شهرام جمالی کارشناس آموزشی درباره موضوع "معلم تمام وقت" اظهار کرد: در پیش‌نویس ماده 7 لایحه موسوم به "رتبه بندی معلمان" این موضوع مطرح شده است.در این ماده آمده است که: " با اجرای نظام رتبه بندی، معلمان، تمام وقتِ واحد آموزشی هستند که علاوه بر تدریس، به انجام فعالیت‌های مرتبط با امور آموزشی و پرورشی دانش‌آموزان و پژوهش می‌پردازند."
وی افزود: اینکه تعریف ماده 7 تا چه اندازه منطبق بر همان مفهومی است که سند تحول بنیادین از "معلم تمام وقت" ارائه کرده و آنها را مانند مدرسان دانشگاه مدنظر قرار می‌دهد، موضوعی است که جزئیاتِ بیشتر آن بعد از تصویب این لایحه مشخص خواهد شد.برای مثال در کلیات این طرح و مشخصاً ماده7 مشخص نشده که مقصود از "علاوه بر تدریس" چند ساعت تدریس است. اما چنانچه معیار را بر مبنای همان میزان "تدریس موظف" فعلی یعنی 28 ساعت در مورد آموزگاران دوره ابتدایی و 24 ساعت در مورد دبیران و هنرآموزان دوره متوسطه بگذاریم، در این صورت بدیهی است فرصت چندانی برای انجام فعالیت‌های مورد نظر باقی نمی‌ماند.
برنامه‌ریزی برای استفاده از معلمان در حوزه پژوهش گام مطلوبی است
جمالی بیان کرد: البته اینکه آموزش‌و پرورش بتواند به گونه‌ای برنامه‌ریزی کند که بخشی از ظرفیت معلمان در مدارس و در حوزه پژوهش به کار گرفته شود نه تنها سیاست مطلوبی است بلکه چنانچه سازوکارهای مناسبی برای اجرای آن اندیشیده شود، قطعاً شاهد اثرگذاری مثبت آن در فرآیند آموزش و تربیت و افزایش کیفیت و کارایی معلمان خواهیم بود.
این کارشناس آموزشی گفت: اگر واقعاً رویکرد آموزش‌و پرورش و کارشناسان سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی به چنین طرح‌هایی، رویکردی علمی و مبتنی بر مطالعات تطبیقی باشد که توانمندسازی معلمان و کیفیت کار آنها مدنظر باشد در اینصورت معلمان تمام وقت باید حداکثر یک سوم ساعات حضور خود در مدرسه را تدریس کنند و بقیه زمان خود را به تحقیق و کارهای پژوهشی بپردازند. در کشور توسعه یافته‌ای مثل ژاپن، یک معلم 44 ساعت در مدرسه حضور دارد، اما تنها 14 ساعت در کلاس درس به تدریس می‌پردازد و بقیه وقت معلم صرف امور فوق برنامه، مطالعه و تحقیق می‌شود.
معلم تمام وقت در مدارس ایران تا چه اندازه اجرایی خواهد بود؟
وی بیان کرد: پیاده سازی چنین برنامه‌ای در مدارس ما آنهم در شرایطی که آموزش‌و پرورش همزمان در حوزه نیروی انسانی با کمبود جدی معلم مواجه است و طی سال‌های آینده نیز از یک طرف با سونامی بازنشستگان و از طرف دیگر با افزایش جمعیت دانش‌آموزی مواجه است تا چه اندازه امکان پذیر و چقدر می‌توان به اثربخشی و کارآیی آن امیدوار بود؟
جمالی گفت: وقتی آموزش‌و پرورش، مشاوران تحصیلی و مربیان بهداشت را حذف، مدیر یک مدرسه را ملزم به تدریس می‌کند یا معاونین مدارس را کاهش می‌دهد و همان تعداد معاونین ناکافی را ملزم به تدریس هم می‌کند، قطعاً چنین طرح‌هایی به شکلی که مدنظر سند تحول بنیادین است، قابلیت اجرا نخواهد داشت.
پیش نیازهای لازم برای اجرای موفق طرح معلم تمام وقت
وی افزود: بنابراین طرح معلم تمام وقت، زمانی از کاراییِ حداقلی برخوردار خواهد بود و می‌توان انتظار حداقلی از آن در ارتقای کیفی معلمان داشت و در فرآیند آموزش معقول به نظر می‌رسد که اولاً معلمان بیش از 24 ساعت تدریس هفتگی نداشته باشند و ثانیاً افزون بر مشوق‌های مالی، سازوکارهای مناسبی در مدرسه طراحی شوند تا به واسطه آنها انگیزه‌های خودارتقایی معلمان از طریق تحقیق و پژوهش فراهم شود.
