ماه رمضان در بین ماه های سال قمری از قداست و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است چنانکه در دعای مخصوص آن می خوانیم:
«... و هذا شهر عظمته و کرمته و شرفته و فضلته علی الشهور...؛ و رمضان، ماهی است که او را عظمت و کرامت و شرافت و فضیلت دادی، نسبت به ماه های دیگر».
رسول خدا (ص) می فرماید: «اگر کسی در این ماه یک آیه از قرآن تلاوت کند، ثوابش مثل کسی است که در غیر ماه رمضان، یک بار قرآن را ختم کرده باشد».
حضرت علی(ع) از پیامبر خاتم (ص) نقل می فرماید: «هیچ مؤمنی نیست که ماه رمضان را به حساب خدا روزه بگیرد مگر آن که خدای تبارک و تعالی، هفت خصلت را برای او لازم گرداند، هرچه حرام در پیکرش باشد محو و ذوب گرداند. به رحمت خدای عزوجل نزدیک می شود. (با روزه خویش) خطای پدرش حضرت آدم را می پوشاند. خداوند لحظات جان دادن را برای او آسان کند. از گرسنگی و تشنگی روز قیامت در امان است. خدای عزوجل از خوراکی های لذیذ بهشتی او رانصیب دهد. و بالاخره خدای عزوجل، برائت و بیزاری از آتش دوزخ را به او عطا فرماید. (پرسش کننده در این حدیث مفصل، عالم یهودی بود) که عرض کرد راست گفتی ای محمد.»
ماه رمضان از برترین ماهها در نزد خداوند است
به طور کلی احکام تکلیفی بر پنج قسم است. واجب، حرام، مستحب، مکروه و مباح.
مستحب به عملی گفته می شود که انجام آن خوب ولی لازم و ضروری نباشد و از ترک آن نهی نشده باشد.
دعا و استغفار در ماه رمضان، اعمال روزهای ماه رمضان، اعتکاف،تلاوت قرآن ،افطاری و صدقه دادن از جمله اعمال مستحبی در ماه رمضان است.
اعمال مستحبی ماه رمضان و فضیلت آن
1- دعا و استغفار در ماه رمضان
قال علی بن ابیطالب(ع) «علیکم فی شهر رمضان بکثرة استغفار و الدعاء فاما الدعا فیدفع عنکم به البلاء و اما الاستغفار فتمحی به ذنوبکم.
بر شما باد در ماه رمضان به استغفار و دعای زیاد. اما دعاهای شما دافع بلا از شماست. و اما استغفار شما از بین برنده گناهان است.
توضیح:از وظایف روزه داران در این ماه، دعا و درخواست حوائج از حضرت حق است که بنده احساس نیاز به پیشگاه بی نیاز کرده، و دستهای احتیاج خویش را به درگاه او دراز می کند.
2- اعمال روزهای ماه رمضان
قال رسول الله (ص): ایها الناس انه قد اقبل الیکم شهر الله بالبرکة و الرحمة و المغفرة، شهر هو عند الله افضل الشهور، و ایامه افضل الایام و لیالی افضل اللیالی و ساعاته افضل الساعات.
ای مردم ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به شما رو کرده است، ماهی است که پیش خدا بهترین ماه است و روزهایش بهترین روزها و شبهایش بهترین شبها و ساعاتش بهترین ساعات است.
3- اعتکاف در ماه رمضان
قال رسول الله (ص):اعتکاف عشر فی شهر رمضان تعدل حجتین و عمرتین.
اعتکاف در یک دهه از ماه مبارک رمضان برابر با ثواب دو حج و دو عمره است.
توضیح:طبق روایات رسیده از ائمه معصومین علیهم السلام در ایام و لیالی مقدس مستحب است که هر مسلمانی در صورت امکان دهه آخر ماه مبارک رمضان را در مسجد معتکف شود چرا که پیامبر اکرم(ص) در تمامی عمرش چنین می کرد.
تلاوت قرآن در ماه رمضان از برترین اعمال است
4- تلاوت قرآن در ماه رمضان
بهترین اعمال در شبها و روزهای ماه مبارک رمضان، تلاوت قرآن است. اگر چه تلاوت قرآن در تمام اوقات ثواب دارد، ولی چون قرآن در ماه رمضان نازل شده است، از اجر و ثواب ویژه ای برخوردار است چنانچه وارد شده:
قال ابو جعفر (ع): «لکل شی‌ء ربیع و ربیع القرآن شهر رمضان؛برای هر چیزی بهاری است و بهار قرآن رمضان است».
بنابر این، امتیازات قرآن به اعتبار نزولش در ماه رمضان از ماههای دیگر بیشتر است.
قال رسول الله (ص):من تلافیه آیة من القرآن کان له مثل اجر من ختم القرآن فی غیره من الشهور.
اگر کسی در این ماه یک آیه از قرآن تلاوت کند، ثوابش مثل کسی است که در غیر ماه رمضان یک ختم قرآن کرده است.
5- افطاری و صدقه دادن در ماه رمضان
«قال الباقر (علیه السلام) یا سدیر، هل تدری ای لیال هذه؟ فقال له نعم. جعلت فداک ان هذه لیالی شهر رمضان فما ذاک؟ فقال له اتقدر علی ان تعتق کل لیلة من هذه اللیالی عشر رقاب من ولد اسمعیل؟ فقال له سدیر بابی انت و امی لا یبلغ مالی ذاک، فما زال ینقص حتی بلغ به رقبة واحدة فی کل ذلک یقول:«لا اقدر علیه فقال له:افما تقدر ان تفطر فی کل لیلة رجلا مسلما؟ فقال له: بلی و عشرة فقال له (علیه السلام): فذاک الذی اردت یا سدیر، ان افطارک اخاک المسلم یعدل عتق رقبة من ولد اسماعیل علیه السلام».
«امام باقر (ع) از سدیر پرسیدند: ای سدیر! آیا می دانی چه شبهایی است این شبها؟
سدیر گفت:بلی فدایت گردم این شبها شبهای ماه رمضان است، مگر این شبها چگونه است؟
امام (علیه السلام) فرمودند:آیا قدرت داری هر شب از این شبها ده بنده از فرزندان اسماعیل (ع) را آزاد کنی؟
پس سدیر عرض کرد:پدر و مادرم به فدایت، ثروتم کفاف نمی دهد، پس امام پیوسته تعداد بنده ها را کم کرد، تا رسید به یکی در تمام این ماه.
سدیر گفت:قدرت ندارم.
پس امام(ع) به او فرمود:آیا قدرت نداری هر شب یک مسلمان روزه داری را افطار دهی؟ سدیر عرض کرد:بلی تا ده نفر را هم می توانم افطاری بدهم.
پس امام به او فرمود:ای سدیر همان است که اراده کردی یعنی با افطاری دادن ده روزه دار به ثواب عتق و آزاد کردن ده بنده از اولاد اسماعیل (ع) نائل می گردی».
انجام اعمال مستحبی در ماه رمضان از فضیلت بسیاری برخوردار است
خداوند انسان روزه دار را بر آنچه انفاق می کند در خوردنی ها و آشامیدنی ها محاسبه نمی کند در صورتی که در این امر «اسراف» نشود.
عن ابی عبد الله علیه السلام:من تصدق فی شهر رمضان بصدقة صرف الله عنه سبعین نوعا من البلاء.
هر کس در ماه رمضان صدقه ای بدهد خداوند هفتاد نوع بلا را از او دور می کند.
