رصد تحولات بازار خودرو گویا یک تغییر معنادار و هوشمندانه است که سرآغاز تحولات بنیادی در صنعت خودرو می باشد. تحولی که از حذف نمایندگان غیررسمی واردکننده خودرو آغاز و به ممنوعیت واردات خودرو به صورت CBU رسیده است.
متاسفانه رصد تغییرات بازار در دو سال اخیر نشان از بازمهندسی بازار و استقرار یک شرایط ناعادلانه برد_باخت به نفع جریان خاص خودرویی است که از حمایت کامل سیاسی برخوردار هستند. جریانی که به علت رکود در بازار مسکن و دیگر بازارها، منافع اقتصادی سیاسی خودر را بازار خودرو تعریف نموده اند.
در دو سال اخیر مدیران تکنوکرات دولت با اعمال تغییرات کلان سیاستی بازار خودرو را به گونه ای بازمهندسی نموده اند که شرایط صرفا به نفع چند شرکت خاص موسوم به طیف خودرویی جریان کارگزاران مهیا شود. چند شرکتی که اولا در نهادهای تصمیم گیر از حمایت کامل سیاسی برخوردارند؛ ثانیا پایین نگه داشتن تعرفه واردات قطعه، رمز حیات اقتصادی شان است و ثالثا نیازمند حذف و محدودسازی رقبای خود یعنی خودروسازان سنتی(ایران خودرو و سایپا) و واردکنندگان خودرو در بازار هستند.
براین اساس بدنه اجرایی حامی جریان کارگزاران در سطح کلان حاکمیتی سلسله تصمیماتی را در دستور کار خود قرار داد. تصمیماتی که شرایط را رفته رفته برای رقبای چند شرکت مذکور تنگ تر نمود. "ممنوعیت گری مارکت ها در ثبت سفارش خودرو، بستن ثبت سفارش خودرو در اواخر بهار 1396، افزایش تعرفه و قیمت خودروهای وارداتی، افزایش شدید خودروهای وارداتی، اعمال سیاست های 85 گانه سازمان استاندارد، عدم تخصیص ارز به شرکت های واردکننده خودرو و در نهایت ممنوعیت واردات خودرو به صورت CKD" همگی از جمله تصمیماتی بوده اند که در دستور کار قرار گرفت تا سبب محدودسازی و حذف رقبا در بازار شود. این در حالی است که در این بین خودروسازان مدرن از جمله کرمان موتور، مدیران خودرو، بهمن موتور، کارمانیا و ... که تماما زیر چتر جریان سیاسی کارگزاران هستند، توانستند به لطف عدم تغییر تعرفه واردات قطعه و حمایت سیاسی کامل در بدنه تصمیم گیر، عملکرد خوبی را به ثبت برسانند. به طور مثال در شرایطی که در بازار خودرو شاهد از بین رفتن سرمایه بخش خصوصی در بخش واردات خودرو بودیم، شرکت کرمان موتور در پاییز 1396 خط تولید اکسنت را به صورت CKD راه اندازی کرد و خط تولید هیوندای النترا را در دستور کار قرار داد. همچنین این شرکت در اواخر فروردین 1397 نیز رسما آمادگی خود برای عرضه بخشی از سهام خود را اعلام نمود.
شرکت بهمن موتور نیز همچون شرکت متبوع سیاسی اش توانست پررونق ظاهر شود. این شرکت با ورود برندهای جدید در بازار طی دو سال اخیر رشد بسیار خوبی را تجربه نمود به طوری که با میزان فروش 20،381.4 میلیارد ریال به عنوان برترین خودروساز خصوصی کشور و پنجمین شرکت برتر سال 1396 معرفی شد. شرکت قطعه سازی کروز که مالک گروه بهمن موتور است، توانست به عنوان بزرگترین قطعه ساز کشور با میزان فروش 27،872.2 میلیارد ریال قرار گیرد. همچنین بهمن موتور توانست خط مونتاژ هاوال را به برنامه های تولید خود اضافه کند.
براساس آنچه که عنوان شد، این گونه به نظر می رسد صنعت خودرو تحت حاکمیت جریان سیاسی کارگزاران در بدنه تصمیم گیر و مدیریتی، در حال تحول به نفع چند شرکت خاص است. شرکت هایی که منافع شان در حمایت سیاسی دولت، حذف رقبای بازار و پایین نگه داشتن تعرفه واردات قطعه است
مرتضی مصطفوی؛ کارشناس ارشد اقتصاد
