مجلس خبرگان رهبری و اعضای آن نقش مهم و کلیدی در حاکمیت نظام اسلامی برعهده دارند از این رو با توجه به پیش‌رو داشتن سالروز گشایش نخستین مجلس خبرگان رهبری( 23 تیرماه 62) با آیت‌الله سیدعلی شفیعی نماینده مردم خوزستان در مجلس خبرگان رهبری درباره مسائل مختلف اما مرتبط به گفت‌وگو پرداختیم.
در این نشست صمیمی ، این فقیه و عالم ربانی ابعاد مختلفی از زوایای پیدا و پنهان مجلس خبرگان و اعضای آن را بیان کرد که بدون شک مطالعه آن، چشم مخاطبان نسبت به جایگاه و اهمیت این مجلس را روشن خواهد کرد و افق دیگری را در پیش‌روی مخاطب قرار می‌دهد.
درباره نقش مجلس خبرگان در طول تاریخ انقلاب و حفظ اسلامیت نظام توضیحاتی را بیان کنید؟
آیت‌الله شفیعی: این جلسه در حضور خبرنگاران تسنیم جلسه مبارکی است چرا که از فرزندان و برادران مکتبی و مذهبی تشکیل شده و هم هدف مقدسی که مسئله خبرگان باشد را دنبال می‌کند، اینک در آستانه تأسیس و افتتاح نخستین دوره مجلس خبرگان در 23 تیرماه هستیم.به عنوان یکی از اعضای مجلس خبرگان از استان خوزستان امیدواریم بتوانیم پاسخ کافی و وافی داشته باشیم.
در جمهوری اسلامی سیاست و دیانت به هم آمیخته هستند و به گفته شهید مدرس دیانت ما عین سیاست است و سیاست ما عین دیانت ما است و خوشایندی که سیاست به طور کلی برای همه دارد، این است که ما مجلس خبرگان را هم مانند سایر مسائل بیشتر با صبغه سیاسی آن مطرح می‌کنیم و شاید عملکرد انتخاباتی خبرگان هم که مانند مجلس شورای اسلامی، انتخابات ریاست جمهوری و انتخابات شورای شهر شکل گرفته بیشتر به سمت بُعد سیاسی می‌کشد.
در عین حال اصل بُعد مذهبی است همان طور که واقعیت است و در سوالات شما گنجانده شده، مسئله حفظ اسلامیت نظام است. لذا ما باید از بُعد اسلامی وارد شویم و هر کجا به بُعد سیاسی رسیدیم به قول معروف اهلا و سهلا بگوییم.
به صورت کلی عقیده ما همیشه این است که در دوران غیبت کبری امام زمان(عج) هستیم و از طرفی امام ما غائب است و از سوی دیگر نیاز مستمر به وجود، بلکه حضور امام داریم. لذا نمایندگان ویژه‌ای از طرف امام زمان(عج) در بین جامعه هستند که متصدی وساطت و حل مشکلات هستند.
در دوران غیبت صغری یعنی غیبت امام زمان(عج) در زمان کمتر که حدودا 69 سال طول کشید، امام زمان(عج) چهار نائب و نماینده ویژه و خاص، با اسم و رسم و معلوم‌الهویه داشتند که این وظیفه‌ای که گفته شد را انجام می‌دادند. با پایان دوران غیبت صغری که همزمان با وفات نائب چهارم انجام شد، دیگر نماینده یا نائب خاص وجود ندارد.
نواب امام زمان(عج) و نمایندگان ایشان در بین مردم عام هستند و عبارتند از فقها و مجتهدین و همیشه اعتقادات مذهبی ما این بوده که مجتهدین و فقها، نمایندگان امام زمان(عج) هستند. فتوای و آرا ایشان از طرف امام زمان(عج) است و بنابراین واجب الاطاعه هستند. مردم ما هم با این عقیده مذهبی رشد کرده‌اند و خو گرفته‌اند لذا نوع کارهایی که برای مردم ما پیش می‌آمده به فقها مراجعه می‌کردند.
وقتی می‌گوییم فقها و مجتهدین مقصود ما از مجتهدین فقط فقها هستند و علت آن است که هر فقیهی مجتهد است ولی هر مجتهدی فقیه نیست. آن کسی نماینده عام امام زمان(عج) در بین مردم است که به مقام فقاهت رسیده باشد و از اجتهاد گذشته باشد و طبق معیارها و اصولی که است اسلام‌شناس باشد.
