محل دزاشیب دیروز احیای یک خانه تاریخی را جشن گرفته بود. محله‌ای که سال‌هاست خانه باغ‌های ارزشمندش زیر تیغ لودر برج ساز‌ها می‌رود، این بار شاهد احیای یکی از بناهیا تاریخی اش بود. خانه جلال و سیمین در مرکز محله دزاشیب قرار دارد. خانه ای که بیش از ۱۰سال است احیا و موزه ای شدن آن چالش های متعددی روبرو بوده است.
اهالی محله دزاشیب دیروز در کوچه ای بن بست جمع شده بودند تا مسئولان روبان افتتاح یک خانه ارزشمند را ببرند. خانه ای که سالیان سال محل زندگی سیمین دانشور و جلال آل احمد و پاتوقی فرهنگی برای محله به شمار می رفته است. سال ها پیش این زوج نویسنده، با نیمای شعر نیز همسایه بودند و این گذر محله دزاشیب پاتوق رفت و آمد اهالی شعر و ادب بوده است.
این خانه حاصل تجربه های معمارانه جلال است و بسیاری نقل کرده اند که بخش هایی از این بنا را خود او ساخته. خانه ای که سال 83 در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد و پس از فوت سیمین دانشور همواره بحث موزه شدن آن مطرح بود تا زمانی که شهرداری تهران اقدام به خرید این بنا کرد. مرمت خانه جلال و سیمین بی حاشیه نبود و بارها اقوام این دو نسبت به دخالت در معماری بنا و کند بودن مرمت اعتراض کردند. فضای محدود بنا مدیران را به این فکر انداخته بود که خانه جلال و سیمین را کاربری دیگری بدهند و آن را به خانه ادبیات یا خانه ادبیات داستانی ایران تبدیل کنند. اقدامی که از همان ابتدا با مخالفت هایی روبرو بود. براساس مستندات تمام وسائل زندگی این زوج در این بنا باقی مانده بود تا پس از اتمام مرمت این خانه تبدیل به موزه شود و براساس همان وضعیت زمان زندگی مرحوم دانشور در آن چیده شود. اعتراض ها به کاربری های دیگر موجب شد تا بالاخره خانه جلال و سیمین، خانه آنها بماند.
دیروز حیاط خانه را آب پاشی کرده بودند، داخل حوض آب میان حیاط هندوانه ای انداخته بودند و مجسمه سیمین بر روی صندلی ناظر به حیاط نشسته بود و رفت و آمد مدیران و علاقمندان را نظاره می کرد. خانه به روزگار زندگی سیمین دانشور برگشته بود و حالا حتی حلقه های ازدواج آنها نیز در این موزه نگهداری می شود. کنار حیاط نیز به رسم این روزهای بناهای تاریخی کافه ای کوچک برپا کرده اند تا علاقمندان سیمین و جلال بتوانند ساعتی را در محوطه این بنا گذران وقت کنند.
جلال و سیمین اینجا زنده اند
مسئولان زیادی به افتتاح این موزه خاص آمده بودند. موزه ای که اتفاق تازه ای در محله دزاشیب است و کنجکاوی اهالی و همسایه ها را برانگیخته. سمیع الله حسینی مکارم، سرپرست شهرداری تهران درباه این بنا گفت: مرمت خانه دو نویسنده و مولف موثر و جریان‌ساز در ادبیات مدرن بسیار مهم است. آن هم خانه‌ای که با تفکر و نظارت جلال آل‌احمد و با درآمد نویسندگی‌ای که داشت، ساخته شده است. اهمیت رویداد امروز در آن نیست که این خانه در زمره معماری ایرانی به شمار می‌رود بلکه به خاطر این است که این خانه نویسندگان و شاعران بسیاری به خود دیده و محل گردآمدن اهل علم و ادب بوده است. کارکردی که این خانه داشت مستقل از کالبد بنا به عنوان میراث ناملموس واجد ارزش است. چیدمان و اثاثیه منزل به طور کامل حفظ شده‌اند. این موضوع باعث بازیابی ارزش معنوی این خانه شده است. علاوه بر مقاوم‌سازی، تاکید بسیاری بر عدم مداخله در چیدمان برای حفظ بیشتر روح خانه بودیم.
جلال آل احمد در بخش هایی از بنا فضاهای خاصی را ایجاد کرده است. مانند فضایی که روزگاری کتابخانه و محل کار او بوده است. سرپرست شهرداری تهران با اشاره به این موضوع گفت: مرحوم جلال در سالهای حیات خود در این خانه یک کتابخانه و فضای پاتوق‌مانندی را ایجاد کرده بود. ما سعی کردیم که این ماهیت را حفظ کردیم و روح حاکم بر خانه با حس و حال گذشته احیا شود. اتاق سیمین دانشور پر از عکس‌های اشخاص مختلف است. ما سعی کردیم آنها را حفظ کنیم. سیمین دانشور در جزیره سرگردانی گفته است احمد نمرده بلکه زنده است. ما سعی کردیم مرمت خانه به نحوی باشد که زنده بودن جلال و سیمین را نشان دهد.
امید برای یک همسایه
اهالی خانه جلال و سیمین در سالهای گذشته دغدغه خانه یکی از همسایه ها را نیز داشتند. در ابتدای خیابانی که به خانه آنها ختم می شود، خانه نیما یوشیج شاعر سرشناس ایرانی قرار دارد. خانه ای که زمانی برای دانشور یادآور خاطرات زندگی آنها در کنار خانواده یوشیج بود و اگر تلاش های او نبود شاید خانه نیما سالها پیش تخریب می شد. در نبود هر سه این هنرمندان سرشناس، سال گذشته مالک خانه نیما آن را از فهرست آثار ملی خارج کرد و نخستین قدم ها را برای تخریب آن برداشت. اتفاقی که واکنش های بسیاری به همراه داشت و هنوز تکلیف این بنا مشخص نیست. سرپرست شهرداری تهران که دیروز از همان کوچه و مقابل خانه نیما به مراسم آمده بود اما حامل خبری خوش برای خانه نیما یوشیج بود. سمیع الله مکارم حسینی گفت: خرید، مرمت و بازسازی خانه‌ها در تهران یکی از برنامه‌ها و اولویت‌های شهرداری تهران است. در آینده نزدیک خانه نیما یوشیج را خریداری می‌کنیم. بودجه خرید این خانه تامین شده است و به محض خریداری مرحله مرمت، احیا و حفاظت خانه شروع خواهد شد.
دزاشیب پاتوق فرهنگی می شود
احیا دو خانه تاریخی در دزاشیب تهران می تواند این محله را به پاتوقی فرهنگی در شمال شهر تهران تبدیل کند. محلی که هنوز ده های خانه باغ و خانه تاریخی در آن قرار دارد و خطر تخریب آنها تهدید می کند.
