مداحی و خواندن برای اهل بیت (ع) از گذشته تا امروز بوده؛ اما هر کاری ملزومات و اساسی دارد. خیلی از مداحان قدیمی که امروز هم هستند، معتقدند که مداحی نسل جدید و قدیم با هم تفاوت پیدا کرده است. یکی از دلایل آن را هم نبود روحیه استاد و شاگردی می دانند. حاج امیر احمدی یکی از مداحان قدیمی است که شاید آن چنان مشهور عموم نباشد اما به قول خودش درس و اصول کار مداحی و سخنرانی را نزد اساتید گذرانده است. هر سوالی که از او می پرسیم اشاره ای به استادش حاج نادعلی کربلایی دارد و این نشان می دهد که هر لحظه انگار درس هایش را مرور می کند. با او به گفتگو نشستیم تا برای ما از تفاوت مداحی جدید و قدیم، سبک های مداحی و اشعاری که برخی می خوانند بگوید. پس با ما همراه باشید؛
مداحی بدون استاد نمی شود
آقای احمدی؛ امروز تفاوت بین مداحان نسل جدید با مداحان قدیمی را در چه می بینید؟
اشتراکات آنها بیش از تفاوت هایشان است. همه دارند برای امام حسین (ع) کار می کنند. چه قدیمی ها و چه امروزی ها همه دارند برای اهل بیت کار می کنند. حالا یک تفاوت عمده که به ذهن حقیر می رسد، این است که آنها (قدیمی ها) استاد داشتند و مداحان جدید استاد ندارند. استاد خود من حاج آقا کربلایی بودند که همواره می گفتند به مراتب کار مداحی از کارهای دیگر سخت تر است؛ چون مداح اهل بیت (ع) با انسان هایی طرف است که هر کدام روح، فکر و اعتقاد خاص خود را دارند. پس هر کاری برای پیشرفت نیاز به یک راهبر و استاد دارد. مداحی هم بدون استاد نمی شود.
همه حرف امام حسین (ع) دین و التزام به دینداری است
الان خیلی ها این استاد را دارند اما به صورت مجازی. یعنی فرد استاد عینی را قبول ندارد ، اما در فضای مجازی نوحه، سخنرانی و مداحی گوش می دهد و یاد می گیرد. این از نظر شما درست است؟
ببینید من خودم هم خیلی از این سخنرانی ها در فضای مجازی و حتی در رسانه ملی خودمان بهره می برم. اما نفس استاد فیض دیگر دارد. اینکه شما در کنار یک صاحب نفسی باشید، خوب است. در واقع حضور در محضر اساتیدی این چنین ما را دیندار بار می آورد؛ از ما فردی می‌سازد که عقاید، احکام و اخلاق را می شناسد. کسی که در خانه اهل بیت (ع) اینها را بشناسد، دیندار می شود. خود امام حسین هم می گوید چه کم هستند دینداران. ما که قیام امام حسین (ع) را الگوی نهضت انقلابی مان می دانیم؛ امام حسین همه حرفش دین و التزام به دینداری است. من مداح باید دینداری را تبلیغ کنم؛ دینداری مبتنی بر اخلاق، احکام و عقاید.
تقوا داشته باشی، خداوند استادت می شود
مهمترین شاخصه یک ستایشگر اهل بیت (ع) چه باید باشد؟
تقوا. خداوند هم در قرآن مبنای کرامت و برتری را تقوا می داند. تقوا که داشته باشی، خود خدا استادت می شود (واتقوا الله و یعلمکم الله). خود خداوند به تو الهام می کند که چه بگویی تا جمعیتی به فیض و ارتزاق معنوی برسد؛ یعنی خداوند تو را رازق آن جمع می کند. این یعنی یکی از اسمای الهی در تو جلوه گر می شود، اگر تقوا داشته باشی.
برای تاثیرگذاری و گیرایی نفس مداح چه باید بکند؟
مداحی که اهل تهجد نباشد، کلامش خیلی اثری ندارد. مداحی که زبانش را کنترل کند، اهل نماز شب و ... باشد نفسش حق می شود؛ چون با حق پیوند خورده است. حاج نادعلی کربلایی و حاج آقا طالع دو استاد عزیزی هستند که اهل معنا بودند و تقوای بالایی داشتند. حاج کربلایی احکام و اخلاق می گفت و یک دوره عقاید را آموزش دیده بود. ایشان در برهه ای امام جماعت بود. احکام می گفت، شعر نصیحتی می خواند و نم نم سراغ روضه و بعد نوحه می رفت. الان همه اینها گم شده، همه مستقیم سراغ مداحی و مرثیه می روند.
به شخصه از مسجدی ها خیری ندیدم!
