زمانی در تئاتر ایران به صحنه بردن یک اثر برای خود حرمت و قداستی داشت و خانواده تئاتر از کارگردان تا بازیگر در حفظ این حرمت کوشا بودند و متعهد بودن هر کدام از اعضای یک گروه نمایشی به تعهدات خود امری قطعی بود و حتی بودند بازیگرانی که با وجود بیماری و یا رسیدن خبر درگذشت یکی از عزیزانشان باز هم به حرمت تئاتر و مخاطبان آن روی صحنه می رفتند.
اما گویا به مرور زمان و با تغییر مناسبات تئاتر و حرکت گروه های نمایشی به سمت گیشه این ارزش ها نه تنها رنگ باخته بلکه تبدیل به ضدارزش هم شده اند و کارگردان، بازیگر و دیگر عوامل یک اثر نمایشی می توانند در هر مقطعی از روند اجرای یک نمایش و بنا به دلایل مختلف اختلال ایجاد کنند که یکی از دلایل بروز چنین اتفاقاتی نبود ساز و کار قانونی از سوی خانه تئاتر و اداره کل هنرهای نمایشی است.
در مواردی شاهد بوده ایم که برخی کارگردان ها حق عوامل یک نمایش را ضایع کرده و نسبت به انجام تعهدات خود کوتاهی کرده اند، بارها شاهد این بوده ایم که بازیگری به دلیل اختلاف مالی با تهیه کننده و کارگردان حاضر نشده روی صحنه تئاتر حضور پیدا کند ولی نه تنها با آنها برخوردی قانونی نشده بلکه شاهد فعالیت و حضور دوباره آنها در عرصه تئاتر هستیم.
وقتی برخی کارگردان ها و بازیگران تئاتر حرمت تئاتر و مخاطب آن را که فارغ از تمام مشکلات و شرایط اقتصادی به فضا و سالن تئاتر پناه می آورد، حفظ نمی کنند چرا باید قانونی برای برخورد با آنها از سوی اداره کل هنرهای نمایشی و همچنین خانه تئاتر وجود نداشته باشد؟ زیرا نبود برخورد قانونی باعث متداول شدن چنین اقداماتی می شود.
این روزها بار دیگر شاهد بروز چنین اتفاقی از سوی کارگردان و بازیگر نمایش «دیگری» هستیم که در تالار حافظ اجرا می شد ولی به دلیل حاضر نشدن بازیگر روی صحنه، اجرای آن لغو شد؛ اجرایی که به حرمت حتی یک مخاطب که بلیت آن را تهیه کرده بود باید ادامه پیدا می کرد و شأن و جایگاه تئاتر هم حفظ می شد.
محمد حاتمی کارگردان نمایش «دیگری» درباره چرایی لغو اجرای عمومی این نمایش اظهار کرد: آقای خسرو شهراز بازیگر نمایش بعد از ۱۵ شب اجرا از ۱۴ مرداد دیگر روی صحنه حاضر نشد و به همین دلیل کل اجرای نمایش لغو شد.
وی درباره دلایل حضور پیدا نکردن خسرو شهراز بازیگر نمایش «دیگری» بیان کرد: ۹ روز مانده به آغاز اجرای عمومی آقای شهراز نیمی از مبلغ قرارداد خود را دریافت کرده بود ولی در ۱۴ مرداد و به دلیل اینکه کل مبلغ قرارداد با او تسویه نشده است، روی صحنه حاضر نشد. با وجود اینکه مخاطبان بلیت اجرا را خریداری کرده بودند و همچنین قرار بود تا ۲۵ مرداد اجرای نمایش ادامه پیدا کند، ۱۴ مرداد اجرای «دیگری» متوقف و کل اجرای ما در ادامه راه نیز لغو شد.
حاتمی در پایان با بیان اینکه بهای بلیت های خریداری شده توسط مخاطبان عودت داده شد، تأکید کرد: ما دچار ضرر و زیان شدیم و چون نمی توانستیم بازیگری دیگر را جایگزین کنیم به ناچار اجرا را لغو کردیم. البته این موضوع را با مدیرکل هنرهای نمایشی و همچنین خانه تئاتر مطرح کرده ایم و قرار است به زودی به این موضوع رسیدگی شود.
خسرو شهراز بازیگر نمایش «دیگری» هم که حضور پیدا نکردن او روی صحنه باعث توقف و لغو اجرای این اثر نمایشی شده است، با بیان پیشینه ای از نحوه طرح پیشنهاد بازی در نمایش «دیگری» از سوی محمد حاتمی، درباره چرایی این اتفاق گفت: من در همان جلسات اولیه که با آقای محمد حاتمی داشتیم به وی گفتم که اهل قرارداد گیشه نیستم و چه یک اثر نمایشی بفروشد و چه نفروشد، مبلغی را به عنوان دستمزد تعیین و دریافت می کنم که حاتمی نیز واکنشی به این نکته نداشت و سکوتی حاکی از رضایت داشت.
وی با از اشاره به تمرین های نامنظم نمایش به دلیل کامل نشدن گروه بازیگری و در نهایت تکمیل شدن گروه بازیگران در فاصله ۲۵ روز مانده به اجرا، اظهار کرد: آقای محمد حاتمی در همان ایام آقای اردشیر رضایی را به عنوان تهیه کننده به ما معرفی کرد که بعد از چند بار آمد و رفت، آقای رضایی راضی شد تا قراردادها را بنویسیم. با وجود اینکه من و آقای حاتمی بر سر یک مبلغ توافق کرده بودیم در زمان انعقاد قرارداد از من تخفیف گرفتند و میزان مبلغ قرارداد بسیار ناچیز شد از این رو در قرارداد ذکر کردیم که این مبلغ در ۲ قسط پرداخت شود که موعد قسط دوم میانه اجراها یعنی تاریخ ۱۰ مرداد بود.
بازیگر نمایش «دیگری» تاکید کرد: چهارشنبه ۱۰ مرداد با آقای حاتمی تماس داشتم و گفتم که من به این مبلغ نیاز دارم و ایشان هم به من گفت که تهیه کننده در خارج به سر می برد و بعد از بازگشت مبلغ باقیمانده از قرارداد پرداخت می شود، اما این اتفاق طی چهار روز بعد هم رخ نداد. در همان روز مقرر من طی پیامکی به آقای حاتمی اعلام کردم که اگر مبلغ قرارداد تسویه نشود نمی توانم روی صحنه حضور پیدا کنم، ایشان هم حرف من را تهدید قلمداد کرد و بحث میان ما بالا گرفت. در واقع حرف من تهدید نبود بلکه یک هشدار نسبت به شرایط بود.
شهراز در پاسخ به این پرسش که آیا به صحنه نرفتن یک بازیگر و لغو یک اجرا به دلیل دریافت نکردن دستمزد اقدامی شایسته و درست است، اظهار کرد: متاسفانه بارها پیش آمده که یک کار به پایان رسیده ولی حق و حقوق بازیگر پرداخت نشده است. به ما گفته می شود که در هر کاری قرارداد منعقد کنیم ولی وقتی طرف مقابل به تعهدات خود در قرارداد عمل نمی کند، چه باید کرد. خانه تئاتر باید در این زمینه قراردادهایی را تنظیم کند زیرا همیشه در این زمینه با بازیگر اجحاف می شود.
