روبان‌ها، نماد زیبای زشتی بیماری‌ها
روبان‌های رنگی در واقع سمبل نگرانی‌های بشر، آگاهی‌دهنده و یادآوری‌کننده موضوعی خاص هستند. به عنوان مثال روبان مشکی علامت سوگواری و عزاداری است و روبان زرد سمبل مبارزه با جنگ در آمریکا.
به اعتقاد اهل نظر، روبان‌ها نقش بسیار کلیدی و مهمی در ارتقای سطح آگاهی مردم و کمک‌های مادی و معنوی نهادهای گوناگون به پیشگیری، درمان و روند تحقیقات پزشکی داشته‌اند. این هفته در صفحه سلامت به معرفی برخی از مشهورترین سمبل‌های بیماری در جهان می‌پردازیم.
روبان نقره‌ای: مبارزه با پارکینسون
بیماری پارکینسون اولین بار در سال ۱۸۱۷ میلادی توسط دانشمند بریتانیایی دکتر جیمز پارکینسون کشف شد و او نام این بیماری را «فلج لرزان» نامید.
این بیماری هنگا‌می رخ می‌دهد که نواحی خاصی از مغز توانایی خود را در تولید دوپامین (یکی از ناقلین عصبی در مغز) از دست می‌دهند.
پارکینسون پس از۶۰ سالگی بروز می‌کند و از هر ۱۰۰ نفر کهنسال یک نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند. در مبتلایان به این بیماری اندک اندک لرزش اندام‌ها تاثیر منفی بر روان بیمار می‌گذارد و تکه تکه کردن غذا، لباس پوشیدن، اصلاح و استحمام وقت زیادی از بیمار می‌گیرد و نشستن، برخاستن و راه رفتن دشوار می‌شود و بیمار حالت خمیدگی پیدا می‌کند و بدون احساس می‌شود.
اول بار دکتر هوگو مونشتربرگ، روانشناس و فیلسوف آلمانی‌الاصل آمریکایی که یکی از پیشگامان رفتارگرایی و طب کار و پزشکی صنعتی است در سال 1863 با ساخت داروی «ال –دوپا» تلاش کرد این بیماری را درمان کند.
تلاش‌ها ادامه یافت تا این‌که «جین لیچتی» در سال 1993 میلادی کمپین روبان خاکستری را برای مبارزه با بیماری پارکینسون در شهر نیوپورت بیچ کالیفرنیا بنیان نهاد.
فعالان مبارزه با بیماری ایدز که موفقیت فوق‌العاده‌ای با روبان قرمز در جلب حمایت‌های دولتی و کمک‌های مالی برای تحقیق و کاهش ننگ این بیماری کسب کرده بودند تلاش کردند سمبلی برای جلب حمایت‌های مالی و دولتی برای مبارزه با بیماری پارکینسون، اختلالات مغزی و معلولیت تاسیس کنند. پس از گفت‌وگو و بررسی‌های فراوان روبان خاکستری را انتخاب کردند و انجمنی در سال 1997 تاسیس شد تا البسه و روبان‌های خاکستری رنگ بفروشد.
در سپتامبر 1999، وزارت بازرگانی آمریکا روبان نقره‌ای را در دفتر ثبت علائم و اختراعات ثبت کرد و این روبان به عنوان علامت رسمی «انجمن حمایت از بیماران مبتلا به پارکینسون، اختلالات مغزی و معلولیت» شناخته شد.
بلافاصله پس از ثبت این علامت، سایت این انجمن silverribbon.org ) ) شروع به فعالیت کرد و 501 نفر به کمک چند شرکت غیرانتفاعی، تبلیغات برای جلب کمک‌های دولتی، مادی و فرهنگی را آغاز کردند.
پس از مدتی کوتاه تلاش برای چاپ تمبر این انجمن با انتشار نامه‌ای در وب سایت انجمن آغاز شد و اندکی بعد، مدیران سایت بیش از 142 هزار نامه دریافت کردند و بسیاری از سناتورها، فرمانداران و مدیران عضو این انجمن شدند.
