موج بازنشستگی‌ها در آموزش‌وپرورش، مدارس کشور را با مشکل کمبود معلم مواجه کرده است تا جایی که به تعبیر مسئولان آموزش‌وپرورش، شدت کمبود نیروی انسانی تا سال ۹۹ آموزش و پرورش را از پا در می‌آورد و مهر ۹۷ حدود ۳۰۰ هزار نفر کمبود نیروی انسانی وجود دارد که ۱۹۴ هزار نفر از این کمبود را از طریق ندادن نیرو به مدارس جبران می‌کنند، اما ماجرای ندادن نیرو به مدارس چگونه است؟
اسفندیار چهاربند رئیس مرکز برنامه‌ریزی نیروی انسانی وزارت آموزش وپرورش این موضوع را در یک مثال اینگونه شرح داده است: مهر ۹۷ با توجه به شاخص‌ها نیاز‌هایی داریم که ۳۰۰ هزار نفر کمبود معلم خواهیم داشت و ۱۹۴ هزار نفر را از طریق کم کردن شاخص‌ها و کاستن از نیاز‌ها جبران می‌کنیم، مثلا می‌گوییم به ازای هر ۲۰۰ دانش‌آموز یک مربی پرورشی اختصاص یابد یا به جای اینکه به ازای هر ۲۰ دانش‌آموز ابتدایی یک معلم اختصاص یابد به ازای هر ۲۵ دانش‌آموز یک معلم می‌دهیم توجه داشته باشید که اگر شدت کمبود‌ها به این شکل ادامه یابد دو سال دیگر باید بنای یادبود به ویژه در حوزه فعالیت‌های پرورشی و فرهنگی و آموزش ابتدایی برای آموزش و پرورش بسازیم.
آموزش‌وپرورش آموزش‌وپرورش در ایامی نه چندان دور یعنی دقیقا دوران وزارت علی اصغر فانی معتقد بود که نیرو‌های آموزش‌وپرورش زیاد هستند و می‌توان این وزارتخانه را با ۷۰۰ هزار نفر اداره کرد، وزیر آموزش و پرورش دولت یازدهم معتقد بود نسبت معلم به دانش‌آموز استاندارد نیست و می‌توان با کاهش جمعیت معلمان و تعداد ۷۰۰ هزار نفر فرهنگی آموزش و پرورش را اداره کردو هم‌اکنون نیز شرایطی به گونه‌ای شده است که مسئولان آموزش‌وپرورش از افتادن در سرازیری بازنشستگی معلمان و مشکل جدی خالی ماندن کلاس‌های درس سخن می‌گویند.
حالا اوضاع به گونه‌ای پیش می‌رود که آموزش‌وپرورش برای جبران کمبود معلم ناچار به تغییر برخی شاخص‌هایی است که به شکل مستقیم در بحث کیفیت مدارس دولتی تاثیرگذارند به عنوان مثال تراکم کلاس‌های درس دوره ابتدایی را بالا می‌برد تا بتواند کمبود آموزگار را مدیریت کند یا به دوره متوسطه دوم که با انواع آسیب‌های اجتماعی مواجه است مشاور اختصاص نمی‌دهد تا بتواند مشاوران را برای هدایت تحصیلی در دوره متوسطه اول ساماندهی کند.
مطابق دستورالعمل ساماندهی مدرسه محور برای سال تحصیلی ۹۷-۹۸، به منظور جبران بخشی از کمبود نیروی انسانی مدارس، ساعاتی برای تدریس مدیران و معاونان در نظر گرفته شده است که مدیر و معاونان مدارس ۶ ساعت، سرپرستان بخش هنرستان‌ها ۱۲ ساعت و مشاوران ۱۰ ساعت به استثنای معاونان اجرایی و فناوری مدارس و مدیر و معاون مدارس استثنایی طبق تشخیص مناطق موظف به تدریس هستند. همچنین سقف و تعداد مدیر و معاون برای هر مدرسه در دوره ابتدایی ۵ نفر، متوسطه اول ۵ نفرو متوسطه نظری، فنی وحرفه‌ای و کاردانش ۶ نفر است و به هر مدرسه‌ای که علاوه بر معاون اجرایی دو معاون یا بیشتر تخصیص می‌گیرد، لازم است یکی از آن‌ها معاون پرورشی باشد.
در شرایط فعلی مدارس دولتی از جمله جمعیت بالای دانش‌آموزان و عدم حمایت لازم دولت از مدارس، ساعات موظف تدریس مدیر، معاون و مشاوران با اعتراضاتی از سوی آن‌ها همراه شده است.