در روایت آمده است که «فاما من کان من الفقها، صائنا لنفسه، حافظا لدینه، مخالفا علی هواه» بنابراین کلمه مجتهدین به عنوان عطف تفسیر گفته می‌شود ولی مقصود همان فقها هستند که با شرایط ویژه مربوطه اسلام‌شناسی کامل، مطابق زمان حرکت کردن، عدالت، تقوا و غیره است که در روایت هم ذکر شده است.
فقها نمایندگان عام امام زمان(عج) هستند که در دوران غیبت کبری ما برای همه کارهایمان به آنها مراجعه می‌کنیم، مثلا اگر کسی پولی بر زمین می‌دید و نمی‌دانست که از آنِ چه کسی است و مالک آن کیست، با این پول چکار باید کرد؟ و یا اینکه اگر میتی یافت می‌شد که ولی او وجود نداشت یا مشخص نبود، اقدامات این جنازه را با اجازه چه کسی باید انجام داد؟ این سولات نمونه‌ای از سوالات کلی است که می‌توان مطرح کرد.
یادمان هست در زمان رژیم ستم‌شاهی در زمان استخدام در بانک‌های دولتی زمان و امثال ذلک، می‌آمدند و اجازه از مرجع تقلید می‌گرفتند، اجازه از فقیه می‌گرفتند که آن هم یا اجازه می‌داد یا اگر شرایط فراهم نبود، اجازه نمی‌داد، اینها مثال‌هایی بود که درباره آن هنوز هست و به همین اندازه بسنده می‌کنیم. اینها دلیل براین است که این گونه مشاغل و مسئولیت‌ها باید کسب اجازه از امام زمان(عج) گرفته شود و چون غائب است طبق دستور خودشان مراجعه به فقهای عظام و با کسب اجازه از ایشان این کار انجام می‌شد.
امر کسب اجازه در دوران حکومت اسلامی به چه صورت است؟
آیت‌الله شفیعی:در دوران غیبت کبری تا زمانی که حکومت اسلامی، تشکیل نشده بود، چندان مشکلی وجود نداشت. هر آقایی که کاری داشت و هر شخصی که مسئله مورد احتیاجی برای او پیش می‌آمد به یکی از فقها مراجعه می‌کرد حالا آن فقیه یا در نجف اشرف بود یا در حوزه مقدسه قم و یا در شهر و استان خودش وجود داشتند و زیاد مراجعه می‌کردند اما در دوران حکومت اسلامی ادامه این روال ممکن نیست.
در دورانی که حکومت اسلامی تشکیل می‌شود باید وحدت رویه باشد، اتحاد و ائتلاف باشد، باید هماهنگی باشد، نمی‌شود مثل زمان بدون حکومتی کار کرد. بحمدالله و المنه مجتهدین در هر عصری زیاد و متعدد هستند حالا به کدامیک از آنها باید مراجعه کرد. وقتی درباره برداشتن پولی از زمین حکمی وجود دارد، وقتی که میت بی‌ولی اجازه می‌خواهد و این گونه مسائل محتاج به اجازه از مرجع تقلید است و مرجع نیز از امام عصر(عج) باید اجازه داشته باشند، آیا مسائل مهم جامعه می‌تواند بی‌سرپرست بماند؟
ارتباطاتی که مثلا جمهوری اسلامی با دنیا پیدا می‌کند، ارتباطاتی که با کشورهای دور و نزدیک پیدا می‌کند، مسائل مثبت، مسائل منفی، مساله نفت، مسئله پتروشیمی، مسئله گاز و ده‌ها مسئله مهم جهانی دیگر، آیا اینها می‌شود بدون اذن از طرف صاحب ما که امام زمان(عج) باشد، انجام شود؟ بنابراین در حکومت اسلامی یک نفر باید شاخص و مشخص باشد و همه از آن یک نفر باید تبعیت کنند.
