بدون‌شک امام رضا (ع) غیر از ولایت دینی و معنوی‌ا‌ش بر تمام شیعیان، به‌عنوان عنصری از فرهنگ ایرانی هم در بافت این جامعه قرار گرفته است. زیارت امام رضا(ع) را حج فقرا می‌خوانند و بارگاه او ملجأ درماندگانی است که از درگاه تمام زورمندان و سلاطین خرد وکلان رانده شده‌اند.
در یک کلام امام رضا(ع) در فرهنگ ایرانی به‌عنوان پناهگاه ضعفا شناخته می‌شود. این مطلب را به‌خوبی می‌شود از لقبی که مردم این‌کشور به او داده‌اند، فهمید؛ ضامن آهو. سینمای ایران هم به فراخور چنین نگاهی به امام هشتم، بارها درام را به سمتی برده که برای ادا‌ی حق مطلب باید حلقه‌های نگاتیو به پنجره پولاد گره می‌خوردند.
فیلم‌هایی که بخشی ازداستان‌شان در حرم امام رضا(ع) گذشته را می‌شود به‌زبانی خودی و ذیل یک‌عنوان خودساخته، متعلق به ژانر «امان‌خواهی ازآسمان» دانست و نکته قابل‌توجه این است که اکثر کاراکترهای پناه‌برده به بارگاه امام هشتم در فیلم‌ها به مرحله تنهایی و بی‌کسی روی زمین رسیده‌اند. در ادامه فهرستی از مهم‌ترین فیلم‌های سینمای ایران که راجع‌به ارتباط مردم با حرم امام هشتم ساخته شده‌اند را می‌بینید.
«دو چشم بی‌سو» که به کارگردانی محسن مخملباف در سال 1362 ساخته شد، از اولین آثار سینمای پس از انقلاب است که به این موضوع می‌پردازد. «مشهدی‌ایمان، عشق رفتن به جبهه را در سر دارد، برای همین بدهکاری‌هایش را تسویه می‌کند، دخترش را به خانه بخت می‌فرستد و فرزند نابینایش را از روستا به بیمارستانی در تهران می‌برد اما دامادش و پسرش زودتر از او به جبهه می‌روند و با شهادت داماد و مجروح‌شدن پسرش و همین‌طور برای کمک به خانواده‌های بی‌سرپرست روستا، مشهدی‌ایمان که حالا بی‌یاور و تنها‌شده، در روستا ماندگار می‌شود ولی برای اینکه مشکلات رفتن به جبهه از سر راهش برداشته شود، به امام رضا(ع) پناه می‌برد و همان‌جاست که شفای فرزندش را می‌گیرد.» محمد کاسبی و مجید مجیدی بازیگران اصلی این فیلم هستند.
به آهستگی
«به آهستگی»، ساخته مازیار میری در سال 1384 که با تصویر حرم مطهر امام رضا(ع) هم به پایان می‌رسد، درباره محمود کارگر جوشکار ساده راه‌آهن است که دور از خانواده و تنها در جنوب کار می‌کند. به او خبر می‌رسد که زنش پری که دچار بیماری عصبی است، مدتی است از خانه رفته و فرزندش را پیش مادر و پدر محمود گذاشته است. محمود با وجود سختگیری‌های کارفرمایش، به خانه‌اش در کرج برمی‌گردد و سعی می‌کند زنش را پیدا کند. از همه سراغ زنش را می‌گیرد، اما هیچ‌کس از او خبری ندارد.
پس از چند روز جنازه زنی با مشخصات پری را می‌یابد و در مراسمی به خاک می‌سپارد. پس از مدتی، قصاب محل خبر می‌آورد که پری را در مشهد دیده و رد او را یافته است. در این فاصله محمود کارش را از دست می‌دهد و از سوی همه نزدیکانش طرد می‌شود. بازرسی که مامور پیگیری ماجرا شده، به‌تدریج کنار می‌کشد و شبی که محمود در حال نمازخواندن است، پری سر می‌رسد و می‌گوید که در مشهد خوابش برده و بعد از مدتی احساس‌کرده حالش خوب شده و دیگر احساس بیماری نمی‌کند. به‌همین‌دلیل آنها پس از آنکه محمود، به پاکی همسرش پی می‌برد و سوءتفاهم‌ها و دروغ‌های اطرافیان رفع و دفع می‌شود، به مشهد نقل مکان می‌کنند. محمدرضا فروتن، نیلوفر خوش‌خلق و حسن پورشیرازی بازیگران این فیلم هستند.