در همین رابطه جمعی از مدیران مدارس گفتند: با توجه به جمعیت بالای مدارس دولتی و انواع کار‌هایی که برای مدیران مدارس می‌تراشند و بخشنامه‌های متعددی که از ستاد به مدارس ابلاغ می‌شود، دیگر فرصتی برای تدریس باقی نمی‌ماند و اگر هنگام تدریس مدیر یا معاون اتفاقی در مدرسه رخ دهد چه کسی مسئولیت آن را بر عهده دارد؟
طبق گفته‌های مدیران و مشاوران مدارس، در شرایطی که بیشترین کمبود نیرو و مشکلات را در سطح مدارس شاهد هستیم با هدف جبران بخشی از کمبود‌ها برای مدیر و مشاور مدرسه ساعت تدریس تعریف می‌کنند در حالیکه شاهد تراکم نیرو در سطح ادارات هستیم، آیا نمی‌توان تراکم نیرو‌های اداری را مدیریت و بخشی از آن را برای جبران کمبود‌ها در مدارس ساماندهی کرد؟
از سوی دیگر برخی معلمان معتقدند که کلاس‌های درسی که به این روش پر می‌شود، از کیفیت و کارایی لازم برخوردار نیست و این مسئله فقط به زیان دانش‌آموز است چرا که اغلب مدیران و معاونان با حضور در کلاس درس نمی‌توانند همانند یک معلم موثر عمل کنند و بخش زیادی از زمان آموزش هدر می‌رود.
به نظر می‌رسد اجرای طرح تدریس اجباری مدیران و معاونین در مقطع ابتدایی با توجه به تقلیل ۴ ساعت موظفی آموزگاران دارای سابقه بالای ۲۰ سال و کمبود نیروی انسانی، بیشتر اجرا شود.
اگر چه در سا‌ل‌های گذشته تدریس اجباری مدیران و معاونان مدارس لغو شده بود و در دستورالعمل ساماندهی امسال نیز این مسئله به اختیار مناطق واگذار شده است که به نظر می‌رسد با توجه به کمبود معلم این موضوع در اغلب مدارس اجرا شود.
البته آموزش‌وپرورش برای جبران کمبود معلم و خالی نماندن کلاس‌های درس ناچار است در هفته چند ساعت برای مدیران، معاونان و مشاوران تدریس در کلاس درس را تعیین کند، اما آیا نمی‌توان توازن نامناسب نیروی انسانی در آموزش‌وپرورش را تا حدی سامان داد، تراکم نیرو در ادارات و از سوی دیگر کمبود نیرو در مدارس چگونه قابل توجیه است؟ ستاد‌های فربه آموزش‌وپرورش همان نقطه‌ای است که باعث اختلاف نظر میان این وزارتخانه و سازمان امور اداری و استخدامی در بحث کمبود نیرو شده است تا جایی که علی جمالی رئیس امور آمار و تامین نیروی انسانی سازمان اداری و استخدامی کشور با بیان اینکه آموزش‌وپرورش سال ۹۶ حدود ۶۰ هزار نفر کمبود داشت، اما بر اساس همین تغییرات، در کادر پشتیبانی ۱۰۰ هزار نفر نیروی مازاد دارد، گفت: آموزش و پرورش پاسخ دهد چه شده بهره‌وری در حوزه پشتیبانی و خدمات درست نیست؟
به نظر می‌رسد ساختار فربه ادارات آموزش‌وپرورش نیاز به بازنگری دارد البته اسفندیار چهاربند رئیس مرکز برنامه ریزی منابع انسانی وزارت آموزش و پرورش گفته است امسال با قوت و به دور از شعارزدگی ساماندهی نیروی انسانی را با تاکید بر مدرسه محوری انجام می‌دهیم حتی اگر لازم باشد بخشی از نیرو‌های اداری به مدرسه برگردند، باید برگردند، زیرا معتقدیم مدرسه خط مقدم آموزش است و هیچ چیز واجب‌تر از توجه به آن نیست و نمی‌توانیم برای ارائه خدمات در سایر واحد‌ها از مدرسه معلم بگیریم و در آنجا کمبود پیدا کنیم.
مسئولان کشور باید توجه داشته باشند که این روز‌ها حال مدارس دولتی خوش نیست، کمبود سرانه آموزشی، نبود فضای مناسب مدارس، نبود دوره‌های ضمن خدمت مناسب برای معلمان، بکارگیری نیرو‌های غیرمرتبط و مشکلات معیشتی معلمان آموزش‌وپرورش کشور را از مسیر اصلی خود دور ساخته است.