در مسائل تقلید یعنی مسائل فردی، وضو گرفتن، نماز خواندن، تیمم کردن، غسل کردن و مسائل روزه هر کسی از یک مرجع تقلید می‌تواند تقلید کند و تبعیت کند اما مسائل مهم اجتماعی و سیاسی در دنیای حاضر را نمی‌توان این کار کرد. نمی‌شود به هر روحانی، معمم و حتی مجتهدی مراجعه کنیم و از او دستور بگیریم، دنیا به گونه دیگری است و بایستی ما پا به پای دنیا پیش برویم.
از تشکیل مجلس خبرگان بگویید چه شد که مجلس خبرگان شکل گرفت؟
آیت‌الله شفیعی: یک کشور مستقل اسلامی به نام ایران چگونه هر زاویه آن می‌تواند محتاج اجازه از یک مرجع تقلید باشد. یک نفر باید شاخص و مشخص باشد، همه حتی علمای دیگر از او دستور بگیرند. وقتی عرض می‌کنیم علمای دیگر یعنی علمایی که اعلم از ولی‌فقیه باشند باز هم باید از ولی‌فقیه تبعیت کنند. یک کسی نمی‌تواند بگوید من اعلم هستم و بیایید از من تبعیت کنید. با عنایت به تمام این جهات، مرحوم آیت‌الله مشکینی(ره) خدمت امام راحل نامه نوشت که ما بعد از شما چکار کنیم و در زمان امام خمینی(ره) فرد شاخص و مشخص بودند که با واجدیت شرایط لازمه هم اعلمیت او پذیرفته شد و هم رهبریت او را همه گردن گذاشتند.
در زمان ایشان جمهوری اسلامی به نحو احسن پیش رفت و بعد از رحلت امام راحل چه می‌شود، مجتهدین و فقها زیاد هستند و هرکسی تابع یک نفر باشد که نمی‌شود. اگر بنا باشد همه تابع یکی باشند، آن یک نفر چه کسی است؟ لذا آیت‌الله مشکینی این نامه را نوشت و امام راحل طرح بسیار بسیار مبتکرانه و انقلابی مجلس خبرگان را ارائه فرمودند.
گفتند که از مردم که نقش فعلیت و فعالیت برای نظام دارند، رأی‌گیری شود، تعدادی مجتهد یا مجتهد شناس از استان‌های مختلف انتخاب شوند و از طرفی تمام فقها و مراجع اعظم که در مظان رهبری می‌توانند باشند، زیر نظر بگیرند و هرکسی که از بین آن جمعیت و نامزدها به او رأی بیشتری دادند، رهبرکل شود یا تعبیری الان، ولی‌فقیه بشود و همه از او تبعیت کنند.
چون همه آقایان نائب امام زمان(عج) هستند و عقیده ما این است النهایه بالقوه و یک نفر باید بالفعل وجود داشته باشد که بقیه از او تبعیت کنند و این بود که امام طرح مجلس خبرگان را ارائه فرموند و شما دیدید که دوره اول که در زمان امام راحل منعقد شد، چگونه بود، رأی‌گیری شد، انتخابات دو مرحله‌ی انجام شد. یک مرحله انتخاب مردم، خبرگان را و یک مرحله انتخاب خبرگان، رهبر را.
خود این دلیل اهمیت مسئله خبرگان است که در ریاست جمهوری و مجلس شورای اسلامی انتخابات یک مرحله‌ای است اما در خبرگان دو مرحله است. یک بار مردم رأی می‌دهند، خبرگان که معین شدند، خبرگان می‌آیند و رهبر را رأی می‌دهند و به جامعه معرفی می‌کنند.
درباره انتخاب امام خامنه‌ای به عنوان رهبر و برگزاری جلسه خبرگان برای مخاطبان بگویید.
آیت‌الله شفیعی: در دوران رحلت امام بزرگوار(ره) این مجلس خبرگان در عرض 18 ساعت آمدند و رهبری را اعلام و معرفی کردند و حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با وجود مراجع و فقهای دیگر به عنوان کسی که بیشترین بهره را از 6 شرطی که در قانون اساسی است که بایستی رهبر واجد 6 شرطی باشد را دارد انتخاب کردند.
یکی اجتهاد، اجتهاد مطلق در همه ابواب فقه بتواند نظر دهد. مدیریت، مدیریت، شجاعت و عدالت است. هر کسی این 6 شرط را بیشتر از دیگران داشت رهبریت او برای مردم اصلح است و اقربیت او به امام زمان(عج) نزدیک‌تر است که مجلس خبرگان در دوره اول این کار را انجام داد.
