صنعت بورسی بودیم. در این میان گروه فرآورده‌های نفتی بیشترین رشد روزانه در میان صنایع بورسی را به میزان حدود ۵ درصد تجربه کرد. شاخص شرکت‌های چندرشته‌ای صنعتی نیز در این روز با رشد ۶/ ۴ درصدی همراه شد و در رتبه دوم جدول پربازده‌ترین صنایع بورسی قرار گرفت. گروه انتشار، چاپ و تکثیر با تک‌نماد «چافست» اما با کاهش حدود ۵ درصدی شاخص، قعر جدول بازدهی روزانه صنایع بورسی را به خود اختصاص داد.