حاج امیر احمدی خودتان، اهل مسجد رفتن هستید؟ یکی از آقایان می گفت این روزها دیگر حضور مداحان در مساجد کمرنگ شده، تا جایی که مردم برخی را که در مسجد برای نماز می بینند تعجب می کنند. در حالی که مداح اهل بیت باید نماز را اول وقت بخواند؛ در مسجد باشد که فبها.
خب این ضعف است؛ حتی اگر برای من باشد و باید آن را آسیب شناسی کرد. راستش را بخواهید من به شخصه از مسجدی ها خیری ندیدم. خدا رحمت کند حاج کربلایی به من می گفت اگر در مسجد رفتی و خواندی، زود بخوان و بیا بیرون. چون اینها عمری خمس ندادند و حالا می آیند مسجد تا جبران بشود. پس روضه تو در دل آنها اثری نمی کند. من خودم یک بار در مسجدی برای دعای ندبه دعوت شدم، هنوز زیاد نخوانده بودم که پیرمردی به اعتراض گفت گوشمان کر شد. بلند شد و بلندگو را کامل بست! این نوع برخوردها را در بسیاری از مسجدی ها که الان هم اکثرا مسن هستند، می بینیم. برخورد بد و زشت تاثیرات مخربی دارد. خیلی از مسجدی ها تاب جوان ندارند و فکر می کنند مسجد مال پدرشان است و ما جوانان آمدیم تصاحبش کنیم. شاید برای همین باشد که ما هیئتی ها خیلی مسجد نمی رویم.
مسجدی باید عشق ورزی بلد باشد
اما امام حسین (ع) خود می فرمایند من برای اقامه نماز و احیای دین قیام کردم. جایگاه نماز خواندن هم در مسجد است.
بله، حسین (ع) از نماز گفت. گفت من نماز را دوست دارم؛ یعنی نماز باید عشق ورزی به شما یاد بدهد. نماز باید شما را نیک خو کند. نماز برپا داشتن برای مهربانی کردن است. در همین تهران سمت نواب مسجدی هست که اکثر جوانان پامنبری حاج آقا ابوالقاسمی هستند؛ امام جماعت جوان و نوگرایی که بلد است با جوان با عشق حرف بزند و برخورد کند و جذبشان کند. مسجدی باید عشق ورز باشد.
برخی شأن اهل بیت (ع) را در اشعار رعایت نمی کنند
نظرتان درباره بعضی خواندن ها و اشعار مداحان چیست؟
حاج آقای کربلایی یک روز نزد استادش می رود و به او می گوید چه کتابی بخوانم تا مداحی ام بهتر بشود. استادش می گوید برو کتاب سلیقه بخوان. حاج کربلایی هر جا می رود این کتاب را پیدا نمی کند. تا اینکه عارفی را می بیند و از او راهنمایی می خواهد. او هم به حاج کربلایی می‌گوید آنچه دنبالش هستی، در وجود و طبع خودت است.
بی سلیقگی این را می آورد که شما نمی دانی برای که چه باید بخوانی. یک بار من برای مجلسی دعوت شدم و صاحب مجلس گفت که آقا چیزی و شعری بخوان که در شأن این مرحوم باشد. خب من هم از حافظ خواندم. اما در پایان به آن آقا گفتم که امروز چیزی به من یاد دادی و این خیلی ارزشش برای من از آن صله بیشتر است؛ آن این بود که من یاد گرفتم شأن افراد را در خواندن بشناسم. چطور شأن خانم دکتری را رعایت می کنیم و شعر فاخر برایش می خوانیم؛ اما یادمان می رود که خانم زهرا، آقا امام حسین و اهل بیت (ع) هم شأن و مرتبه ای دارند؟! باید در شأن امام حسین بخوانیم و در شان امام حسین شعر بگوییم.
برخی مداحان بی مجوز کار می کنند!
اهل مراد و مرید بازی هستید؟ خیلی ها الان مجلس گرم کن و گریه کن با خودشان می برند. چیزی که در قدیمی ها سراغ نداشتیم.
شاعری می گوید «در بازار محبت حق نداری حجره بگشایی، مگر آنکه جواز کسب تو حیدر کند امضا». باید حضرت ولی عصر (عج) امضا کند. کسی که به قول شما نماز و خواندنش این گونه است به نظر من دارد، بدون جواز کار می کند.
صله گرفتن را چطور تعریف می کنید؟ برخی راحت پاکت می گیرند.