سال 2000، سال جهانی شدن روبان نقره‌ای بود و در کانادا، هند، ژاپن، مکزیک و سنگاپور حضوری گسترده داشت. دو سال بعد در سال 2002، این علامت موفقیت بزرگی کسب کرد. ران‌هاوارد کارگردان فیلم ذهن زیبا و همکارانش با عینکی نقره‌ای در مراسم اسکار حضور یافتند و این علامت را بیش از پیش بر سر زبان‌ها انداختند.
سال 2004 ائتلاف جدیدی از افراد مختلف رهبری کمپین روبان نقره‌ای را در دست گرفتند و با کمک حامیان مالی، دولتی و... به بیماران مبتلا به اختلالات اضطرابی، اوتیسم، سرطان مغز، آسیب مغزی، اختلالات افسردگی، سلامت روان، اختلال پارکینسون، وسواس و اختلالات روانی حمایت می‌کنند. ناظران امیدوارند ائتلاف رشد و افراد و سازمان‌های جدیدی را به همکاری دعوت کند.
روبان صورتی: مبارزه با سرطان سینه
سرطان سینه بزرگ‌ترین عامل مرگ و میر زنان در ایالات‌متحده آمریکا است. در این کشور از هر 9 زن یک نفر در طول عمرش دچار سرطان سینه مى‌شود و یک سوم این زنان در اثر این بیمارى جان خود را از دست می‌دهند. به معنای دیگر سالانه بیش از 44 هزار نفر از زنان آمریکایی در اثر این سرطان از دنیا می‌روند.
آمار بالای مرگ و میر سبب شده روش‌هاى تشخیصى و درمانى این سرطان پیشرفت فراوانی کنند. پزشکان معتقدند آگاهی‌بخشی درباره پیشگیری، تشخیص زودهنگام و درمان به‌طور چشمگیرى از میزان مرگ و میر زنان می‌کاهد.
کارشناسان معتقدند استفاده از روش‌های اطلاع‌رسانی و استفاده از کمپین روبان صورتی نقش زیادی در کاهش مرگ و میر ناشی از سرطان سینه داشته است. مرور تاریخچه این سمبل نشان می‌دهد که با ظهور این نشانه میزان کمک‌ها برای کنترل و درمان این بیماری رشد بی‌سابقه‌ای داشته است.
روبان صورتی، - سمبل کمپین مبارزه با سرطان سینه، سرطانی که عمدتا در زنان یائسه بروز می‌کند- در جهان شناخته شده است و می‌کوشد کشورهای جهان را در جبهه پیشگیری، درمان و کاهش مرگ و میر ناشی از سرطان سینه متحد کند.
روبان صورتی اول بار در تظاهراتی خیابانی در نیویورک (1990 میلادی) که برای آگاهی‌بخشی به زنان درباره این سرطان برگزار شد، حاضر شد.
الکساندرا پنی، صاحب یکی از مارک‌های معروف لوازم آرایش پس از مشاهده استقبال فوق‌العاده مردم از این روبان برای معرفی این روبان و آگاهی‌بخشی درباره پیشگیری، درمان و کاهش مرگ و میر سرطان سینه پیشقدم شد.
پس از اقدامات مدیران شرکت لوازم آرایش، کمک‌های نقدی که به تحقیقات درباره یافتن راه‌های درمان سرطان سینه اختصاص یافت به رقم بی‌سابقه 52 میلیون دلار رسید و دستگاه‌های ماموگرافی اهدا شده به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی 50 درصد افرایش یافت.
به گفته دکتر سوزان بی‌کومون متخصص زنان از دانشگاه نیویورک این اقدامات سبب شد کمپینی که به کمک روبان صورتی همه‌گیر و جهانی شده بود سالانه میلیون‌ها دلار پول، دستگاه‌های پزشکی و ... را برای پیشگیری، درمان و تحقیقات برای کاهش مرگ و میرها جمع‌آوری کند.
روبان پازلی: مبارزه با اوتیسم
درخودماندگی یا اوتیسم نوعی اختلال رشد است که با رفتارهای ارتباطی - کلامی غیرطبیعی نمایان می‌شود. علائم این اختلال تا پیش از سه سالگی بروز می‌کند و علت اصلی آن ناشناخته است.