سه‌گانه رسول صدرعاملی
اما سه‌گانه رسول صدرعاملی درباره امام رضا(ع)، بیشتر حول و حوش تحول شخصیتی افراد بر اثر ارتباط محیط معنوی حرم مشهدالرضا(ع) می‌گذرد. این سه‌گانه عبارت است از «شب»، «هر شب تنهایی» و «در انتظار معجزه»
شب
داستان فیلم «شب»، به کارگردانی رسول صدرعاملی که در سال 1386 ساخته شد، در خود شهر مشهد می‌گذرد و در بخش‌هایی شاهد حضور شخصیت‌های فیلم در حرم مطهر امام رضا(ع) و تحول شخصیتی آنها هستیم.
گروهبان جوان در آستانه ازدواج با دختر مورد علاقه‌اش است و باید یک خلافکار باسابقه و فراری را به زندان بازگرداند اما بارش شدید برف، نقل و انتقال را با اشکال مواجه یا متوقف کرده است. گروهبان چاره‌ای ندارد تا صبح روز بعد را با زندانی‌اش در مشهد بگذراند، او به‌سختی جایی را برای اقامت در یک میهمان‌پذیر پیدا می‌کند. در ادامه شب اما گروهبان مسموم و توسط مالک میهمانخانه به بیمارستان منتقل می‌شود، میهمانخانه‌چی که مرد میانسال پاکدلی است به خلافکار پیر اعتماد می‌کند تا او بتواند پیرزنی را که مشتاق سلامتی همسر بستری‌اش در بیمارستان است، به زیارت امام رضا (ع) ببرد. پیرمرد باز می‌گردد اما از زندانی خبری نمی‌شود. گروهبان و میهمانخانه‌چی در اوج پریشانی و ناامیدی به بارگاه امام پناه می‌برند تا آرامش بگیرند اما زندانی نیز تحت‌تاثیر زیارت خود از فرار منصرف و بازمی‌گردد. عزت‌ا... انتظامی، خسرو شکیبایی و امین حیایی، بازیگران سه‌نسل سینمای ایران در این فیلم نقش‌های اصلی را ایفا می‌کنند.
هر شب تنهایی
رسول صدرعاملی در «هر شب تنهایی»، هم بستر اصلی داستانش را در مشهد قرار می‌دهد. عطیه (لیلا حاتمی) نویسنده و مجری یک برنامه خانوادگی رادیو است. او هر روز به سوالات شنوندگان این برنامه پاسخ می‌دهد و به آنها توصیه می‌کند با همسرشان چگونه باشند تا زندگی زناشویی بهتری داشته باشند. عطیه به شهر مقدس مشهد آمده است اما درگیر مناسبات خود و همسرش(حامد بهداد) است و مشکلی دارد که حل‌نشدنی است. در پایان این فیلم شاهد تحول شخصیتی و عقیدتی عطیه هستیم.
در انتظار معجزه
«در انتظار معجزه»، قسمت سوم این سه‌گانه است. این فیلم درباره امیر و مهرانه یعنی زن و شوهری است که چشم دیدن همدیگر را ندارند. ازدواج سه‌سال پیش این دونفر اشتباه بوده و زندگی جهنمی آنها امان‌شان را بریده اما ناگزیرند یک شبانه‌روز یکدیگر را تحمل کنند. این زن و شوهر همراه دخترشان به مشهد می‌روند. حمید فرخ نژاد، پریوش نظریه و بیتا فرهی در این فیلم به کارگردانی رسول صدرعاملی ایفای نقش می‌کنند.
کیمیا
«کیمیا»، به کارگردانی احمدرضا درویش که در سال 1373 ساخته شد، بخش‌هایی از داستانش را در مشهد روایت می‌کند. در آغاز جنگ تحمیلی، همسر رضا باردار است و باید مورد عمل جراحی قرار گیرد. رضا او را به بیمارستان می‌رساند و خود به اسارت قوای دشمن درمی‌آید. همسر رضا حین عمل جراحی می‌میرد و شکوه جراح، فرزند رضا را نجات می‌دهد. پس از گذشت 9 سال وقتی رضا از اسارت آزاد می‌شود، پی‌می‌برد که همه اعضای خانواده‌اش را از دست داده است. حال او در جست‌وجوی تنها بازمانده خود یعنی فرزندش است.
کیمیا فرزند رضا نزد «شکوه» در مشهد زندگی می‌کند. مشکل اینجا است که شکوه به‌طور کامل به کیمیا وابسته است. رضا در سکانسی که اوج تنهایی‌اش را به تصویر می‌کشد، درحالی که عکس دخترش را به‌دست‌گرفته، پنجره مسافرخانه را به سمت حرم امام رضا(ع) باز می‌کند. در این فیلم خسرو شکیبایی، بیتا فرهی و رضا کیانیان نقش‌های اصلی را بازی می‌کنند.