ما در راه و مسیری افتادیم که صاحب دارد. صاحبش هم برای ما همه چیز را مشخص کرده است. معصومین هم همواره این صله را به شاعران و مداحان داده اند. باید همه ابعاد را ببینیم؛ آنکه صله می دهد با چه نیتی است و آنکه می گیرد با چه نیتی. حاج کربلایی در همه چیز الگوی من بود، ایشان می گفت کیسه ای را استادم به من داده بود و می‌گفت هر که هرچه داد، بریز داخل این تا معلوم نشود چه قدر بوده است؛ تا میزان صله در خواندن تو در مجالس اثر نگذارد. قدیمی ها تا این حد رعایت تقوا داشتند.
شرایط الان فرق کرده است. الان فضا، فضای دیگری است. من خودم میزان صله را طی نمی کنم. الان دیگر مثل قدیم نیست؛ پاکت نمی دهند کارت به کارت می کنند. بعضی چیزها را نمی شود، مثل قدیم پیش برد؛ اما می شود نیت ها را درست کرد (الاعمال بالنیات). اتفاقا، عزیزی را می دیدم که قبل از مداحی، همیشه قرآن می خواند. دلیلش را پرسیدم و گفت چند صفحه قرآن می خوانم و هدیه می کنم به صاحب اصلی آن روضه حضرت رقیه ، زهرا و عباس و ... . خودشان کمکم می کنند و به خواندن و روضه من رنگ و جلا می دهند. این را می گویند نیت درست. ان شاء الله قرآن هم که می خوانیم با چنین نیاتی باشد.
نظرتان درباره مداحان اگزوزی خوان چیست؟
از کوزه همان برون تراود که در اوست. ظرف شما هر چه باشد، در مقادیر و ظرفیت همان هم حاصل می شود. اگر مطلب خوب و فاخر بریزی داخلش، خروجی اش هم زیبا می شود. سبک هایی که برخی می خوانند را من گاهی نمی فهمم. حرکاتی را در برخی مجالس می بینیم که اصلاً در شأن و جایگاه اهل بیت (ع) نیست. بعد هم که ما انتقاد می کنیم، می گویند جوان هستند و می خواهند انرژی و هیجانات شان را خالی کنند. آدم می ماند! واقعاً برخی هدف را گم کرده اند. هدف این است که در مجلس اهل بیت (ع) جوان بیاید و انرژی خود را تخلیه کند؟! هدف این است که مداحی برای اینکه مجلسش گرم بشود، رقص نور راه بیندازد؟! هدف را گم کردیم.
امام حسین (ع) برای برخی عوض نشده است؟!
پدر من چهارده سال کفشدار امام حسین و مشوق ورود من به مجالس اهل بیت بود. ایشان حتی سواد خواندن و نوشتن هم نداشت. یک بار بر پشت بام خانه بودیم و به من گفت: امیر، این ماه را خدا برداشته و ماه دیگری گذاشته؟! گفتم یعنی چی؟ گفت پس این ماه بوده آن زمان که حضرت حسین بدنش در صحرای کربلا افتاده بود! این ماه گودال را دیده. به نوعی داشت برای من روضه می خواند. این ماه عوض نشده، چطور ممکن است امام حسین (ع) عوض شده باشد ؟! روش ما و نگاه ماست که تغییر کرده است. ما داریم راه را غلط می رویم و غلط هم ارائه می‌دهیم. متاسفانه این میان بزرگان ما هم بزرگی نمی کنند و خوب به صحنه ورود نمی کنند. باید به مجالس جوانان رفت و آنها هم با آغوش باز می پذیرند. دوست دارند که یاد بگیرند و تاثیر بپذیرند. خود خانه مداحان باید برنامه ای بگذارد تا مداحان قدیمی در مجالس جوانان و مداحانی مثل سیب سرخی، مقدم و ... چند دقیقه بخوانند و با جوانان مانوس شوند.
ما واقعا امام زمان (عج) را نمی خواهیم!
حرف پایانی؟
امروز وظیفه مداح و مبلغ این است که مردم را با هر وسیله و شکلی در خانه حضرت ولی عصر (عج) ببرند. امروز امام ما ایشان هستند. باید برای ظهورشان و تعجیل در این ظهور دعا کنیم. ما نمی خواهیم و دعا نمی کنیم. حضرت خودشان در نقلی گفتند که شیعیان من، مرا به قدر آب خوردن هم نمی خواهند! مداح و همه ما فقط و فقط باید همّ و غم خود را بگذاریم برای رسیدن به امام زمان (عج). امروز من در بسیاری از مجالس می بینم که کلی می خوانند و بالا و پایین می پرند؛ اما اسمی از امام زمان نمی برند! مگر این نیست که اگر امام زمان خودمان را نشناسیم و بمیریم، به مرگ جاهلیت مرده ایم؟ پس باید زمینه را برای شناخت امام زمان (عج) فراهم کنیم.