بررسی‌ها نشان داده این اختلال در پسران شایع‌تر از دختران است و وضعیت اقتصادی، اجتماعی، سبک زندگی و سطح تحصیلات والدین نقشی در بروز این بیماری ندارد.
این اختلال بر رشد مغز در حیطه تعاملات اجتماعی و مهارت‌های ارتباطی تأثیری سوء می‌گذارد و سبب می‌شود کودکان و بزرگسالان مبتلا به اوتیسم در ارتباطات کلامی و غیر کلامی، تعاملات اجتماعی و فعالیت‌های مربوط به بازی، با مشکل روبرو شوند.
اوتیسم، ارتباط فرد مبتلا با دنیای خارج را دشوار می‌سازد. در این افراد حرکات تکراری (دست زدن و پریدن) پاسخ‌های غیر معمول به افراد، دلبستگی به اشیا و یا مقاومت در مقابل تغییر نیز دیده می‌شود و ممکن است در حواس پنجگانه‌شان (بینایی، شنوایی، بساوایی، بویایی و چشایی) نیز حساسیت‌های غیر معمول نشان دهند.
پزشکان و متخصصان برای افزایش میزان اطلاع‌رسانی و ارائه روش‌های درمانی و زندگی به افراد مبتلا به اوتیسم، انجمن بین‌المللی اوتیسم را در دهه 1970 میلادی تاسیس و جشنی ماهانه برای اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی به مردم برگزار کردند. در جشن‌های ماه آوریل انجمن بین‌المللی اوتیسم در ایالات‌متحده آمریکا که فرصت مناسبی است برای آشنایی با بیماری اوتیسم و مشکلات مبتلابه جامعه مبتلایان به این بیماری، از روبانی که از تکه‌های پازل رنگارنگ پر شده رونمایی شد و به عنوان سمبل مبارزه با بیماری اوتیسم معرفی گردید.
روبان قرمز: مبارزه با ایدز
سال ۱۹۸۱ برای نخستین بار مقاله‌ای در مورد یک بیماری ناشناخته به چاپ رسید که بعدها ایدز نام گرفت. آن زمان هیچ‌کس، حتی مطرحترین متخصصین ایمنیشناسی هم تصور نمی‌کردند که ایدز میلیون‌ها انسان را به کام مرگ بکشاند.
دکتر آنتونی فاوچی، ایمنی‌شناس برجسته آمریکایی می‌گوید، ۵ ژوئیه سال ۱۹۸۱ پشت میز تحریرش نشسته بود که مقاله‌ای در مورد یک بیماری ناشناخته توجه او را به خود جلب کرد. دکتر فاوچی، متخصص ایمنیشناسی، اکنون یکی از مطرحترین متخصصین بیماری ایدز و مدیر موسسه دولتی بیماری‌های عفونی در آمریکاست.
او در مصاحبه‌ای با رادیو آلمان می‌گوید: «هنوز هم خیلی خوب به خاطر می‌آورم که چقدر نشانه‌های این بیماری برایم عجیب بود. مقاله در مورد پنج مرد جوان همجنس‌گرا از لس‌آنجلس بود که در سلامت بدنی کامل به سر می‌بردند، اما ناگهان ریه‌هایشان عفونت کرده بود.»
دکتر فاوچی توضیح می‌دهد، تعجب او به این دلیل بوده که این نوع التهاب ریه تنها در افرادی مشاهده می‌شود که سیستم دفاعی بدن آنها به طور کامل از کار افتاده باشد.
او ادامه می‌دهد: «البته آن زمان فکر کردم که چنین موردی گذراست و تکرار نمی‌شود.» وی اضافه می‌کند، مدت کوتاهی بعد متوجه شده که اشتباه کرده است. چند هفته بعد از انتشار نخستین مقاله، بیماری ۲۶ مرد جوان همجنس‌گرا از شهرهای سان‌فرانسیسکو و نیویورک، آن‌هم به دلیل التهاب ریه، خبرساز می‌شود.
این ایمنی‌شناس می‌گوید: «آن‌وقت بود که موهای تنم سیخ شد. به سرعت متوجه شدم که این بیماری با شواهد عجیب و پیامدهای مرموز آن به‌سرعت از بین نخواهد رفت. اما بدتر از همه این بود که نمی‌د‌انستیم با چه نوع بیماری‌ای سر و کار داریم.»