این کارشناس آموزشی یادآور شد: معاون آموزش ابتدایی وزیر آموزش و پرورش اخیراً در مورد طرح معلم تمام وقت گفته اند : " معلم ساعت‌هایی را سر کلاس می‌رود و ساعت‌های دیگر را صرف رسیدگی به امور دانش‌آموزان و خانواده‌ها می‌کند " هر چند او به میزان این ساعت‌ها و نسبت آنها اشاره‌ای نکرده اما اگر منظور از معلم فقط آموزگاران ابتدایی باشد در این صورت باید دید آیا مثلاً قرار است 28 ساعت موظفی این آموزگاران کمتر شود؟ و به فرض اینکه چنین شود آیا آموزگاران ابتدایی فرصتی برای فعالیت‌های پژوهشی مرتبط با خودارتقایی در مدارس هم خواهند داشت؟ یا اینکه معلم تمام وقت باید در وقت اضافه‌ای که به واسطه فراغت از تدریس برایش فراهم شده، به انجام کارهای بر زمین مانده مدرسه بپردازد؟ یا اگر آنچنان که معاون آموزش ابتدایی گفته : "این طرح کمک می‌کند برخی چالش‌ها مانند زمان بیشتری که معلم برای ارائه بازخوردها نیاز دارد فراهم شود" باید پرسید چرا زمان کافی در ساعات استاندارد درسی برای معلمان در گرفتن بازخوردها فراهم نیست؟ چون ساعات کار معلمان کم است؟ یا مشکل از کلاس‌های شلوغ و متراکمی است که فرصت و اجازه بررسی تکالیف دانش آموزان را نمی‌دهد؟
اضافه تدریس معلمان شاغل به صرفه‌تر از استخدام نیروی جدید
جمالی گفت: سیاست‌های آموزشی چقدر در جهت کاهش جمعیت دانش‌آموزی در کلاس‌های شلوغ مدارس دولتی است؟ آیا قرار است یک آموزگار تمام وقت دوره ابتدایی در ازای دریافت یک فوق العاده ویژه ناچیز، بار ناشی از کمبود معلم و شلوغیِ کلاس‌ها را در وقت اضافه به دوش بکشد؟ تصویب طرح معلم تمام وقت نشان می‌دهد که سازمان برنامه و بودجه به این نتیجه رسیده که جبران کمبود معلم در آموزش و پرورش از طریق اضافه تدریس معلمان شاغل به صرفه‌تر از سایر روش‌های استخدامی است و بار مالی و تعهدات بسیار کمتری برای دولت ایجاد می‌کند. در نتیجه تا حد امکان از دادن مجوز ردیف‌های استخدامی جدید به آموزش و پرورش خودداری می‌کند.
این کارشناس آموزشی ادامه داد: نتیجه چنین رویکردی می‌شود طرحی موسوم به "معلم تمام وقت" که با هدف تشویق معلمان به تدریس بیشتر به واسطه ارائه یک سری مشوق‌های مالی و صرفاً با هدف جبران بخشی از کمبود نیروی انسانی تدوین و بر اساس گفته‌های معاون وزیر آموزش و پرورش اخیراً در شورای توسعه مدیریت و شورای حقوق و دستمزد به تصویب هم رسیده است.
وی تصریح کرد:متاسفانه باید گفت طرح مذکور در واقع تیرِ خلاصی است به همان تفسیر حداقلی از ماده 7 لایحه رتبه بندی معلمان! چرا که دیگر حتی زمان حداقلی مازادی برای معلمان جهت انجام فعالیت‌هایی در حد رسیدگی به امور معوق دانش‌آموزان هم باقی نگذاشته است چه برسد به تحقیق و پژوهش و فعالیت‌های خودارتقایی. مگر آنکه تعریف معلم تمام وقت را به معنای سایر عوامل اجرایی مدرسه بگیرند. بر اساس آنچه در این طرح آمده است، 6 ساعت تدریسِ مازاد بر 24 ساعت به یک "پرداختی مستمر" تبدیل خواهد شد که به جای 9 ماه از سال برای 12 ماه سال پرداخت می‌شود. بر همین مبنای 30 ساعت موظفی ممکن است حتی معلمان را در بخشی از ایام تعطیل تابستان مانند مدیر و معاونین ملزم به حضور در مدارس کنند. البته چنین فرضی فعلاً مبتنی بر گمانه زنی است و شاید کمی هم بدبینانه به نظر بیاید ولی با توجه به شرایط فعلی و در نبودِ سازوکارهای موثر، اجرای آن چندان هم دور از ذهن نیست.
آیا مشوق‌ها در افزایش انگیزه معلمان برای تدریس بیشتر تاثیر خواهند داشت؟
وی گفت: با این حال هرچند در مورد چنین طرحی، یک سری امتیازات و مشوق‌های مالی نیز مطرح شده است، اما باید دید این این مشوق‌ها تا چه میزان میتواند در افزایش انگیزه معلمان آنهم فقط برای تدریس بیشتر و نه فعالیت‌های خودارتقایی، موثر باشد. هر چند به نظر من حتی اگر بتواند معلمانی که شغل دوم دارند را به تدریس در مدرسه ترغیب کند بازهم تا حد زیادی به هدف خود رسیده است.
جمالی تاکید کرد: البته تاکنون هرچه در مورد این طرح گفته شده در خصوص امتیازات آن بوده اما زمانی که گفته می‌شود : " این طرح کاملاً اختیاری است " یعنی به احتمال زیاد، افزون بر 6 ساعت تدریس موظف، تعهدات دیگری نیز بر آن مترتّب خواهد بود که البته چون این طرح به عنوان یک مشوق و با هدف تشویق معلمان شاغل به تدریس اضافه ارائه شده بدیهی است که اشاره‌ای به تعهدات احتمالی نشود، چون ممکن است بازخورد مطلوبی نداشته باشد و گرنه تردیدی نیست تمام معلمان شاغلی که در حال حاضر حق التدریس دارند تمایل دارند از مزایای این طرح بهره‌مند شوند.