در عرض سه جلسه 6 ساعته از 76 نفری که در خبرگان بودند، منهای چند نفر که یا غائب بودند و نرسیدند بیایند یا نظر دیگری داشتند، حدود 66 نفر از خبرگان رأی به رهبری آیت‌الله خامنه‌ای دادند. هر موضوعی با یک بینه که دو شاهد باشد، انجام می‌شود، در مورد رهبری آیت‌الله خامنه‌ای 66 نفر که سی و سه بینه باشد، به رهبری ایشان رأی دادند که جا افتاد و راه افتاد و تاکنون با کمال قاطعیت و صلابت راه خود را دارد ادامه می‌دهد.
با این ترتیب هم نظام مردم حفظ می‌شود و هم اینکه اسلامیت نظام محفوظ می‌شود چون ما کشورمان اسلامی است و در چارچوب اسلام باید حرکت کنیم. پس هم مملکت ما حفظ شد هم اسلامیت ما. کسی نیامد که نامسلمان، کمونیسم، ملی‌گرا باشد بلکه کسی آمد که فقیه جامع‌الشرایط باشد که نزدیک‌ترین فرد به امام زمان(عج) باشد و الان داریم می‌بینیم و زیر این سایه همه ما داریم زندگی می‌کنیم و به این وسیله اسلام ما حفظ می‌شود.
فتوای رهبر معتبرتر است، برای نماز جمعه، ایشان امام جمعه را منصوب می‌کند، ایشان رئیس قوه قضائیه را برای اجرای حدود مطرح می‌کنند، مصوبات مجلس شورای اسلامی را به برکت تائید شورای نگهبان، رهبر دارند تائید می‌کنند لذا ما هم از اسلامیت نظام خیالمان به این وسیله راحت است و این نقشی است که به صورت موجز مجلس خبرگان برای حفظ اسلامیت نظام دارد که در سئوال شما مطرح شد.
درباره حفظ جمهوریت و سلامت نظام جمهوری اسلامی توسط رهبر توضیح دهید؟
آیت‌الله شفیعی: وقتی یک فقیه جامع‌الشرایط به عنوان نمایندگی از امام زمان(عج) در رأس حکومت قرار می‌گیرد، این یعنی حفظ اسلامیت نظام و معنای دیگری ندارد. مثلا یکی متخصص اورولوژی و یکی متخصص موضوع دیگری است، رهبر هم تخصص اسلامیت است و کار اولیه و اصلی ایشان اسلامیت است. سخنش را با یاد خدا شروع می‌کند، با یاد خدا تمام می‌کند، کارها را برای خدا و مطابق شرع مقدس اسلام انجام می‌دهد، دیگر ما برای اسلامیت نظام روشن‌تر از این چیزی لازم نداریم، هر چیزی را هم که خلاف اسلام یا قانون اساسی که آن هم از اسلام است، بود شورای نگهبان رد می‌کند. مجلس خبرگان هم در رأس می‌آید رهبر را اعلام و به ملت معرفی می‌کند، ملت هم تبعیت می‌کنند.
اعضای خبرگان در دو جلسه عمومی جمع می‌شوند، آیا در طول سال و فواصل همایش‌های اصلی فعالیت دیگری نیز وجود دارد؟
آیت‌الله شفیعی:مجلس خبرگان سالی دو بار اجلاس عمومی دارد که دوره اول امسال شهریورماه است که اعلام هم شده، 13، 14 و 15 شهریورماه است، اعضا جمع می‌شوند و برنامه به وسیله هیئت مدیره و هیئت رئیسه تشکیلات آن تنظیم می‌شود، یک سری از مسائل در فاصله اجلاس قبل و فعلی پیش می‌آید و مورد اهمیت است که به کمیسیون‌های مربوطه ارجاع داده می‌شود تا بررسی کنند و نتیجه نهایی را به هیئت رئیسه گزارش کنند و سپس در صحن علنی مجلس به رأی گزارده شود.