اما گروهی از هنرمندان در سال1991 که دوستان‌شان بر اثر ابتلاء به ایدز جان خود را از دست داده بودند، با تأسیس گروه ایدز تجسمی (THE VISUAL AIDS ARTISTS CAUCUS) در شهر نیویورک تصمیم گرفتند با به خدمت گرفتن هنر، به جنگ این بیماری هولناک بروند.
نخستین بار آنان بودند که روبان قرمز را به عنوان نشان گروه خود انتخاب کردند. پاتریک او کانل، بنیانگذار گروه ایدز تجسمی، هنوز هم روی تک‌تک لباس‌های خود یک روبان قرمز دارد؛ و البته خود او هم به ایدز مبتلاست.
او می‌گوید: «من از ایدز نمی‌میرم، من با ایدز زندگی می‌کنم. رفقای زیادی داشتم که وقتی بیمار شدند، خیلی جوان بودند. آنها همه در جوانی از دنیا رفتند و من زندگی خود را صرف آنها می‌کنم.»
در کنار او آلن فریم، از اعضای گروه 15 نفره ایدز تجسمی، نشسته است. او که یک عکاس است در سال 1991 مانند دیگر اعضای این گروه یک هدف را دنبال می‌کرد و آن هم یافتن وسیله‌ای بود که بتواند مردم را وادار به اندیشیدن درباره ایدز کند.
آلن می‌گوید: «چاره دیگری نداشتیم. ما باید از هنرمان استفاده می‌کردیم. درست مثل این بود که ایدز یک شبه کل جامعه هنری نیویورک را می‌بلعد. ناگهان چشم باز کردیم و دیدیم خیلی از همکاران و دوستان ما دارند با مرگ دست و پنجه نرم می‌کنند.»
او ادامه می‌دهد: «ابتکار استفاده از روبان موقعی به فکر ما رسید که دیدیم چطور پس از پایان جنگ خلیج فارس آمریکایی‌ها حتی در شهرهای کوچک آمریکا، برای حمایت از سربازان، از روبان‌های زرد استفاده کردند. اما سؤال بعدی این بود که چه رنگی برای روبان ایدز مناسب است و بعد با آن چه باید کرد؟»
این عکاس می‌افزاید: «ما با رنگ‌های دیگر شروع کردیم. بعد یکی‌یکی آنها را کنار گذاشتیم و بالاخره رنگ قرمز را انتخاب کردیم، چون رنگی است که جلب توجه می‌کند و همچنین حسی پر شور را القا می‌کند.»
گروه هنرمندان ایدز تجسمی، ابتدا بر سر شکل پاپیون به عنوان نماد ایدز اختلاف داشتند، اما پس از مدتی طرحی را پذیرفتند که حالا در سراسر جهان به عنوان سمبل ایدز شناخته می‌شود.
آن سال، پاتریک در برادوی، مرکز تئاترآمریکا در نیویورک، آشنایانی داشت و مراسم اهدای جوایز تونی نیز قرار بود به‌زودی برگزار شود. گروه، سه هزار روبان قرمزی را که آماده کرده بود به محل برگزاری مراسم تحویل داد. اما اتفاقی افتاد که هرگز قابل‌تصور نبود. هنگام پخش سراسری این مراسم از تلویزیون آمریکا، جرمی هنرپیشه سرشناس بریتانیایی، در حالی که یکی از این روبان‌ها را بر سینه داشت در برابر دوربین‌ها ظاهر شد.
آلن می‌گوید: «ما حیرت کردیم. البته می‌دانستیم پروژه خوبی داریم اما فکرش را هم نمی‌کردیم روزی بتوانیم مردم را راضی کنیم روبان‌ها را به سینه بزنند. در مراسم جوایز تونی همه آن را به سینه داشتند. سر از پا نمی‌شناختیم. خوابش را هم نمی‌دیدیم ابتکار ما در چنین ابعاد وسیعی مورد استقبال قرار بگیرد.»
به این ترتیب، روبان قرمز به نماد زیبای یک بیماری زشت بدل شد.
-سارا علی اکبریان-