تا امسال خبرگان دارای 6 کمیسیون بود از امسال به هشت کمیسیون تبدیل می‌شود و کمیسیون فرهنگی، اجتماعی که یک کمیسیون بود به سه کمیسیون فرهنگی، سیاسی و اقتصادی تبدیل می‌شود. مسائلی که پیش می‌آید که مثلا 15 نماینده امضا می‌کنند، داده می‌شود به هیئت رئیسه و این هیئت به کمیسیون مربوطه ارجاع می‌دهد. آن کمیسیون بر روی موضوع کار می‌کند و نظر نهایی خود را اعلام می‌کند، بعد که اجلاس عمومی تشکیل شد، نظر نهایی کمیسیون مربوطه در صحن علنی مجلس خبرگان مطرح می‌شود و براساس روند انتخابات و مقررات، مخالفان و موافقان صحبت می‌کنند و اظهار نظر می‌شود، انتقادات و سئوالاتی که وجود دارد، بیان می‌شود و در نهایت رأی‌گیری عمومی انجام می‌شود و با رأی‌گیری عمومی مصوبه به تصویب می‌رسد و قانونی می‌شود؛ این روال کار است.
در هر اجلاس خبرگان که چهار جلسه، دو روز صبح و عصر وجود دارد، در هر جلسه‌ای چهار نفر سخنرانی می‌کنند، مسائل استان و منطقه خود را بیان می‌کنند، مسائل و مشکلاتی که به نظرش می‌آید و راه‌حلی که وجود دارد را می‌گویند. هر یک نفر 15 دقیقه صحبت می‌کند و مجموع اینها به نظر مقام معظم رهبری می‌رسد.
آیا این نطق موضوعی خاصی دارد که به عنوان مثال شامل مسائل معیشتی یا موضوعات این چنینی است؟
آیت‌الله شفیعی:مسائل استانی و معیشتی مطرح می‌شود اما چون در مسیر مستقیم رهبری نیست، کاری به رهبر ندارد، ممکن است ارجاع به دولت شود، ممکن است ارجاع به قوه قضائیه شود. تکرار عرض می‌کنم آنچه که مربوط به رهبری است، دیگر اسمش با او است، رهبری. باید خدمت ایشان مطرح شود و خود مجلس خبرگان باید تصمیم بگیرد.
هشت کمیسیون مربوطه، دو کمیسیون آن، یعنی می‌توان گفت که دو کمیسیون درجه یک هستند، کمیسیون نخست، تحقیق است که اعضای آن 15 نفر هستند، مراقب اعمال و اقوال رهبری هستند، یعنی اگر رهبر کاری انجام دهد که ابهامی در آن باشد یا فرمایشی کند که ابهامی در آن باشد، وظیفه کمیسیون تحقیق است که این را انگشت بگذارد و به مقام معظم رهبری گزارش کند که در چنین موضوعی نظر شما چه است و ایشان هم توضیح بدهند. بنده هم یکی از اعضا هستم که باید کارهای مربوطه را انجام دهیم.
کمیسیون دوم، کمیسیون اصل 107 و 109 است که اصل قانون اساسی شرایط رهبر را بیان می‌کند که بایستی رهبر همیشه با این شرایط راه برود. بنابراین در کمیسیون دوم که ما هم جزء آن هستیم، مراقبت می‌شود که کارهای رهبر همیشه در چارچوب شش شرط قانون اساسی باشد تا رهبریت رهبر و اسلامیت اسلام در ایران اسلامی حفظ شود که بحمدالله تا الان نهایتا با کمال قدرت، صلابت، قاطعیت و استقامت کارهای رهبری اعم از افعال و اقوالشان شاهد می‌دهد که مطابق میزان، اسلام و انقلاب بوده و هیچ مشکلی تاکنون نبوده است. این دو، از کمیسیون‌های مهم در مجلس خبرگان هستند.
وظیفه مجلس و اعضای خبرگان فقط بررسی صلاحیت‌های شخص رهبر است؟
آیت‌الله شفیعی:هر کدام که به شکلی مربوط به رهبری باشد و خود آقا در یکی از اجلاس‌ها فرمودند که تمام دفاتر من برای شما باز است و می‌توانید وارد تحقیق شوید. امام جمعه مراکز استان را خود آقا منصوب می‌کند اما امام جمعه شهرستان را شورای سیاست‌گذاری منصوب می‌کند و وجه آن این است که سطح مثال نباید پایین بیاید و باید به آن برسد، بنابراین آقا فرمودند که از بالا شروع کنید و بروید رو به پایین تا ببینیم به کجا می‌رسید نه اینکه از پایین شروع کنید. آنها را شورای سیاست‌گذاری یا مجلس رسیدگی می‌کند و الا بله درست است و خودشان فرمودند که دفاتر من برای شما باز است و بیاید تحقیق کنید.
درباره مسائل فرهنگی که در استان خوزستان شاهد هستیم، مسائلی که برخی از فرقه‌ها مطرح می‌شود رهنمود یا بررسی صورت گرفته است؟
آیت‌الله شفیعی:مشکلات استان‌ها مختلف است و شاید در اصل مشترک باشند اما در مقدارها و کمیت مختلف هستند. به عقیده من استان خوزستان نیاز به تقویت فرهنگی زیادی دارد، ما مردم را اصل می‌دانیم و در توجیهات و تصمیمات نقش دارند و من معتقدم بر روی سطح فرهنگ مردم خوزستان بسیار باید کار کرد تا خوب حرف بزنند، خوب تصمیم بگیرند، خوب فکر کنند و خوب عمل کنند که اگر اینها درست شود، همه چیز درست می‌شود.
اخیرا در خبرگان، یک هیئت تشکلی به عنوان هیئت اندیشه‌ورز تشکیل شده و این هیئت منشأ آن از اینجا شد که مقام معظم رهبری در فرمایشات اجلاس قبل فرمودند که هیئتی از خود خبرگان تشکیل شود و مسائل جامعه را در زمینه اقتصاد، فرهنگ، اجتماع و حتی مذهبی بررسی کنند که آیا در این چهل سال پیشرفت کردیم یا نکردیم و اگر پیشرفت بوده چه مقدار و تحت چه عاملی است؟ و اگر عقبگرد کردیم چرا عقبگرد کردیم و علاج‌ها چیست؟ اینها باید بررسی شود و به ایشان گزارش شود.
هیئت اندیشه‌ورز بعد از گذشت مقدماتی تشکیل شده که 10 نفر از بین کاندیداها انتخاب شدند و هرکدام ریاست کمیسیونی را تقبل می‌کند، یکی مربوط به قوه قضاییه، وزارت اقتصاد و غیره است، اعضای هیئت اندیشه‌ورز بر روی موضوع کار می‌کنند و نتیجه‌ای را که از نظر علمی و عملی به دست می‌آورند به هیئت رئیسه و در ادامه به رهبری گزارش داده می‌شود، این هیئت تازه شروع به‌کار کرده و تشکیلات و اسکلت آن انجام شده و اعضای کمیسیون معین شدند و فقط باید وارد عمل شوند.
نظرتان درباره برخی از حوزه‌های دولتی یا فرادولتی که در این حوزه‌ها فعالیت دارند چیست؟
آیت‌الله شفیعی:نامه‌ای که اخیرا مقام معظم رهبری به رئیس جمهور نوشتند، دال بر نگرانی ایشان است، شاید و احتمال بنده است، اگر این هیئت وارد کار شده بود، آقا این نامه را به هیئت‌ها می‌دادند اما اکنون که شروع به‌کار نکرده و به ایشان عرضه نشده، به رئیس‌جمهور ارجاع دادند.
در مورد اصحاب رسانه و اهالی مطبوعات اگر توصیه یا مطلبی را دارید بیان بفرمایید؟
آیت‌الله شفیعی: برخی اوقات صحبت‌هایی را انجام دادم که اصحاب رسانه جابه‌جا کردند و خاصیت اصحاب رسانه، مصلحت‌اندیشی از خودشان است. در زمان دولت اصلاحات، سخنرانی به مناسبتی داشتم و گفتم که در زمان ظهور امام زمان(عج) براساس روایات و احادیث قوه قضاییه وجود دارد، روزنامه‌ها چاپ کردند و گفتند فلانی گفته که این جامعه تا زمان امام زمان(عج) خراب است و درست نمی‌شود که این چه میزان تفاوت دارد. انتظار ما از اصحاب رسانه، نخست آن است که اگر صحبتی شد، اشکالی ندارد خلاصه و کوچک کنند اما تحریف یا جابه‌جا نکنند و الا مجبور می‌شویم تکذیب کنیم یا خون بخوریم که چرا این گونه است.
